॥శ్రీమద్భగవద్గీతా పదచ్ఛేద॥
అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ ప్రథమః అధ్యాయః । అర్జున-విషాద యోగః ।
ధృతరాష్ట్రః ఉవాచ ।
ధర్మ-క్షేత్రే కురు-క్షేత్రే సమవేతాః యుయుత్సవః ।
మామకాః పాణ్డవాః చ ఏవ కిమ్ అకుర్వత సఞ్జయ ॥౧॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
దృష్ట్వా తు పాణ్డవ-అనీకమ్ వ్యూఢమ్ దుర్యోధనః తదా ।
ఆచార్యమ్ ఉపసఙ్గమ్య రాజా వచనమ్ అబ్రవీత్ ॥౨॥
పశ్య ఏతామ్ పాణ్డు-పుత్రాణామ్ ఆచార్య మహతీమ్ చమూమ్ ।
వ్యూఢామ్ ద్రుపద-పుత్రేణ తవ శిష్యేణ ధీమతా ॥౩॥
అత్ర శూరాః మహా-ఇషు-ఆసాః భీమ-అర్జున-సమాః యుధి ।
యుయుధానః విరాటః చ ద్రుపదః చ మహారథః ॥౪॥
ధృష్టకేతుః చేకితానః కాశిరాజః చ వీర్యవాన్ ।
పురుజిత్ కున్తిభోజః చ శైబ్యః చ నర-పుఙ్గవః ॥౫॥
యుధామన్యుః చ విక్రాన్తః ఉత్తమౌజాః చ వీర్యవాన్ ।
సౌభద్రః ద్రౌపదేయాః చ సర్వే ఏవ మహారథాః ॥౬॥
అస్మాకమ్ తు విశిష్టాః యే తాన్ నిబోధ ద్విజ-ఉత్తమ ।
నాయకాః మమ సైన్యస్య సంజ్ఞార్థం తాన్ బ్రవీమి తే ॥౭॥
భవాన్ భీష్మః చ కర్ణః చ కృపః చ సమితిఞ్జయః ।
అశ్వత్థామా వికర్ణః చ సౌమదత్తిః తథా ఏవ చ ॥౮॥
అన్యే చ బహవః శూరాః మదర్థే త్యక్త-జీవితాః ।
నానా-శస్త్ర-ప్రహరణాః సర్వే యుద్ధ-విశారదాః ॥౯॥
అపర్యాప్తమ్ తత్ అస్మాకమ్ బలమ్ భీష్మ-అభిరక్షితమ్ ।
పర్యాప్తమ్ తు ఇదమ్ ఏతేషామ్ బలమ్ భీమ-అభిరక్షితమ్ ॥౧౦॥
అయనేషు చ సర్వేషు యథా-భాగమ్ అవస్థితాః ।
భీష్మమ్ ఏవ అభిరక్షన్తు భవన్తః సర్వే ఏవ హి ॥౧౧॥
తస్య సఞ్జనయన్ హర్షమ్ కురు-వృద్ధః పితామహః ।
సింహనాదమ్ వినద్య ఉచ్చైః శఙ్ఖమ్ దధ్మౌ ప్రతాపవాన్ ॥౧౨॥
తతః శఙ్ఖాః చ భేర్యః చ పణవ-ఆనక-గోముఖాః ।
సహసా ఏవ అభ్యహన్యన్త సః శబ్దః తుములః అభవత్ ॥౧౩॥
తతః శ్వేతైః హయైః యుక్తే మహతి స్యన్దనే స్థితౌ ।
మాధవః పాణ్డవః చ ఏవ దివ్యౌ శఙ్ఖౌ ప్రదధ్మతుః ॥౧౪॥
పాఞ్చజన్యమ్ హృషీకేశః దేవదత్తమ్ ధనఞ్జయః ।
పౌణ్డ్రమ్ దధ్మౌ మహా-శఙ్ఖమ్ భీమ-కర్మా వృక-ఉదరః ॥౧౫॥
అనన్తవిజయమ్ రాజా కున్తీ-పుత్రః యుధిష్ఠిరః ।
నకులః సహదేవః చ సుఘోష-మణి-పుష్పకౌ ॥౧౬॥
కాశ్యః చ పరమ-ఇషు-ఆసః శిఖణ్డీ చ మహారథః ।
ధృష్టద్యుమ్నః విరాటః చ సాత్యకిః చ అపరాజితః ॥౧౭॥
ద్రుపదః ద్రౌపదేయాః చ సర్వశః పృథివీ-పతే ।
సౌభద్రః చ మహా-బాహుః శఙ్ఖాన్ దధ్ముః పృథక్ పృథక్ ॥౧౮॥
సః ఘోషః ధార్తరాష్ట్రాణామ్ హృదయాని వ్యదారయత్ ।
నభః చ పృథివీమ్ చ ఏవ తుములః అభ్యనునాదయన్ ॥౧౯॥
అథ వ్యవస్థితాన్ దృష్ట్వా ధార్త్రరాష్ట్రాన్ కపి-ధ్వజః ।
ప్రవృత్తే శస్త్ర-సమ్పాతే ధనుః ఉద్యమ్య పాణ్డవః ॥౨౦॥
హృషీకేశమ్ తదా వాక్యమ్ ఇదమ్ ఆహ మహీపతే ।
అర్జునః ఉవాచ ।
సేనయోః ఉభయోః మధ్యే రథమ్ స్థాపయ మే అచ్యుత ॥౨౧॥
యావత్ ఏతాన్ నిరీక్షే అహమ్ యోద్ధు-కామాన్ అవస్థితాన్ ।
కైః మయా సహ యోద్ధవ్యమ్ అస్మిన్ రణ-సముద్యమే ॥౨౨॥
యోత్స్యమానాన్ అవేక్షే అహమ్ యే ఏతే అత్ర సమాగతాః ।
ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్బుద్ధేః యుద్ధే ప్రియ-చికీర్షవః ॥౨౩॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
ఏవమ్ ఉక్తః హృషీకేశః గుడాకేశేన భారత ।
సేనయోః ఉభయోః మధ్యే స్థాపయిత్వా రథ-ఉత్తమమ్ ॥౨౪॥
భీష్మ-ద్రోణ-ప్రముఖతః సర్వేషామ్ చ మహీ-క్షితామ్ ।
ఉవాచ పార్థ పశ్య ఏతాన్ సమవేతాన్ కురూన్ ఇతి ॥౨౫॥
తత్ర అపశ్యత్ స్థితాన్ పార్థః పితౄన్ అథ పితామహాన్ ।
ఆచార్యాన్ మాతులాన్ భ్రాతౄన్ పుత్రాన్ పౌత్రాన్ సఖీన్ తథా ॥౨౬॥
శ్వశురాన్ సుహృదః చ ఏవ సేనయోః ఉభయోః అపి ।
తాన్ సమీక్ష్య సః కౌన్తేయః సర్వాన్ బన్ధూన్ అవస్థితాన్ ॥౨౭॥
కృపయా పరయావిష్టో విషీదన్ ఇదమ్ అబ్రవీత్ ।
అర్జునః ఉవాచ ।
దృష్ట్వా ఇమమ్ స్వజనమ్ కృష్ణ యుయుత్సుమ్ సముపస్థితమ్ ॥౨౮॥
సీదన్తి మమ గాత్రాణి ముఖమ్ చ పరిశుష్యతి ।
వేపథుః చ శరీరే మే రోమ-హర్షః చ జాయతే ॥౨౯॥
గాణ్డీవమ్ స్రంసతే హస్తాత్ త్వక్ చ ఏవ పరిదహ్యతే ।
న చ శక్నోమి అవస్థాతుమ్ భ్రమతి ఇవ చ మే మనః ॥౩౦॥
నిమిత్తాని చ పశ్యామి విపరీతాని కేశవ ।
న చ శ్రేయః అనుపశ్యామి హత్వా స్వజనమ్ ఆహవే ॥౩౧॥
న కాఙ్క్షే విజయమ్ కృష్ణ న చ రాజ్యమ్ సుఖాని చ ।
కిమ్ నః రాజ్యేన గోవిన్ద కిమ్ భోగైః జీవితేన వా ॥౩౨॥
యేషామ్ అర్థే కాఙ్క్షితమ్ నః రాజ్యమ్ భోగాః సుఖాని చ ।
తే ఇమే అవస్థితాః యుద్ధే ప్రాణాన్ త్యక్త్వా ధనాని చ ॥౩౩॥
ఆచార్యాః పితరః పుత్రాః తథా ఏవ చ పితామహాః ।
మాతులాః శ్వశురాః పౌత్రాః శ్యాలాః సమ్బన్ధినః తథా ॥౩౪॥
ఏతాన్ న హన్తుమ్ ఇచ్ఛామి ఘ్నతః అపి మధుసూదన ।
అపి త్రైలోక్య-రాజ్యస్య హేతోః కిమ్ ను మహీకృతే ॥౩౫॥
నిహత్య ధార్తరాష్ట్రాన్ నః కా ప్రీతిః స్యాత్ జనార్దన ।
పాపమ్ ఏవ ఆశ్రయేత్ అస్మాన్ హత్వా ఏతాన్ ఆతతాయినః ॥౩౬॥
తస్మాత్ న అర్హాః వయమ్ హన్తుమ్ ధార్తరాష్ట్రాన్ స్వబాన్ధవాన్ ।
స్వజనమ్ హి కథమ్ హత్వా సుఖినః స్యామ మాధవ ॥౩౭॥
యది అపి ఏతే న పశ్యన్తి లోభ-ఉపహత-చేతసః ।
కుల-క్షయ-కృతమ్ దోషమ్ మిత్ర-ద్రోహే చ పాతకమ్ ॥౩౮॥
కథమ్ న జ్ఞేయమ్ అస్మాభిః పాపాత్ అస్మాన్ నివర్తితుమ్ ।
కుల-క్షయ-కృతమ్ దోషమ్ ప్రపశ్యద్భిః జనార్దన ॥౩౯॥
కుల-క్షయే ప్రణశ్యన్తి కుల-ధర్మాః సనాతనాః ।
ధర్మే నష్టే కులమ్ కృత్స్నమ్ అధర్మః అభిభవతి ఉత ॥౪౦॥
అధర్మ-అభిభవాత్ కృష్ణ ప్రదుష్యన్తి కుల-స్త్రియః ।
స్త్రీషు దుష్టాసు వార్ష్ణేయ జాయతే వర్ణ-సఙ్కరః ॥౪౧॥
సఙ్కరః నరకాయ ఏవ కుల-ఘ్నానామ్ కులస్య చ ।
పతన్తి పితరః హి ఏషామ్ లుప్త-పిణ్డ-ఉదక-క్రియాః ॥౪౨॥
దోషైః ఏతైః కుల-ఘ్నానామ్ వర్ణ-సఙ్కర-కారకైః ।
ఉత్సాద్యన్తే జాతి-ధర్మాః కుల-ధర్మాః చ శాశ్వతాః ॥౪౩॥
ఉత్సన్న-కుల-ధర్మాణామ్ మనుష్యాణామ్ జనార్దన ।
నరకే అనియతమ్ వాసః భవతి ఇతి అనుశుశ్రుమ ॥౪౪॥
అహో బత మహత్ పాపమ్ కర్తుమ్ వ్యవసితా వయమ్ ।
యత్ రాజ్య-సుఖ-లోభేన హన్తుమ్ స్వజనమ్ ఉద్యతాః ॥౪౫॥
యది మామ్ అప్రతీకారమ్ అశస్త్రమ్ శస్త్ర-పాణయః ।
ధార్తరాష్ట్రాః రణే హన్యుః తత్ మే క్షేమతరమ్ భవేత్ ॥౪౬॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
ఏవమ్ ఉక్త్వా అర్జునః సఙ్ఖ్యే రథ-ఉపస్థే ఉపావిశత్ ।
విసృజ్య సశరమ్ చాపమ్ శోక-సంవిగ్న-మానసః ॥౪౭॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
అర్జున-విషాద యోగః నామ ప్రథమః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ ద్వితీయః అధ్యాయః । సాఙ్ఖ్య-యోగః ।
సఞ్జయః ఉవాచ ।
తమ్ తథా కృపయా ఆవిష్టమ్ అశ్రు-పూర్ణ-ఆకుల-ఈక్షణమ్ ।
విషీదన్తమ్ ఇదమ్ వాక్యమ్ ఉవాచ మధుసూదనః ॥౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
కుతః త్వా కశ్మలమ్ ఇదమ్ విషమే సముపస్థితమ్ ।
అనార్య-జుష్టమ్ అస్వర్గ్యమ్ అకీర్తికరమ్ అర్జున ॥౨॥
క్లైబ్యమ్ మా స్మ గమః పార్థ న ఏతత్ త్వయి ఉపపద్యతే ।
క్షుద్రమ్ హృదయ-దౌర్బల్యమ్ త్యక్త్వా ఉత్తిష్ఠ పరన్తప ॥౩॥
అర్జునః ఉవాచ ।
కథమ్ భీష్మమ్ అహమ్ సఙ్ఖ్యే ద్రోణమ్ చ మధుసూదన ।
ఇషుభిః ప్రతియోత్స్యామి పూజా-అర్హౌ అరి-సూదన ॥౪॥
గురూన్ అహత్వా హి మహానుభావాన్ శ్రేయః భోక్తుమ్ భైక్ష్యమ్ అపి ఇహ లోకే ।
హత్వా అర్థకామాన్ తు గురూన్ ఇహ ఏవ భుఞ్జీయ భోగాన్ రుధిరప్రదిగ్ధాన్ ॥౫॥
న చ ఏతత్ విద్మః కతరత్ నః గరీయః యద్వా జయేమ యది వా నః జయేయుః ।
యాన్ ఏవ హత్వా న జిజీవిషామః తే అవస్థితాః ప్రముఖే ధార్తరాష్ట్రాః ॥౬॥
కార్పణ్య-దోష-ఉపహత-స్వభావః పృచ్ఛామి త్వామ్ ధర్మ-సమ్మూఢ-చేతాః ।
యచ్ఛ్రేయఃస్యాత్ నిశ్చితమ్ బ్రూహి తన్మే శిష్యస్తేఽహం శాధి మాం త్వాం ప్రపన్నమ్ ॥౭॥
న హి ప్రపశ్యామి మమ అపనుద్యాత్ యత్ శోకమ్ ఉచ్ఛోషణమ్ ఇన్ద్రియాణామ్ ।
అవాప్యభూమౌఅసపత్నమ్ ఋద్ధమ్ రాజ్యమ్ సురాణామ్అపి చఆధిపత్యమ్ ॥౮॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
ఏవమ్ ఉక్త్వా హృషీకేశమ్ గుడాకేశః పరన్తపః ।
న యోత్స్యే ఇతి గోవిన్దమ్ ఉక్త్వా తూష్ణీమ్ బభూవ హ ॥౯॥
తమ్ ఉవాచ హృషీకేశః ప్రహసన్ ఇవ భారత ।
సేనయోః ఉభయోః మధ్యే విషీదన్తమ్ ఇదమ్ వచః ॥౧౦॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
అశోచ్యాన్ అన్వశోచః త్వమ్ ప్రజ్ఞా-వాదాన్ చ భాషసే ।
గతాసూన్ అగతాసూన్ చ న అనుశోచన్తి పణ్డితాః ॥౧౧॥
న తు ఏవ అహమ్ జాతు న ఆసమ్ న త్వమ్ న ఇమే జనాధిపాః ।
న చ ఏవ న భవిష్యామః సర్వే వయమ్ అతః పరమ్ ॥౧౨॥
దేహినః అస్మిన్ యథా దేహే కౌమారమ్ యౌవనమ్ జరా ।
తథా దేహాన్తర-ప్రాప్తిః ధీరః తత్ర న ముహ్యతి ॥౧౩॥
మాత్రా-స్పర్శాః తు కౌన్తేయ శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖ-దాః ।
ఆగమ అపాయినః అనిత్యాః తాన్ తితిక్షస్వ భారత ॥౧౪॥
యమ్ హి న వ్యథయన్తి ఏతే పురుషమ్ పురుష-ఋషభ ।
సమ-దుఃఖ-సుఖమ్ ధీరమ్ సః అమృతత్వాయ కల్పతే ॥౧౫॥
న అసతః విద్యతే భావః న అభావః విద్యతే సతః ।
ఉభయోః అపి దృష్టః అన్తః తు అనయోః తత్త్వ-దర్శిభిః ॥౧౬॥
అవినాశి తు తత్ విద్ధి యేన సర్వమ్ ఇదమ్ తతమ్ ।
వినాశమ్ అవ్యయస్య అస్య న కశ్చిత్ కర్తుమ్ అర్హతి ॥౧౭॥
అన్తవన్తః ఇమే దేహాః నిత్యస్య ఉక్తాః శరీరిణః ।
అనాశినః అప్రమేయస్య తస్మాత్ యుధ్యస్వ భారత ॥౧౮॥
యః ఏనమ్ వేత్తి హన్తారమ్ యః చ ఏనమ్ మన్యతే హతమ్
ఉభౌ తౌ న విజానీతః న అయమ్ హన్తి న హన్యతే ॥౧౯॥
న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిత్ న అయమ్ భూత్వా భవితా వా న భూయః ।
అజః నిత్యః శాశ్వతః అయమ్ పురాణః న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ॥౨౦॥
వేద అవినాశినమ్ నిత్యమ్ యః ఏనమ్ అజమ్ అవ్యయమ్ ।
కథమ్ సః పురుషః పార్థ కమ్ ఘాతయతి హన్తి కమ్ ॥౨౧॥
వాసాంసి జీర్ణాని యథా విహాయ నవాని గృహ్ణాతి నరః అపరాణి ।
తథా శరీరాణి విహాయ జీర్ణాని అన్యాని సంయాతి నవాని దేహీ ॥౨౨॥
న ఏనమ్ ఛిన్దన్తి శస్త్రాణి న ఏనమ్ దహతి పావకః ।
న చ ఏనమ్ క్లేదయన్తి ఆపః న శోషయతి మారుతః ॥౨౩॥
అచ్ఛేద్యః అయమ్ అదాహ్యః అయమ్ అక్లేద్యః అశోష్యః ఏవ చ ।
నిత్యః సర్వగతః స్థాణుః అచలః అయమ్ సనాతనః ॥౨౪॥
అవ్యక్తః అయమ్ అచిన్త్యః అయమ్ అవికార్యః అయమ్ ఉచ్యతే ।
తస్మాత్ ఏవమ్ విదిత్వా ఏనమ్ న అనుశోచితుమ్ అర్హసి ॥౨౫॥
అథ చ ఏనమ్ నిత్య-జాతమ్ నిత్యమ్ వా మన్యసే మృతమ్ ।
తథా అపి త్వమ్ మహా-బాహో న ఏనమ్ శోచితుమ్ అర్హసి ॥౨౬॥
జాతస్య హి ధ్రువః మృత్యుః ధ్రువమ్ జన్మ మృతస్య చ ।
తస్మాత్ అపరిహార్యే అర్థే న త్వమ్ శోచితుమ్ అర్హసి ॥౨౭॥
అవ్యక్త-ఆదీని భూతాని వ్యక్త-మధ్యాని భారత ।
అవ్యక్త-నిధనాని ఏవ తత్ర కా పరిదేవనా ॥౨౮॥
ఆశ్చర్యవత్ పశ్యతి కశ్చిత్ ఏనమ్ ఆశ్చర్యవత్ వదతి తథా ఏవ చ అన్యః ।
ఆశ్చర్యవత్ చైనంఅన్యఃశృణోతి శ్రుత్వాఅపిఏనమ్ వేద న చైవ కశ్చిత్॥౨౯॥
దేహీ నిత్యమ్ అవధ్యః అయమ్ దేహే సర్వస్య భారత ।
తస్మాత్ సర్వాణి భూతాని న త్వమ్ శోచితుమ్ అర్హసి ॥౩౦॥
స్వధర్మమ్ అపి చ అవేక్ష్య న వికమ్పితుమ్ అర్హసి ।
ధర్మ్యాత్ హి యుద్ధాత్ శ్రేయః అన్యత్ క్షత్రియస్య న విద్యతే ॥౩౧॥
యత్ ఋచ్ఛయా చ ఉపపన్నం స్వర్గ-ద్వారమ్ అపావృతమ్ ।
సుఖినః క్షత్రియాః పార్థ లభన్తే యుద్ధమ్ ఈదృశమ్ ॥౩౨॥
అథ చేత్ త్వమ్ ఇమమ్ ధర్మ్యమ్ సఙ్గ్రామమ్ న కరిష్యసి ।
తతః స్వధర్మమ్ కీర్తిమ్ చ హిత్వా పాపమ్ అవాప్స్యసి ॥౩౩॥
అకీర్తిమ్ చ అపి భూతాని కథయిష్యన్తి తే అవ్యయామ్ ।
సమ్భావితస్య చ అకీర్తిః మరణాత్ అతిరిచ్యతే ॥౩౪॥
భయాత్ రణాత్ ఉపరతమ్ మంస్యన్తే త్వామ్ మహారథాః ।
యేషామ్ చ త్వమ్ బహు-మతః భూత్వా యాస్యసి లాఘవమ్ ॥౩౫॥
అవాచ్య-వాదాన్ చ బహూన్ వదిష్యన్తి తవ అహితాః ।
నిన్దన్తః తవ సామర్థ్యమ్ తతః దుఃఖతరమ్ ను కిమ్ ॥౩౬॥
హతః వా ప్రాప్స్యసి స్వర్గమ్ జిత్వా వా భోక్ష్యసే మహీమ్ ।
తస్మాత్ ఉత్తిష్ఠ కౌన్తేయ యుద్ధాయ కృత-నిశ్చయః ॥౩౭॥
సుఖ-దుఃఖే సమే కృత్వా లాభ-అలాభౌ జయ-అజయౌ ।
తతః యుద్ధాయ యుజ్యస్వ న ఏవమ్ పాపమ్ అవాప్స్యసి ॥౩౮॥
ఏషా తే అభిహితా సాఙ్ఖ్యే బుద్ధిః యోగే తు ఇమామ్ శృణు ।
బుద్ధ్యా యుక్తః యయా పార్థ కర్మ-బన్ధమ్ ప్రహాస్యసి ॥౩౯॥
న ఇహ అభిక్రమ-నాశః అస్తి ప్రత్యవాయః న విద్యతే ।
స్వల్పమ్ అపి అస్య ధర్మస్య త్రాయతే మహతః భయాత్ ॥౪౦॥
వ్యవసాయ-ఆత్మికా బుద్ధిః ఏకా ఇహ కురు-నన్దన ।
బహు-శాఖాః హి అనన్తాః చ బుద్ధయః అవ్యవసాయినామ్ ॥౪౧॥
యామ్ ఇమామ్ పుష్పితామ్ వాచమ్ ప్రవదన్తి అవిపశ్చితః ।
వేద-వాద-రతాః పార్థ న అన్యత్ అస్తి ఇతి వాదినః ॥౪౨॥
కామ-ఆత్మానః స్వర్గ-పరాః జన్మ-కర్మ-ఫల-ప్రదామ్ ।
క్రియా-విశేష-బహులామ్ భోగ-ఐశ్వర్య-గతిమ్ ప్రతి ॥౪౩॥
భోగ-ఐశ్వర్య-ప్రసక్తానామ్ తయా అపహృత-చేతసామ్ ।
వ్యవసాయ-ఆత్మికా బుద్ధిః సమాధౌ న విధీయతే ॥౪౪॥
త్రైగుణ్య-విషయాః వేదాః నిస్త్రైగుణ్యః భవార్జున ।
నిర్ద్వన్ద్వః నిత్య-సత్త్వస్థః నిర్యోగక్షేమః ఆత్మవాన్ ॥౪౫॥
యావాన్ అర్థః ఉదపానే సర్వతః సమ్ప్లుతోదకే ।
తావాన్ సర్వేషు వేదేషు బ్రాహ్మణస్య విజానతః ॥౪౬॥
కర్మణి ఏవ అధికారః తే మా ఫలేషు కదాచన ।
మా కర్మ-ఫల-హేతుః భూః మా తే సఙ్గః అస్తు అకర్మణి ॥౪౭॥
యోగస్థః కురు కర్మాణి సఙ్గమ్ త్యక్త్వా ధనఞ్జయ ।
సిద్ధి అసిద్ధ్యోః సమః భూత్వా సమత్వమ్ యోగః ఉచ్యతే ॥౪౮॥
దూరేణ హి అవరమ్ కర్మ బుద్ధి-యోగాత్ ధనఞ్జయ ।
బుద్ధౌ శరణమ్ అన్విచ్ఛ కృపణాః ఫల-హేతవః ॥౪౯॥
బుద్ధి-యుక్తః జహాతి ఇహ ఉభే సుకృత-దుష్కృతే ।
తస్మాత్ యోగాయ యుజ్యస్వ యోగః కర్మసు కౌశలమ్ ॥౫౦॥
కర్మజమ్ బుద్ధి-యుక్తాః హి ఫలమ్ త్యక్త్వా మనీషిణః ।
జన్మ-బన్ధ-వినిర్ముక్తాః పదమ్ గచ్ఛన్తి అనామయమ్ ॥౫౧॥
యదా తే మోహ-కలిలమ్ బుద్ధిః వ్యతితరిష్యతి ।
తదా గన్తాసి నిర్వేదమ్ శ్రోతవ్యస్య శ్రుతస్య చ ॥౫౨॥
శ్రుతి-విప్రతిపన్నా తే యదా స్థాస్యతి నిశ్చలా ।
సమాధౌ అచలా బుద్ధిః తదా యోగమ్ అవాప్స్యసి ॥౫౩॥
అర్జునః ఉవాచ ।
స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా సమాధిస్థస్య కేశవ ।
స్థితధీః కిమ్ ప్రభాషేత కిమ్ ఆసీత వ్రజేత కిమ్ ॥౫౪॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
ప్రజహాతి యదా కామాన్ సర్వాన్ పార్థ మనోగతాన్ ।
ఆత్మని ఏవ ఆత్మనా తుష్టః స్థితప్రజ్ఞః తదా ఉచ్యతే ॥౫౫॥
దుఃఖేషు అనుద్విగ్న-మనాః సుఖేషు విగత-స్పృహః ।
వీత-రాగ-భయ-క్రోధః స్థితధీః మునిః ఉచ్యతే ॥౫౬॥
యః సర్వత్ర అనభిస్నేహః తత్ తత్ ప్రాప్య శుభ-అశుభమ్ ।
న అభినన్దతి న ద్వేష్టి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥౫౭॥
యదా సంహరతే చ అయమ్ కూర్మః అఙ్గాని ఇవ సర్వశః ।
ఇన్ద్రియాణి ఇన్ద్రియ-అర్థేభ్యః తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥౫౮॥
విషయాః వినివర్తన్తే నిరాహారస్య దేహినః ।
రసవర్జమ్ రసః అపి అస్య పరమ్ దృష్ట్వా నివర్తతే ॥౫౯॥
యతతః హి అపి కౌన్తేయ పురుషస్య విపశ్చితః ।
ఇన్ద్రియాణి ప్రమాథీని హరన్తి ప్రసభం మనః ॥౬౦॥
తాని సర్వాణి సంయమ్య యుక్తః ఆసీత మత్పరః ।
వశే హి యస్య ఇన్ద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥౬౧॥
ధ్యాయతః విషయాన్ పుంసః సఙ్గః తేషు ఉపజాయతే ।
సఙ్గాత్ సఞ్జాయతే కామః కామాత్ క్రోధః అభిజాయతే ॥౬౨॥
క్రోధాత్ భవతి సమ్మోహః సమ్మోహాత్ స్మృతి-విభ్రమః ।
స్మృతి-భ్రంశాత్ బుద్ధి-నాశః బుద్ధి-నాశాత్ ప్రణశ్యతి ॥
రాగ-ద్వేష-విముక్తైః తు విషయాన్ ఇన్ద్రియైః చరన్ ।
ఆత్మ-వశ్యైః విధేయ-ఆత్మా ప్రసాదమ్ అధిగచ్ఛతి ॥౬౪॥
ప్రసాదే సర్వ-దుఃఖానామ్ హానిః అస్య ఉపజాయతే ।
ప్రసన్న-చేతసః హి ఆశు బుద్ధిః పర్యవతిష్ఠతే ॥౬౫॥
న అస్తి బుద్ధిః అయుక్తస్య న చ అయుక్తస్య భావనా ।
న చ అభావయతః శాన్తిః అశాన్తస్య కుతః సుఖమ్ ॥౬౬॥
ఇన్ద్రియాణామ్ హి చరతామ్ యత్ మనః అనువిధీయతే ।
తత్ అస్య హరతి ప్రజ్ఞామ్ వాయుః నావమ్ ఇవ అమ్భసి ॥౬౭॥
తస్మాత్ యస్య మహా-బాహో నిగృహీతాని సర్వశః ।
ఇన్ద్రియాణి ఇన్ద్రియ-అర్థేభ్యః తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥౬౮॥
యా నిశా సర్వ-భూతానామ్ తస్యామ్ జాగర్తి సంయమీ ।
యస్యామ్ జాగ్రతి భూతాని సా నిశా పశ్యతః మునేః ॥౬౯॥
ఆపూర్యమాణమ్ అచల-ప్రతిష్ఠమ్ సముద్రమ్ ఆపః ప్రవిశన్తి యద్వత్ ।
తద్వత్కామాః యమ్ ప్రవిశన్తి సర్వే సః శాన్తిమ్ఆప్నోతి న కామకామీ ॥౭౦॥
విహాయ కామాన్ యః సర్వాన్ పుమాన్ చరతి నిఃస్పృహః ।
నిర్మమః నిరహఙ్కారః సః శాన్తిమ్ అధిగచ్ఛతి ॥౭౧॥
ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః పార్థ న ఏనామ్ ప్రాప్య విముహ్యతి ।
స్థిత్వా అస్యామ్ అన్తకాలే అపి బ్రహ్మ-నిర్వాణమ్ ఋచ్ఛతి ॥౭౨॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే సాఙ్ఖ్య-యోగః నామ ద్వితీయః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ తృతీయః అధ్యాయః । కర్మ-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
జ్యాయసీ చేత్ కర్మణః తే మతా బుద్ధిః జనార్దన ।
తత్ కిమ్ కర్మణి ఘోరే మామ్ నియోజయసి కేశవ ॥౧॥
వ్యామిశ్రేణ ఇవ వాక్యేన బుద్ధిం మోహయసి ఇవ మే ।
తత్ ఏకం వద నిశ్చిత్య యేన శ్రేయః అహమ్ ఆప్నుయామ్ ॥౨॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
లోకే అస్మిన్ ద్వివిధా నిష్ఠా పురా ప్రోక్తా మయా అనఘ ।
జ్ఞాన-యోగేన సాఙ్ఖ్యానామ్ కర్మ-యోగేన యోగినామ్ ॥౩॥
న కర్మణామ్ అనారమ్భాత్ నైష్కర్మ్యం పురుషః అశ్నుతే ।
న చ సంన్యసనాత్ ఏవ సిద్ధిమ్ సమధిగచ్ఛతి ॥౪॥
న హి కశ్చిత్ క్షణమ్ అపి జాతు తిష్ఠతి అకర్మకృత్ ।
కార్యతే హి అవశః కర్మ సర్వః ప్రకృతిజైః గుణైః ॥౫॥
కర్మ-ఇన్ద్రియాణి సంయమ్య యః ఆస్తే మనసా స్మరన్ ।
ఇన్ద్రియార్థాన్ విమూఢాత్మా మిథ్యాచారః సః ఉచ్యతే ॥౬॥
యః తు ఇన్ద్రియాణి మనసా నియమ్య ఆరభతే అర్జున ।
కర్మ-ఇన్ద్రియైః కర్మ-యోగమ్ అసక్తః సః విశిష్యతే ॥౭॥
నియతమ్ కురు కర్మ త్వం కర్మ జ్యాయః హి అకర్మణః ।
శరీర-యాత్రా అపి చ తే న ప్రసిద్ధ్యేత్ అకర్మణః ॥౮॥
యజ్ఞార్థాత్ కర్మణః అన్యత్ర లోకః అయమ్ కర్మ-బన్ధనః ।
తత్ అర్థమ్ కర్మ కౌన్తేయ ముక్త-సఙ్గః సమాచర ॥౯॥
సహ-యజ్ఞాః ప్రజాః సృష్ట్వా పురా ఉవాచ ప్రజాపతిః ।
అనేన ప్రసవిష్యధ్వమ్ ఏషః వః అస్తు ఇష్ట-కామధుక్ ॥౧౦॥
దేవాన్ భావయత అనేన తే దేవాః భావయన్తు వః ।
పరస్పరం భావయన్తః శ్రేయః పరమ్ అవాప్స్యథ ॥౧౧॥
ఇష్టాన్ భోగాన్ హి వః దేవాః దాస్యన్తే యజ్ఞ-భావితాః ।
తైః దత్తాన్ అప్రదాయ ఏభ్యః యః భుఙ్క్తే స్తేనః ఏవ సః ॥౧౨॥
యజ్ఞ-శిష్ట ఆశినః సన్తః ముచ్యన్తే సర్వ-కిల్బిషైః ।
భుఞ్జతే తే తు అఘం పాపాః యే పచన్తి ఆత్మ-కారణాత్ ॥౧౩॥
అన్నాత్ భవన్తి భూతాని పర్జన్యాత్ అన్న-సమ్భవః ।
యజ్ఞాత్ భవతి పర్జన్యః యజ్ఞః కర్మ-సముద్భవః ॥౧౪॥
కర్మ బ్రహ్మ-ఉద్భవం విద్ధి బ్రహ్మ అక్షర-సముద్భవమ్ ।
తస్మాత్ సర్వగతం బ్రహ్మ నిత్యం యజ్ఞే ప్రతిష్ఠితమ్ ॥౧౫॥
ఏవం ప్రవర్తితమ్ చక్రమ్ న అనువర్తయతి ఇహ యః ।
అఘాయుః ఇన్ద్రియ-ఆరామః మోఘమ్ పార్థ సః జీవతి ॥౧౬॥
యః తు ఆత్మ-రతిః ఏవ స్యాత్ ఆత్మ-తృప్తః చ మానవః ।
ఆత్మని ఏవ చ సన్తుష్టః తస్య కార్యమ్ న విద్యతే ॥౧౭॥
న ఏవ తస్య కృతేన అర్థః న అకృతేన ఇహ కశ్చన ।
న చ అస్య సర్వ-భూతేషు కశ్చిత్ అర్థ-వ్యపాశ్రయః ॥౧౮॥
తస్మాత్ అసక్తః సతతమ్ కార్యమ్ కర్మ సమాచర ।
అసక్తః హి ఆచరన్ కర్మ పరమ్ ఆప్నోతి పూరుషః ॥౧౯॥
కర్మణా ఏవ హి సంసిద్ధిమ్ ఆస్థితాః జనక-ఆదయః ।
లోక-సంగ్రహమ్ ఏవ అపి సమ్పశ్యన్ కర్తుమ్ అర్హసి ॥౨౦॥
యత్ యత్ ఆచరతి శ్రేష్ఠః తత్ తత్ ఏవ ఇతరః జనః ।
సః యత్ ప్రమాణమ్ కురుతే లోకః తత్ అనువర్తతే ॥౨౧॥
న మే పార్థ అస్తి కర్తవ్యమ్ త్రిషు లోకేషు కిఞ్చన ।
న అనవాప్తమ్ అవాప్తవ్యమ్ వర్తే ఏవ చ కర్మణి ॥౨౨॥
యది హి అహం న వర్తేయమ్ జాతు కర్మణి అతన్ద్రితః ।
మమ వర్త్మ అనువర్తన్తే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥౨౩॥
ఉత్సీదేయుః ఇమే లోకాః న కుర్యామ్ కర్మ చేత్ అహమ్ ।
సఙ్కరస్య చ కర్తా స్యామ్ ఉపహన్యామ్ ఇమాః ప్రజాః ॥౨౪॥
సక్తాః కర్మణి అవిద్వాంసః యథా కుర్వన్తి భారత ।
కుర్యాత్ విద్వాన్ తథా అసక్తః చికీర్షుః లోక-సంగ్రహమ్ ॥౨౫॥
న బుద్ధి-భేదమ్ జనయేత్ అజ్ఞానామ్ కర్మ-సఙ్గినామ్ ।
జోషయేత్ సర్వ-కర్మాణి విద్వాన్ యుక్తః సమాచరన్ ॥౨౬॥
ప్రకృతేః క్రియమాణాని గుణైః కర్మాణి సర్వశః ।
అహఙ్కార-విమూఢ-ఆత్మా కర్తా అహమ్ ఇతి మన్యతే ॥౨౭॥
తత్త్వవిత్ తు మహాబాహో గుణ-కర్మ-విభాగయోః ।
గుణాః గుణేషు వర్తన్తే ఇతి మత్వా న సజ్జతే ॥౨౮॥
ప్రకృతేః గుణ-సమ్మూఢాః సజ్జన్తే గుణ-కర్మసు ।
తాన్ అకృత్స్నవిదః మన్దాన్ కృత్స్నవిత్ న విచాలయేత్ ॥౨౯॥
మయి సర్వాణి కర్మాణి సంన్యస్య అధ్యాత్మ-చేతసా ।
నిరాశీః నిర్మమః భూత్వా యుధ్యస్వ విగత-జ్వరః ॥౩౦॥
యే మే మతమ్ ఇదమ్ నిత్యమ్ అనుతిష్ఠన్తి మానవాః ।
శ్రద్ధావన్తః అనసూయన్తః ముచ్యన్తే తే అపి కర్మభిః ॥౩౧॥
యే తు ఏతత్ అభ్యసూయన్తః న అనుతిష్ఠన్తి మే మతమ్ ।
సర్వ-జ్ఞాన-విమూఢాన్ తాన్ విద్ధి నష్టాన్ అచేతసః ॥౩౨॥
సదృశమ్ చేష్టతే స్వస్యాః ప్రకృతేః జ్ఞానవాన్ అపి ।
ప్రకృతిమ్ యాన్తి భూతాని నిగ్రహః కిమ్ కరిష్యతి ॥౩౩॥
ఇన్ద్రియస్య ఇన్ద్రియస్య-అర్థే రాగ-ద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ ।
తయోః న వశమ్ ఆగచ్ఛేత్ తౌ హి అస్య పరిపన్థినౌ ॥౩౪॥
శ్రేయాన్ స్వధర్మః విగుణః పరధర్మాత్ స్వనుష్ఠితాత్ ।
స్వధర్మే నిధనమ్ శ్రేయః పరధర్మః భయ-ఆవహః ॥౩౫॥
అర్జునః ఉవాచ ।
అథ కేన ప్రయుక్తః అయం పాపమ్ చరతి పూరుషః ।
అనిచ్ఛన్ అపి వార్ష్ణేయ బలాత్ ఇవ నియోజితః ॥౩౬॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
కామః ఏషః క్రోధః ఏషః రజః గుణ-సముద్భవః ।
మహా-అశనః మహా-పాప్మా విద్ధి ఏనమ్ ఇహ వైరిణమ్ ॥౩౭॥
ధూమేన ఆవ్రియతే వహ్నిః యథా ఆదర్శః మలేన చ ।
యథా ఉల్బేన ఆవృతః గర్భః తథా తేన ఇదమ్ ఆవృతమ్ ॥౩౮॥
ఆవృతమ్ జ్ఞానమ్ ఏతేన జ్ఞానినః నిత్యవైరిణా ।
కామరూపేణ కౌన్తేయ దుష్పూరేణ అనలేన చ ॥౩౯॥
ఇన్ద్రియాణి మనః బుద్ధిః అస్య అధిష్ఠానమ్ ఉచ్యతే ।
ఏతైః విమోహయతి ఏషః జ్ఞానమ్ ఆవృత్య దేహినమ్ ॥౪౦॥
తస్మాత్ త్వమ్ ఇన్ద్రియాణి ఆదౌ నియమ్య భరతర్షభ ।
పాప్మానమ్ ప్రజహి హి ఏనం జ్ఞాన-విజ్ఞాన-నాశనమ్ ॥౪౧॥
ఇన్ద్రియాణి పరాణి ఆహుః ఇన్ద్రియేభ్యః పరమ్ మనః ।
మనసః తు పరా బుద్ధిః యః బుద్ధేః పరతః తు సః ॥౪౨॥
ఏవమ్ బుద్ధేః పరమ్ బుద్ధ్వా సంస్తభ్య ఆత్మానమ్ ఆత్మనా ।
జహి శత్రుమ్ మహాబాహో కామ-రూపమ్ దురాసదమ్ ॥౪౩॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే కర్మ-యోగః నామ తృతీయః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ చతుర్థ అధ్యాయః । జ్ఞాన-కర్మ-సంన్యాస-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
ఇమమ్ వివస్వతే యోగమ్ ప్రోక్తవాన్ అహమ్ అవ్యయమ్ ।
వివస్వాన్ మనవే ప్రాహ మనుః ఇక్ష్వాకవే అబ్రవీత్ ॥౧॥
ఏవమ్ పరమ్పరా-ప్రాప్తమ్ ఇమమ్ రాజర్షయః విదుః ।
సః కాలేన ఇహ మహతా యోగః నష్టః పరన్తప ॥౨॥
సః ఏవ అయమ్ మయా తే అద్య యోగః ప్రోక్తః పురాతనః ।
భక్తః అసి మే సఖా చ ఇతి రహస్యమ్ హి ఏతత్ ఉత్తమమ్ ॥౩॥
అర్జునః ఉవాచ ।
అపరమ్ భవతః జన్మ పరమ్ జన్మ వివస్వతః ।
కథమ్ ఏతత్ విజానీయామ్ త్వమ్ ఆదౌ ప్రోక్తవాన్ ఇతి ॥౪॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
బహూని మే వ్యతీతాని జన్మాని తవ చ అర్జున ।
తాని అహమ్ వేద సర్వాణి న త్వమ్ వేత్థ పరన్తప ॥౫॥
అజః అపి సన్ అవ్యయ-ఆత్మా భూతానామ్ ఈశ్వరః అపి సన్ ।
ప్రకృతిమ్ స్వామ్ అధిష్ఠాయ సమ్భవామి ఆత్మ-మాయయా ॥౬॥
యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిః భవతి భారత ।
అభ్యుత్థానమ్ అధర్మస్య తదా ఆత్మానమ్ సృజామి అహమ్ ॥౭॥
పరిత్రాణాయ సాధూనామ్ వినాశాయ చ దుష్కృతామ్ ।
ధర్మ-సంస్థాపన-అర్థాయ సమ్భవామి యుగే యుగే ॥౮॥
జన్మ కర్మ చ మే దివ్యమ్ ఏవమ్ యః వేత్తి తత్త్వతః ।
త్యక్త్వా దేహమ్ పునః జన్మ న ఏతి మామ్ ఏతి సః అర్జున ॥౯॥
వీత-రాగ-భయ-క్రోధాః మన్మయాః మామ్ ఉపాశ్రితాః ।
బహవః జ్ఞాన-తపసా పూతాః మద్భావమ్ ఆగతాః ॥౧౦॥
యే యథా మామ్ ప్రపద్యన్తే తాన్ తథా ఏవ భజామి అహమ్ ।
మమ వర్త్మ అనువర్తన్తే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥౧౧॥
కాఙ్క్షన్తః కర్మణామ్ సిద్ధిమ్ యజన్తే ఇహ దేవతాః ।
క్షిప్రమ్ హి మానుషే లోకే సిద్ధిః భవతి కర్మజా ॥౧౨॥
చాతుర్వర్ణ్యమ్ మయా సృష్టమ్ గుణ-కర్మ-విభాగశః ।
తస్య కర్తారమ్ అపి మామ్ విద్ధి అకర్తారమ్ అవ్యయమ్ ॥౧౩॥
న మామ్ కర్మాణి లిమ్పన్తి న మే కర్మ-ఫలే స్పృహా ।
ఇతి మామ్ యః అభిజానాతి కర్మభిః న స బధ్యతే ॥౧౪॥
ఏవమ్ జ్ఞాత్వా కృతమ్ కర్మ పూర్వైః అపి ముముక్షుభిః ।
కురు కర్మ ఏవ తస్మాత్ త్వమ్ పూర్వైః పూర్వతరమ్ కృతమ్ ॥౧౫॥
కిమ్ కర్మ కిమ్ అకర్మ ఇతి కవయః అపి అత్ర మోహితాః ।
తత్ తే కర్మ ప్రవక్ష్యామి యత్ జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసే అశుభాత్ ॥౧౬॥
కర్మణః హి అపి బోద్ధవ్యమ్ బోద్ధవ్యమ్ చ వికర్మణః ।
అకర్మణః చ బోద్ధవ్యమ్ గహనా కర్మణః గతిః ॥౧౭॥
కర్మణి అకర్మ యః పశ్యేత్ అకర్మణి చ కర్మ యః ।
సః బుద్ధిమాన్ మనుష్యేషు సః యుక్తః కృత్స్న-కర్మ-కృత్ ॥౧౮॥
యస్య సర్వే సమారమ్భాః కామ-సఙ్కల్ప-వర్జితాః ।
జ్ఞాన-అగ్ని-దగ్ధ-కర్మాణమ్ తమ్ ఆహుః పణ్డితమ్ బుధాః ॥౧౯॥
త్యక్త్వా కర్మ-ఫల-ఆసఙ్గమ్ నిత్య-తృప్తః నిరాశ్రయః ।
కర్మణి అభిప్రవృత్తః అపి న ఏవ కిఞ్చిత్ కరోతి సః ॥౨౦॥
నిరాశీః యత-చిత్త-ఆత్మా త్యక్త-సర్వ-పరిగ్రహః ।
శారీరమ్ కేవలమ్ కర్మ కుర్వన్ న ఆప్నోతి కిల్బిషమ్ ॥౨౧॥
యదృచ్ఛా-లాభ-సన్తుష్టః ద్వన్ద్వ-అతీతః విమత్సరః ।
సమః సిద్ధౌ అసిద్ధౌ చ కృత్వా అపి న నిబధ్యతే ॥౨౨॥
గత-సఙ్గస్య ముక్తస్య జ్ఞాన-అవస్థిత-చేతసః ।
యజ్ఞాయ ఆచరతః కర్మ సమగ్రమ్ ప్రవిలీయతే ॥౨౩॥
బ్రహ్మ-అర్పణం బ్రహ్మ హవిః బ్రహ్మ-అగ్నౌ బ్రహ్మణా హుతమ్ ।
బ్రహ్మ ఏవ తేన గన్తవ్యమ్ బ్రహ్మ-కర్మ-సమాధినా ॥౨౪॥
దైవమ్ ఏవ అపరే యజ్ఞమ్ యోగినః పర్యుపాసతే ।
బ్రహ్మ-అగ్నౌ అపరే యజ్ఞం యజ్ఞేన ఏవ ఉపజుహ్వతి ॥౨౫॥
శ్రోత్ర-ఆదీని ఇన్ద్రియాణి అన్యే సంయమ-అగ్నిషు జుహ్వతి ।
శబ్ద-ఆదీన్ విషయాన్ అన్యే ఇన్ద్రియ-అగ్నిషు జుహ్వతి ॥౨౬॥
సర్వాణి ఇన్ద్రియ-కర్మాణి ప్రాణ-కర్మాణి చ అపరే ।
ఆత్మ-సంయమ-యోగ-అగ్నౌ జుహ్వతి జ్ఞాన-దీపితే ॥౨౭॥
ద్రవ్య-యజ్ఞాః తపో-యజ్ఞాః యోగ-యజ్ఞాః తథా అపరే ।
స్వాధ్యాయ-జ్ఞాన-యజ్ఞాః చ యతయః సంశితవ్రతాః ॥౨౮॥
అపానే జుహ్వతి ప్రాణమ్ ప్రాణే అపానమ్ తథా అపరే ।
ప్రాణ-అపాన-గతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామ-పరాయణాః ॥౨౯॥
అపరే నియత-ఆహారాః ప్రాణాన్ ప్రాణేషు జుహ్వతి ।
సర్వే అపి ఏతే యజ్ఞవిదః యజ్ఞ-క్షపిత-కల్మషాః ॥౩౦॥
యజ్ఞ-శిష్ట-అమృత-భుజః యాన్తి బ్రహ్మ సనాతనమ్ ।
నాయమ్ లోకః అస్తి అయజ్ఞస్య కుతః అన్యః కురుసత్తమ ॥౩౧॥
ఏవమ్ బహువిధాః యజ్ఞాః వితతాః బ్రహ్మణః ముఖే ।
కర్మజాన్ విద్ధి తాన్ సర్వాన్ ఏవమ్ జ్ఞాత్వా విమోక్ష్యసే ॥౩౨॥
శ్రేయాన్ ద్రవ్యమయాత్ యజ్ఞాత్ జ్ఞాన-యజ్ఞః పరన్తప ।
సర్వమ్ కర్మ-అఖిలమ్ పార్థ జ్ఞానే పరిసమాప్యతే ॥౩౩॥
తత్ విద్ధి ప్రణిపాతేన పరిప్రశ్నేన సేవయా ।
ఉపదేక్ష్యన్తి తే జ్ఞానమ్ జ్ఞానినః తత్త్వ-దర్శినః ॥౩౪॥
యత్ జ్ఞాత్వా న పునః మోహమ్ ఏవమ్ యాస్యసి పాణ్డవ ।
యేన భూతాని అశేషేణ ద్రక్ష్యసి ఆత్మని అథో మయి ॥౩౫॥
అపి చేత్ అసి పాపేభ్యః సర్వేభ్యః పాప-కృత్తమః ।
సర్వమ్ జ్ఞాన-ప్లవేన ఏవ వృజినమ్ సన్తరిష్యసి ॥౩౬॥
యథా ఏధాంసి సమిద్ధః అగ్నిః భస్మసాత్ కురుతే అర్జున ।
జ్ఞాన-అగ్నిః సర్వ-కర్మాణి భస్మసాత్ కురుతే తథా ॥౩౭॥
న హి జ్ఞానేన సదృశమ్ పవిత్రమ్ ఇహ విద్యతే ।
తత్ స్వయం యోగ-సంసిద్ధః కాలేన ఆత్మని విన్దతి ॥౩౮॥
శ్రద్ధావాన్ లభతే జ్ఞానమ్ తత్పరః సంయత-ఇన్ద్రియః ।
జ్ఞానమ్ లబ్ధ్వా పరామ్ శాన్తిమ్ అచిరేణాధిగచ్ఛతి ॥౩౯॥
అజ్ఞః చ అశ్రద్దధానః చ సంశయ-ఆత్మా వినశ్యతి ।
న అయం లోకః అస్తి న పరః న సుఖం సంశయాత్మనః ॥౪౦॥
యోగ-సంన్యస్తకర్మాణం జ్ఞానసఞ్ఛిన్నసంశయమ్ ।
ఆత్మవన్తం న కర్మాణి నిబధ్నన్తి ధనఞ్జయ ॥౪౧॥
తస్మాత్ అజ్ఞాన-సమ్భూతమ్ హృత్స్థమ్ జ్ఞాన-అసినా-ఆత్మనః ।
ఛిత్త్వా ఏనమ్ సంశయమ్ యోగమ్ ఆతిష్ఠ ఉత్తిష్ఠ భారత ॥౪౨॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే జ్ఞాన-కర్మ-సంన్యాస-యోగః నామ చతుర్థ అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ పఞ్చమః అధ్యాయః । సంన్యాస-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
సంన్యాసమ్ కర్మణామ్ కృష్ణ పునః యోగమ్ చ శంససి ।
యత్ శ్రేయః ఏతయోః ఏకమ్ తత్ మే బ్రూహి సునిశ్చితమ్ ॥౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
సంన్యాసః కర్మ-యోగః చ నిఃశ్రేయసకరౌ ఉభౌ ।
తయోః తు కర్మ-సంన్యాసాత్ కర్మ-యోగః విశిష్యతే ॥౨॥
జ్ఞేయః సః నిత్య-సంన్యాసీ యః న ద్వేష్టి న కాఙ్క్షతి ।
నిర్ద్వన్ద్వః హి మహాబాహో సుఖమ్ బన్ధాత్ ప్రముచ్యతే ॥౩॥
సాఙ్ఖ్య-యోగౌ పృథక్ బాలాః ప్రవదన్తి న పణ్డితాః ।
ఏకమ్ అపి ఆస్థితః సమ్యక్ ఉభయోః విన్దతే ఫలమ్ ॥౪॥
యత్ సాఙ్ఖ్యైః ప్రాప్యతే స్థానమ్ తత్ యోగైః అపి గమ్యతే ।
ఏకమ్ సాఙ్ఖ్యమ్ చ యోగమ్ చ యః పశ్యతి స పశ్యతి ॥౫॥
సంన్యాసః తు మహాబాహో దుఃఖమ్ ఆప్తుమ్ అయోగతః ।
యోగ-యుక్తః మునిః బ్రహ్మ నచిరేణ అధిగచ్ఛతి ॥౬॥
యోగ-యుక్తః విశుద్ధ-ఆత్మా విజిత-ఆత్మా జిత-ఇన్ద్రియః ।
సర్వ-భూత-ఆత్మ-భూత-ఆత్మా కుర్వన్ అపి న లిప్యతే ॥౭॥
న ఏవ కిఞ్చిత్ కరోమి ఇతి యుక్తః మన్యేత తత్త్వవిత్ ।
పశ్యన్ శృణ్వన్ స్పృశన్ జిఘ్రన్ అశ్నన్ గచ్ఛన్ స్వపఞ్ శ్వసన్ ॥౮॥
ప్రలపన్ విసృజన్ గృహ్ణన్ ఉన్మిషన్ నిమిషన్ అపి ।
ఇన్ద్రియాణి ఇన్ద్రియ-అర్థేషు వర్తన్తే ఇతి ధారయన్ ॥౯॥
బ్రహ్మణి ఆధాయ కర్మాణి సఙ్గమ్ త్యక్త్వా కరోతి యః ।
లిప్యతే న సః పాపేన పద్మ-పత్రమ్ ఇవ అమ్భసా ॥౧౦॥
కాయేన మనసా బుద్ధ్యా కేవలైః ఇన్ద్రియైః అపి ।
యోగినః కర్మ కుర్వన్తి సఙ్గమ్ త్యక్త్వా ఆత్మ-శుద్ధయే ॥౧౧॥
యుక్తః కర్మ-ఫలం త్యక్త్వా శాన్తిమ్ ఆప్నోతి నైష్ఠికీమ్ ।
అయుక్తః కామకారేణ ఫలే సక్తః నిబధ్యతే ॥౧౨॥
సర్వ-కర్మాణి మనసా సంన్యస్య ఆస్తే సుఖమ్ వశీ ।
నవ-ద్వారే పురే దేహీ న ఏవ కుర్వన్ న కారయన్ ॥౧౩॥
న కర్తృత్వమ్ న కర్మాణి లోకస్య సృజతి ప్రభుః ।
న కర్మ-ఫల-సంయోగమ్ స్వభావః తు ప్రవర్తతే ॥౧౪॥
న ఆదత్తే కస్యచిత్ పాపం న చ ఏవ సుకృతం విభుః ।
అజ్ఞానేన ఆవృతమ్ జ్ఞానమ్ తేన ముహ్యన్తి జన్తవః ॥౧౫॥
జ్ఞానేన తు తత్ అజ్ఞానమ్ యేషామ్ నాశితమ్ ఆత్మనః ।
తేషామ్ ఆదిత్యవత్ జ్ఞానమ్ ప్రకాశయతి తత్ పరమ్ ॥౧౬॥
తత్ బుద్ధయః తత్ ఆత్మానః తత్ నిష్ఠాః తత్ పరాయణాః ।
గచ్ఛన్తి అపునరావృత్తిమ్ జ్ఞాన-నిర్ధూత-కల్మషాః ॥౧౭॥
విద్యా-వినయ-సమ్పన్నే బ్రాహ్మణే గవి హస్తిని ।
శుని చ ఏవ శ్వపాకే చ పణ్డితాః సమ-దర్శినః ॥౧౮॥
ఇహ ఏవ తైః జితః సర్గః యేషామ్ సామ్యే స్థితమ్ మనః ।
నిర్దోషమ్ హి సమమ్ బ్రహ్మ తస్మాత్ బ్రహ్మణి తే స్థితాః ॥౧౯॥
న ప్రహృష్యేత్ ప్రియమ్ ప్రాప్య న ఉద్విజేత్ ప్రాప్య చ అప్రియమ్ ।
స్థిర-బుద్ధిః అసమ్మూఢః బ్రహ్మవిత్ బ్రహ్మణి స్థితః ॥౨౦॥
బాహ్య-స్పర్శేషు అసక్త-ఆత్మా విన్దతి ఆత్మని యత్ సుఖమ్ ।
సః బ్రహ్మ-యోగ-యుక్తాత్మా సుఖమ్ అక్షయమ్ అశ్నుతే ॥౨౧॥
యే హి సంస్పర్శజాః భోగాః దుఃఖ-యోనయః ఏవ తే ।
ఆది అన్తవన్తః కౌన్తేయ న తేషు రమతే బుధః ॥౨౨॥
శక్నోతి ఇహ ఏవ యః సోఢుమ్ ప్రాక్ శరీర-విమోక్షణాత్ ।
కామ-క్రోధ-ఉద్భవమ్ వేగమ్ సః యుక్తః సః సుఖీ నరః ॥౨౩॥
యః అన్తః-సుఖః అన్తర-ఆరామః తథా అన్తర్-జ్యోతిః ఏవ యః ।
సః యోగీ బ్రహ్మ-నిర్వాణమ్ బ్రహ్మ-భూతః అధిగచ్ఛతి ॥౨౪॥
లభన్తే బ్రహ్మ-నిర్వాణమ్ ఋషయః క్షీణ-కల్మషాః ।
ఛిన్న-ద్వైధాః యత-ఆత్మానః సర్వ-భూతహితే రతాః ॥౨౫॥
కామ-క్రోధ-వియుక్తానామ్ యతీనామ్ యత-చేతసామ్ ।
అభితః బ్రహ్మ-నిర్వాణం వర్తతే విదిత-ఆత్మనామ్ ॥౨౬॥
స్పర్శాన్ కృత్వా బహిః బాహ్యాన్ చక్షుః చ ఏవ అన్తరే భ్రువోః ।
ప్రాణ-అపానౌ సమౌ కృత్వా నాస-అభ్యన్తర-చారిణౌ ॥౨౭॥
యత-ఇన్ద్రియ-మనః బుద్ధిః మునిః మోక్ష-పరాయణః ।
విగత-ఇచ్ఛా-భయ-క్రోధః యః సదా ముక్తః ఏవ సః ॥౨౮॥
భోక్తారమ్ యజ్ఞ-తపసామ్ సర్వ-లోక-మహేశ్వరమ్ ।
సుహృదమ్ సర్వ-భూతానామ్ జ్ఞాత్వా మాం శాన్తిమ్ ఋచ్ఛతి ॥౨౯॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే సంన్యాస-యోగః నామ పఞ్చమః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ షష్ఠః అధ్యాయః । ఆత్మ-సంయమ-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
అనాశ్రితః కర్మ-ఫలమ్ కార్యమ్ కర్మ కరోతి యః ।
సః సంన్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిః న చ అక్రియః ॥౧॥
యమ్ సంన్యాసమ్ ఇతి ప్రాహుః యోగమ్ తమ్ విద్ధి పాణ్డవ ।
న హి అసంన్యస్త-సఙ్కల్పః యోగీ భవతి కశ్చన ॥౨॥
ఆరురుక్షోః మునేః యోగమ్ కర్మ కారణమ్ ఉచ్యతే ।
యోగ-ఆరూఢస్య తస్య ఏవ శమః కారణమ్ ఉచ్యతే ॥౩॥
యదా హి న ఇన్ద్రియ-అర్థేషు న కర్మసు అనుషజ్జతే ।
సర్వ-సఙ్కల్ప-సంన్యాసీ యోగ-ఆరూఢః తదా ఉచ్యతే ॥౪॥
ఉద్ధరేత్ ఆత్మనా ఆత్మానమ్ న ఆత్మానమ్ అవసాదయేత్ ।
ఆత్మా ఏవ హి ఆత్మనః బన్ధుః ఆత్మా ఏవ రిపుః ఆత్మనః ॥౫॥
బన్ధుః ఆత్మా ఆత్మనః తస్య యేన ఆత్మా ఏవ ఆత్మనా జితః ।
అనాత్మనః తు శత్రుత్వే వర్తేత ఆత్మా ఏవ శత్రువత్ ॥౬॥
జిత-ఆత్మనః ప్రశాన్తస్య పరమాత్మా సమాహితః ।
శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖేషు తథా మాన-అపమానయోః ॥౭॥
జ్ఞాన-విజ్ఞాన-తృప్త-ఆత్మా కూటస్థః విజిత-ఇన్ద్రియః ।
యుక్తః ఇతి ఉచ్యతే యోగీ సమ-లోష్ట-అశ్మ-కాఞ్చనః ॥౮॥
సుహృత్ మిత్ర-అరి-ఉదాసీన-మధ్యస్థ-ద్వేష్య-బన్ధుషు ।
సాధుషు అపి చ పాపేషు సమ-బుద్ధిః విశిష్యతే ॥౯॥
యోగీ యుఞ్జీత సతతమ్ ఆత్మానమ్ రహసి స్థితః ।
ఏకాకీ యత-చిత్త-ఆత్మా నిరాశీః అపరిగ్రహః ॥౧౦॥
శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరమ్ ఆసనమ్ ఆత్మనః ।
న అతి-ఉచ్ఛ్రితమ్ న అతి-నీచమ్ చైల-అజిన-కుశ-ఉత్తరమ్ ॥౧౧॥
తత్ర ఏకాగ్రమ్ మనః కృత్వా యత-చిత్త-ఇన్ద్రియ-క్రియః ।
ఉపవిశ్య ఆసనే యుఞ్జ్యాత్ యోగమ్ ఆత్మ-విశుద్ధయే ॥౧౨॥
సమమ్ కాయ-శిరః-గ్రీవమ్ ధారయన్ అచలమ్ స్థిరః ।
సమ్ప్రేక్ష్య నాసిక-అగ్రం స్వమ్ దిశః చ అనవలోకయన్ ॥౧౩॥
ప్రశాన్త-ఆత్మా విగత-భీః బ్రహ్మచారి-వ్రతే స్థితః ।
మనః సంయమ్య మత్-చిత్తః యుక్తః ఆసీత మత్-పరః ॥౧౪॥
యుఞ్జన్ ఏవం సదా ఆత్మానమ్ యోగీ నియత-మానసః ।
శాన్తిమ్ నిర్వాణ-పరమామ్ మత్-సంస్థామ్ అధిగచ్ఛతి ॥౧౫॥
న అతి అశ్నతః తు యోగః అస్తి న చ ఏకాన్తమ్ అనశ్నతః ।
న చ అతి-స్వప్న-శీలస్య జాగ్రతః న ఏవ చ అర్జున ॥౧౬॥
యుక్త-ఆహార-విహారస్య యుక్త-చేష్టస్య కర్మసు ।
యుక్త-స్వప్న-అవబోధస్య యోగః భవతి దుఃఖహా ॥౧౭॥
యదా వినియతమ్ చిత్తమ్ ఆత్మని ఏవ అవతిష్ఠతే ।
నిఃస్పృహః సర్వ-కామేభ్యః యుక్తః ఇతి ఉచ్యతే తదా ॥౧౮॥
యథా దీపః నివాతస్థః నేఙ్గతే సోపమా స్మృతా ।
యోగినః యత-చిత్తస్య యుఞ్జతః యోగమ్ ఆత్మనః ॥౧౯॥
యత్ర ఉపరమతే చిత్తమ్ నిరుద్ధమ్ యోగ-సేవయా ।
యత్ర చ ఏవ ఆత్మనా ఆత్మానమ్ పశ్యన్ ఆత్మని తుష్యతి ॥౨౦॥
సుఖమ్ ఆత్యన్తికమ్ యత్ తత్ బుద్ధి-గ్రాహ్యమ్-అతీన్ద్రియమ్ ।
వేత్తి యత్ర న చ ఏవ అయమ్ స్థితః చలతి తత్త్వతః ॥౨౧॥
యమ్ లబ్ధ్వా చ అపరమ్ లాభమ్ మన్యతే న అధికమ్ తతః ।
యస్మిన్ స్థితః న దుఃఖేన గురుణా అపి విచాల్యతే ॥౨౨॥
తమ్ విద్యాత్ దుఃఖ-సంయోగ-వియోగమ్ యోగ-సంజ్ఞితమ్ ।
సః నిశ్చయేన యోక్తవ్యః యోగః అనిర్విణ్ణ-చేతసా ॥౨౩॥
సఙ్కల్ప-ప్రభవాన్ కామాన్ త్యక్త్వా సర్వాన్ అశేషతః ।
మనసా ఏవ ఇన్ద్రియ-గ్రామమ్ వినియమ్య సమన్తతః ॥౨౪॥
శనైః శనైః ఉపరమేత్ బుద్ధ్యా ధృతి-గృహీతయా ।
ఆత్మ-సంస్థమ్ మనః కృత్వా న కిఞ్చిత్ అపి చిన్తయేత్ ॥౨౫॥
యతః యతః నిశ్చరతి మనః చఞ్చలమ్ అస్థిరమ్ ।
తతః తతః నియమ్య ఏతత్ ఆత్మని ఏవ వశం నయేత్ ॥౨౬॥
ప్రశాన్త-మనసమ్ హి ఏనమ్ యోగినమ్ సుఖమ్ ఉత్తమమ్ ।
ఉపైతి శాన్త-రజసమ్ బ్రహ్మ-భూతమ్ అకల్మషమ్ ॥౨౭॥
యుఞ్జన్ ఏవమ్ సదా ఆత్మానమ్ యోగీ విగత-కల్మషః ।
సుఖేన బ్రహ్మ-సంస్పర్శమ్ అత్యన్తమ్ సుఖమ్ అశ్నుతే ॥౨౮॥
సర్వ-భూతస్థమ్ ఆత్మానమ్ సర్వ-భూతాని చ ఆత్మని ।
ఈక్షతే యోగ-యుక్త-ఆత్మా సర్వత్ర సమ-దర్శనః ॥౨౯॥
యో మామ్ పశ్యతి సర్వత్ర సర్వమ్ చ మయి పశ్యతి ।
తస్య అహం న ప్రణశ్యామి సః చ మే న ప్రణశ్యతి ॥౩౦॥
సర్వ-భూత-స్థితమ్ యః మామ్ భజతి ఏకత్వమ్ ఆస్థితః ।
సర్వథా వర్తమానః అపి సః యోగీ మయి వర్తతే ॥౩౧॥
ఆత్మా-ఉపమ్యేన సర్వత్ర సమమ్ పశ్యతి యః అర్జున ।
సుఖమ్ వా యది వా దుఃఖమ్ సః యోగీ పరమః మతః ॥౩౨॥
అర్జునః ఉవాచ ।
యః అయం యోగః త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన ।
ఏతస్య అహం న పశ్యామి చఞ్చలత్వాత్ స్థితిమ్ స్థిరామ్ ॥౩౩
చఞ్చలమ్ హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవత్ దృఢమ్ ।
తస్య అహమ్ నిగ్రహమ్ మన్యే వాయోః ఇవ సుదుష్కరమ్ ॥౩౪॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
అసంశయమ్ మహాబాహో మనః దుర్నిగ్రహమ్ చలమ్ ।
అభ్యాసేన తు కౌన్తేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ॥౩౫॥
అసంయత-ఆత్మనా యోగః దుష్ప్రాపః ఇతి మే మతిః ।
వశ్య-ఆత్మనా తు యతతా శక్యః అవాప్తుమ్ ఉపాయతః ॥౩౬॥
అర్జునః ఉవాచ ।
అయతిః శ్రద్ధయా ఉపేతః యోగాత్ చలిత-మానసః ।
అప్రాప్య యోగ-సంసిద్ధిమ్ కామ్ గతిమ్ కృష్ణ గచ్ఛతి ॥౩౭॥
కచ్చిత్ న ఉభయ-విభ్రష్టః ఛిన్న-అభ్రమ్ ఇవ నశ్యతి ।
అప్రతిష్ఠః మహాబాహో విమూఢః బ్రహ్మణః పథి ॥౩౮॥
ఏతత్ మే సంశయమ్ కృష్ణ ఛేత్తుమ్ అర్హసి అశేషతః ।
త్వత్ అన్యః సంశయస్య అస్య ఛేత్తా న హి ఉపపద్యతే ॥౩౯॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
పార్థ న ఏవ ఇహ న అముత్ర వినాశః తస్య విద్యతే ।
న హి కల్యాణ-కృత్ కశ్చిత్ దుర్గతిమ్ తాత గచ్ఛతి ॥౪౦॥
ప్రాప్య పుణ్య-కృతామ్ లోకాన్ ఉషిత్వా శాశ్వతీః సమాః ।
శుచీనామ్ శ్రీమతామ్ గేహే యోగ-భ్రష్టః అభిజాయతే ॥౪౧॥
అథవా యోగినామ్ ఏవ కులే భవతి ధీమతామ్ ।
ఏతత్ హి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యత్ ఈదృశమ్ ॥౪౨॥
తత్ర తమ్ బుద్ధి-సంయోగమ్ లభతే పౌర్వ-దేహికమ్ ।
యతతే చ తతః భూయః సంసిద్ధౌ కురునన్దన ॥౪౩॥
పూర్వ-అభ్యాసేన తేన ఏవ హ్రియతే హి అవశః అపి సః ।
జిజ్ఞాసుః అపి యోగస్య శబ్ద-బ్రహ్మ అతివర్తతే ॥౪౪॥
ప్రయత్నాత్ యతమానః తు యోగీ సంశుద్ధ-కిల్బిషః ।
అనేక-జన్మ-సంసిద్ధః తతః యాతి పరామ్ గతిమ్ ॥౪౫॥
తపస్విభ్యః అధికః యోగీ జ్ఞానిభ్యః అపి మతః అధికః ।
కర్మిభ్యః చ అధికః యోగీ తస్మాత్ యోగీ భవ అర్జున ॥౪౬॥
యోగినామ్ అపి సర్వేషామ్ మత్ గతేన అన్తర-ఆత్మనా ।
శ్రద్ధావాన్ భజతే యః మామ్ సః మే యుక్తతమః మతః ॥౪౭॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు

బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే ఆత్మ-సంయమ-యోగః నామ షష్ఠః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ సప్తమః అధ్యాయః । జ్ఞాన-విజ్ఞాన-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
మయి ఆసక్త-మనాః పార్థ యోగమ్ యుఞ్జన్ మత్ ఆశ్రయః ।
అసంశయమ్ సమగ్రమ్ మామ్ యథా జ్ఞాస్యసి తత్ శృణు ॥౧॥
జ్ఞానమ్ తే అహమ్ సవిజ్ఞానమ్ ఇదమ్ వక్ష్యామి అశేషతః ।
యత్ జ్ఞాత్వా న ఇహ భూయః అన్యత్ జ్ఞాతవ్యమ్ అవశిష్యతే ॥౨॥
మనుష్యాణామ్ సహస్రేషు కశ్చిత్ యతతి సిద్ధయే ।
యతతామ్ అపి సిద్ధానామ్ కశ్చిత్ మామ్ వేత్తి తత్త్వతః ॥౩॥
భూమిః ఆపః అనలః వాయుః ఖమ్ మనః బుద్ధిః ఏవ చ ।
అహంకారః ఇతి ఇయమ్ మే భిన్నా ప్రకృతిః అష్టధా ॥౪॥
అపరా ఇయమ్ ఇతః తు అన్యామ్ ప్రకృతిమ్ విద్ధి మే పరామ్ ।
జీవ-భూతామ్ మహాబాహో యయా ఇదమ్ ధార్యతే జగత్ ॥౫॥
ఏతత్ యోనీని భూతాని సర్వాణి ఇతి ఉపధారయ ।
అహమ్ కృత్స్నస్య జగతః ప్రభవః ప్రలయః తథా ॥౬॥
మత్తః పరతరం న అన్యత్ కిఞ్చిత్ అస్తి ధనఞ్జయ ।
మయి సర్వమ్ ఇదమ్ ప్రోతమ్ సూత్రే మణిగణాః ఇవ ॥౭॥
రసః అహమ్ అప్సు కౌన్తేయ ప్రభా అస్మి శశి-సూర్యయోః ।
ప్రణవః సర్వ-వేదేషు శబ్దః ఖే పౌరుషమ్ నృషు ॥౮॥
పుణ్యః గన్ధః పృథివ్యామ్ చ తేజః చ అస్మి విభావసౌ ।
జీవనమ్ సర్వ-భూతేషు తపః చ అస్మి తపస్విషు ॥౯॥
బీజమ్ మామ్ సర్వ-భూతానామ్ విద్ధి పార్థ సనాతనమ్ ।
బుద్ధిః బుద్ధిమతామ్ అస్మి తేజః తేజస్వినామ్ అహమ్ ॥౧౦॥
బలమ్ బలవతామ్ చ అహమ్ కామ-రాగ-వివర్జితమ్ ।
ధర్మ-అవిరుద్ధః భూతేషు కామః అస్మి భరతర్షభ ॥౧౧-
యే చ ఏవ సాత్త్వికాః భావాః రాజసాః తామసాః చ యే ।
మత్తః ఏవ ఇతి తాన్ విద్ధి న తు అహం తేషు తే మయి ॥౧౨॥
త్రిభిః గుణమయైః భావైః ఏభిః సర్వమ్మ్ ఇదమ్ జగత్ ।
మోహితమ్ న అభిజానాతి మామ్ ఏభ్యః పరమ్ అవ్యయమ్ ॥౧౩॥
దైవీ హి ఏషా గుణమయీ మమ మాయా దురత్యయా ।
మామ్ ఏవ యే ప్రపద్యన్తే మాయామ్ ఏతామ్ తరన్తి తే ॥౧౪॥
న మామ్ దుష్కృతినః మూఢాః ప్రపద్యన్తే నర-అధమాః ।
మాయయా అపహృత-జ్ఞానాః ఆసురమ్ భావమ్ ఆశ్రితాః ॥౧౫॥
చతుః-విధాః భజన్తే మామ్ జనాః సుకృతినః అర్జున ।
ఆర్తః జిజ్ఞాసుః అర్థార్థీ జ్ఞానీ చ భరతర్షభ ॥౧౬॥
తేషామ్ జ్ఞానీ నిత్య-యుక్తః ఏక-భక్తిః విశిష్యతే ।
ప్రియః హి జ్ఞానినః అత్యర్థమ్ అహమ్ సః చ మమ ప్రియః ॥౧౭॥
ఉదారాః సర్వే ఏవ ఏతే జ్ఞానీ తు ఆత్మా ఏవ మే మతమ్ ।
ఆస్థితః సః హి యుక్త-ఆత్మా మామ్ ఏవ అనుత్తమామ్ గతిమ్ ॥౧౮॥
బహూనామ్ జన్మనామ్ అన్తే జ్ఞానవాన్ మామ్ ప్రపద్యతే ।
వాసుదేవః సర్వమ్ ఇతి సః మహాత్మా సుదుర్లభః ॥౧౯॥
కామైః తైః తైః హృత-జ్ఞానాః ప్రపద్యన్తే అన్య-దేవతాః ।
తమ్ తమ్ నియమమ్ ఆస్థాయ ప్రకృత్యా నియతాః స్వయా ॥౨౦॥
యః యః యామ్ యామ్ తనుమ్ భక్తః శ్రద్ధయా అర్చితుమ్ ఇచ్ఛతి ।
తస్య తస్య అచలామ్ శ్రద్ధామ్ తామ్ ఏవ విదధామి అహమ్ ॥౨౧॥
సః తయా శ్రద్ధయా యుక్తః తస్య అరాధనమ్ ఈహతే ।
లభతే చ తతః కామాన్ మయా ఏవ విహితాన్ హి తాన్ ॥౨౨॥
అన్తవత్ తు ఫలమ్ తేషామ్ తత్ భవతి అల్ప-మేధసామ్ ।
దేవాన్ దేవ-యజః యాన్తి మత్ భక్తాః యాన్తి మామ్ అపి ॥౨౩॥
అవ్యక్తమ్ వ్యక్తిమ్ ఆపన్నమ్ మన్యన్తే మామ్ అబుద్ధయః ।
పరమ్ భావమ్ అజానన్తః మమ అవ్యయమ్ అనుత్తమమ్ ॥౨౪॥
న అహమ్ ప్రకాశః సర్వస్య యోగ-మాయా-సమావృతః ।
మూఢః అయమ్ న అభిజానాతి లోకః మామ్ అజమ్ అవ్యయమ్ ॥౨౫॥
వేద అహమ్ సమతీతాని వర్తమానాని చ అర్జున ।
భవిష్యాణి చ భూతాని మామ్ తు వేద న కశ్చన ॥౨౬॥
ఇచ్ఛా-ద్వేష-సముత్థేన ద్వన్ద్వ-మోహేన భారత ।
సర్వ-భూతాని సమ్మోహమ్ సర్గే యాన్తి పరన్తప ॥౨౭॥
యేషామ్ తు అన్తగతమ్ పాపమ్ జనానామ్ పుణ్య-కర్మణామ్ ।
తే ద్వన్ద్వ-మోహ-నిర్ముక్తాః భజన్తే మామ్ దృఢ-వ్రతాః ॥౨౮॥
జరా-మరణ-మోక్షాయ మామ్ ఆశ్రిత్య యతన్తి యే ।
తే బ్రహ్మ తత్ విదుః కృత్స్నమ్ అధ్యాత్మమ్ కర్మ చ అఖిలమ్ ॥౨౯॥
సాధిభూత-అధిదైవమ్ మామ్ సాధియజ్ఞమ్ చ యే విదుః ।
ప్రయాణకాలే అపి చ మాం తే విదుః యుక్త-చేతసః ॥౩౦॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే జ్ఞాన-విజ్ఞాన-యోగః నామ సప్తమః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ అష్టమః అధ్యాయః । అక్షర-బ్రహ్మ-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
కిమ్ తత్ బ్రహ్మ కిమ్ అధ్యాత్మమ్ కిమ్ కర్మ పురుషోత్తమ ।
అధిభూతమ్ చ కిమ్ ప్రోక్తమ్ అధిదైవమ్ కిమ్ ఉచ్యతే ॥౧॥
అధియజ్ఞః కథమ్ కః అత్ర దేహే అస్మిన్ మధుసూదన ।
ప్రయాణ-కాలే చ కథమ్ జ్ఞేయః అసి నియత-ఆత్మభిః ॥౨॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
అక్షరమ్ బ్రహ్మ పరమమ్ స్వభావః అధ్యాత్మమ్ ఉచ్యతే ।
భూత-భావ-ఉద్భవ-కరః విసర్గః కర్మ-సంజ్ఞితః ॥౩॥
అధిభూతమ్ క్షరః భావః పురుషః చ అధిదైవతమ్ ।
అధియజ్ఞః అహమ్ ఏవ అత్ర దేహే దేహ-భృతామ్ వర ॥౪॥
అన్త-కాలే చ మామ్ ఏవ స్మరన్ ముక్త్వా కలేవరమ్ ।
యః ప్రయాతి సః మత్ భావమ్ యాతి న అస్తి అత్ర సంశయః ॥౫॥
యమ్ యమ్ వా అపి స్మరన్ భావమ్ త్యజతి అన్తే కలేవరమ్ ।
తమ్ తమ్ ఏవ ఏతి కౌన్తేయ సదా తద్త్ భావ-భావితః ॥౬॥
తస్మాత్ సర్వేషు కాలేషు మామ్ అనుస్మర యుధ్య చ ।
మయి అర్పిత-మనః-బుద్ధిః మామ్ ఏవ ఏష్యసి అసంశయమ్ ॥౭॥
అభ్యాస-యోగ-యుక్తేన చేతసా న అన్య-గామినా ।
పరమమ్ పురుషమ్ దివ్యమ్ యాతి పార్థ అనుచిన్తయన్ ॥౮॥
కవిమ్ పురాణమ్ అనుశాసితారమ్ అణోః అణీయాంసమ్ అనుస్మరేత్ యః ।
సర్వస్య ధాతారమ్ అచిన్త్య-రూపం ఆదిత్య-వర్ణమ్ తమసః పరస్తాత్ ॥౯॥
ప్రయాణ-కాలే మనసా అచలేన భక్త్యా యుక్తః యోగ-బలేన చ ఏవ ।
భ్రువోఃమధ్యే ప్రాణమ్ఆవేశ్య సమ్యక్ సః తం పరం పురుషమ్ ఉపైతి దివ్యమ్॥౧౦॥
యత్ అక్షరమ్ వేద-విదః వదన్తి విశన్తి యత్ యతయః వీత-రాగాః ।
యత్ ఇచ్ఛన్తః బ్రహ్మచర్యమ్ చరన్తి తత్ తే పదమ్ సంగ్రహేణ ప్రవక్ష్యే ॥౧౧॥
సర్వ-ద్వారాణి సంయమ్య మనః హృది నిరుధ్య చ ।
మూర్ధ్ని ఆధాయ ఆత్మనః ప్రాణమ్ ఆస్థితః యోగ-ధారణామ్ ॥౧౨॥
ఓమ్ ఇతి ఏక-అక్షరమ్ బ్రహ్మ వ్యాహరన్ మామ్ అనుస్మరన్ ।
యః ప్రయాతి త్యజన్ దేహమ్ సః యాతి పరమామ్ గతిమ్ ॥౧౩॥
అనన్య-చేతాః సతతమ్ యః మామ్ స్మరతి నిత్యశః ।
తస్య అహం సులభః పార్థ నిత్య-యుక్తస్య యోగినః ॥౧౪॥
మామ్ ఉపేత్య పునః-జన్మ దుఃఖ-ఆలయమ్ అశాశ్వతమ్ ।
న ఆప్నువన్తి మహాత్మానః సంసిద్ధిమ్ పరమామ్ గతాః ॥౧౫॥
ఆబ్రహ్మ-భువనాత్ లోకాః పునః-ఆవర్తినః అర్జున ।
మామ్ ఉపేత్య తు కౌన్తేయ పునః-జన్మ న విద్యతే ॥౧౬॥
సహస్ర-యుగ-పర్యన్తమ్ అహః యత్ బ్రహ్మణః విదుః ।
రాత్రిమ్ యుగ-సహస్ర-అన్తామ్ తే అహోరాత్ర-విదః జనాః ॥౧౭॥
అవ్యక్తాత్ వ్యక్తయః సర్వాః ప్రభవన్తి అహః ఆగమే ।
రాత్రి ఆగమే ప్రలీయన్తే తత్ర ఏవ అవ్యక్త-సంజ్ఞకే ॥౧౮॥
భూత-గ్రామః సః ఏవ అయమ్ భూత్వా భూత్వా ప్రలీయతే ।
రాత్రి ఆగమే అవశః పార్థ ప్రభవతి అహః ఆగమే ॥౧౯॥
పరః తస్మాత్ తు భావః అన్యః అవ్యక్తః అవ్యక్తాత్ సనాతనః ।
యః సః సర్వేషు భూతేషు నశ్యత్సు న వినశ్యతి ॥౨౦॥
అవ్యక్తః అక్షరః ఇతి ఉక్తః తమ్ ఆహుః పరమామ్ గతిమ్ ।
యమ్ ప్రాప్య న నివర్తన్తే తత్ ధామ పరమమ్ మమ ॥౨౧॥
పురుషః సః పరః పార్థ భక్త్యా లభ్యః తు అనన్యయా ।
యస్య అన్తః-స్థాని భూతాని యేన సర్వమ్ ఇదమ్ తతమ్ ॥౨౨॥
యత్ర కాలే తు అనావృత్తిమ్ ఆవృత్తిమ్ చ ఏవ యోగినః ।
ప్రయాతాః యాన్తి తమ్ కాలమ్ వక్ష్యామి భరతర్షభ ॥౨౩॥
అగ్నిః జ్యోతిః అహః శుక్లః షణ్మాసాః ఉత్తర-ఆయణమ్ ।
తత్ర ప్రయాతాః గచ్ఛన్తి బ్రహ్మ బ్రహ్మవిదః జనాః ॥౨౪॥
ధూమః రాత్రిః తథా కృష్ణః షణ్మాసాః దక్షిణ-ఆయనమ్ ।
తత్ర చాన్ద్రమసమ్ జ్యోతిః యోగీ ప్రాప్య నివర్తతే ॥౨౫॥
శుక్ల-కృష్ణే గతీ హి ఏతే జగతః శాశ్వతే మతే ।
ఏకయా యాతి అనావృత్తిమ్ అన్యయా ఆవర్తతే పునః ॥౨౬॥
న ఏతే సృతీ పార్థ జానన్ యోగీ ముహ్యతి కశ్చన ।
తస్మాత్ సర్వేషు కాలేషు యోగ-యుక్తః భవ అర్జున ॥౨౭॥
వేదేషు యజ్ఞేషు తపఃసు చ ఏవ దానేషు యత్ పుణ్య-ఫలమ్ ప్రదిష్టమ్ ।
అత్యేతి తత్సర్వమ్ ఇదం విదిత్వా యోగీ పరం స్థానమ్ ఉపైతి చ ఆద్యమ్॥౨౮॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే అక్షర-బ్రహ్మ-యోగః నామ అష్టమః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ నవమః అధ్యాయః । రాజ-విద్యా-రాజ-గుహ్య-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
ఇదమ్ తు తే గుహ్యతమమ్ ప్రవక్ష్యామి అనసూయవే ।
జ్ఞానమ్ విజ్ఞాన-సహితమ్ యత్ జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసే అశుభాత్ ॥౧॥
రాజ-విద్యా రాజ-గుహ్యమ్ పవిత్రమ్మ్ ఇదమ్ ఉత్తమమ్ ।
ప్రత్యక్ష-అవగమమ్ ధర్మ్యమ్ సుసుఖమ్ కర్తుమ్ అవ్యయమ్ ॥౨॥
అశ్రద్దధానాః పురుషాః ధర్మస్య అస్య పరన్తప ।
అప్రాప్య మామ్ నివర్తన్తే మృత్యు-సంసార-వర్త్మని ॥౩॥
మయా తతమ్ ఇదమ్ సర్వమ్ జగత్ అవ్యక్త-మూర్తినా ।
మత్-స్థాని సర్వ-భూతాని న చ అహమ్ తేషు అవస్థితః ॥౪॥
న చ మత్-స్థాని భూతాని పశ్య మే యోగమ్ ఐశ్వరమ్ ।
భూత-భృత్ న చ భూత-స్థః మమ ఆత్మా భూత-భావనః ॥౫॥
యథా ఆకాశ-స్థితః నిత్యమ్ వాయుః సర్వత్రగః మహాన్ ।
తథా సర్వాణి భూతాని మత్-స్థాని ఇతి ఉపధారయ ॥౬॥
సర్వ-భూతాని కౌన్తేయ ప్రకృతిమ్ యాన్తి మామికామ్ ।
కల్ప-క్షయే పునః తాని కల్ప-ఆదౌ విసృజామి అహమ్ ॥౭॥
ప్రకృతిమ్ స్వామ్ అవష్టభ్య విసృజామి పునః పునః ।
భూత-గ్రామమ్ ఇమమ్ కృత్స్నమ్ అవశమ్ ప్రకృతేః వశాత్ ॥౮॥
న చ మామ్ తాని కర్మాణి నిబధ్నన్తి ధనఞ్జయ ।
ఉదాసీనవత్ ఆసీనమ్ అసక్తమ్ తేషు కర్మసు ॥౯॥
మయా అధ్యక్షేణ ప్రకృతిః సూయతే సచర-అచరమ్ ।
హేతునా అనేన కౌన్తేయ జగత్ విపరివర్తతే ॥౧౦॥
అవజానన్తి మామ్ మూఢాః మానుషీమ్ తనుమ్ ఆశ్రితమ్ ।
పరమ్ భావమ్ అజానన్తః మమ భూత-మహేశ్వరమ్ ॥౧౧॥
మోఘ-ఆశాః మోఘ-కర్మాణః మోఘ-జ్ఞానాః విచేతసః ।
రాక్షసీమ్ ఆసురీమ్ చ ఏవ ప్రకృతిమ్ మోహినీమ్ శ్రితాః ॥౧౨॥
మహాత్మానః తు మామ్ పార్థ దైవీమ్ ప్రకృతిమ్ ఆశ్రితాః ।
భజన్తి అనన్య-మనసః జ్ఞాత్వా భూతాదిమ్ అవ్యయమ్ ॥౧౩॥
సతతమ్ కీర్తయన్తః మామ్ యతన్తః చ దృఢ-వ్రతాః ।
నమస్యన్తః చ మామ్ భక్త్యా నిత్య-యుక్తాః ఉపాసతే ॥౧౪॥
జ్ఞాన-యజ్ఞేన చ అపి అన్యే యజన్తః మామ్ ఉపాసతే ।
ఏకత్వేన పృథక్త్వేన బహుధా విశ్వతోముఖమ్ ॥౧౫।
అహమ్ క్రతుః అహమ్ యజ్ఞః స్వధా అహమ్ అహమ్ ఔషధమ్ ।
మన్త్రః అహమ్ అహమ్ ఏవ ఆజ్యమ్ అహమ్ అగ్నిః అహమ్ హుతమ్ ॥౧౬॥
పితా అహమ్ అస్య జగతః మాతా ధాతా పితామహః ।
వేద్యమ్ పవిత్రమ్ ఓంకారః ఋక్-సామ యజుః ఏవ చ ॥౧౭॥
గతిః భర్తా ప్రభుః సాక్షీ నివాసః శరణమ్ సుహృత్ ।
ప్రభవః ప్రలయః స్థానమ్ నిధానమ్ బీజమ్ అవ్యయమ్ ॥౧౮॥
తపామి అహమ్ అహమ్ వర్షమ్ నిగృహ్ణామి ఉత్సృజామి చ ।
అమృతమ్ చ ఏవ మృత్యుః చ సత్ అసత్ చ అహమ్ అర్జున ॥౧౯॥
త్రై-విద్యాః మామ్ సోమపాః పూత-పాపాః యజ్ఞైః ఇష్ట్వా స్వర్గతిమ్ ప్రార్థయన్తే ।
తే పుణ్యమ్ ఆసాద్య సురేన్ద్రలోకం అశ్నన్తి దివ్యాన్ దివి దేవభోగాన్ ॥౨౦॥
తే తమ్ భుక్త్వా స్వర్గ-లోకమ్ విశాలమ్ క్షీణే పుణ్యే మర్త్య-లోకమ్ విశన్తి ।
ఏవమ్ త్రయీ-ధర్మమ్ అనుప్రపన్నాః గత-ఆగతమ్ కామ-కామాః లభన్తే ॥౨౧॥
అనన్యాః చిన్తయన్తః మామ్ యే జనాః పర్యుపాసతే ।
తేషామ్ నిత్య-అభియుక్తానామ్ యోగ-క్షేమమ్ వహామి అహమ్ ॥౨౨॥
యే అపి అన్య-దేవతా-భక్తాః యజన్తే శ్రద్ధయా అన్వితాః ।
తే అపి మామ్ ఏవ కౌన్తేయ యజన్తి అవిధి-పూర్వకమ్ ॥౨౩॥
అహమ్ హి సర్వ-యజ్ఞానామ్ భోక్తా చ ప్రభుః ఏవ చ ।
న తు మామ్ అభిజానన్తి తత్త్వేన అతః చ్యవన్తి తే ॥౨౪॥
యాన్తి దేవ-వ్రతాః దేవాన్ పితౄన్ యాన్తి పితృ-వ్రతాః ।
భూతాని యాన్తి భూత-ఇజ్యాః యాన్తి మత్ యాజినః అపి మామ్ ॥౨౫॥
పత్రమ్ పుష్పమ్ ఫలమ్ తోయమ్ యః మే భక్త్యా ప్రయచ్ఛతి ।
తత్ అహమ్ భక్తి-ఉపహృతమ్ అశ్నామి ప్రయత ఆత్మనః ॥౨౬॥
యత్ కరోషి యత్ అశ్నాసి యత్ జుహోషి దదాసి యత్ ।
యత్ తపస్యసి కౌన్తేయ తత్ కురుష్వ మత్ అర్పణమ్ ॥౨౭॥
శుభ-అశుభ-ఫలైః ఏవమ్ మోక్ష్యసే కర్మ-బన్ధనైః ।
సంన్యాస-యోగ-యుక్త-ఆత్మా విముక్తః మామ్ ఉపైష్యసి ॥౨౮॥
సమః అహమ్ సర్వ-భూతేషు న మే ద్వేష్యః అస్తి న ప్రియః ।
యే భజన్తి తు మామ్ భక్త్యా మయి తే తేషు చ అపి అహమ్ ॥౨౯॥
అపి చేత్ సు-దుః-ఆచారః భజతే మామ్ అనన్య-భాక్ ।
సాధుః ఏవ సః మన్తవ్యః సమ్యక్ వ్యవసితః హి సః ॥౩౦॥
క్షిప్రమ్ భవతి ధర్మ-ఆత్మా శశ్వత్ శాన్తిమ్ నిగచ్ఛతి ।
కౌన్తేయ ప్రతిజానీహి న మే భక్తః ప్రణశ్యతి ॥౩౧॥
మామ్ హి పార్థ వ్యపాశ్రిత్య యే అపి స్యుః పాప-యోనయః ।
స్త్రియః వైశ్యాః తథా శూద్రాః తే అపి యాన్తి పరామ్ గతిమ్ ॥౩౨॥
కిమ్ పునః బ్రాహ్మణాః పుణ్యాః భక్తాః రాజర్షయః తథా ।
అనిత్యమ్ అసుఖమ్ లోకమ్ ఇమమ్ ప్రాప్య భజస్వ మామ్ ॥౩౩॥
మత్-మనాః భవ మత్-భక్తః మత్-యాజీ మామ్ నమస్కురు ।
మామ్ ఏవ ఏష్యసి యుక్త్వా ఏవమ్ ఆత్మానమ్ మత్-పరాయణః ॥౩౪॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే రాజ-విద్యా-రాజ-గుహ్య-యోగః నామ నవమః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ దశమః అధ్యాయః । విభూతి-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
భూయః ఏవ మహాబాహో శృణు మే పరమమ్ వచః ।
యత్ తే అహమ్ ప్రీయమాణాయ వక్ష్యామి హిత-కామ్యయా ॥౧॥
న మే విదుః సుర-గణాః ప్రభవమ్ న మహర్షయః ।
అహమ్ ఆదిః హి దేవానామ్ మహర్షీణామ్ చ సర్వశః ॥౨॥
యః మామ్ అజమ్ అనాదిమ్ చ వేత్తి లోక-మహేశ్వరమ్ ।
అసమ్మూఢః సః మర్త్యేషు సర్వ-పాపైః ప్రముచ్యతే ॥౩॥
బుద్ధిః జ్ఞానమ్ అసమ్మోహః క్షమా సత్యమ్ దమః శమః ।
సుఖమ్ దుఃఖమ్ భవః అభావః భయమ్ చ అభయమ్ ఏవ చ ॥౪॥
అహింసా సమతా తుష్టిః తపః దానమ్ యశః అయశః ।
భవన్తి భావాః భూతానామ్ మత్తః ఏవ పృథక్-విధాః ॥౫॥
మహర్షయః సప్త పూర్వే చత్వారః మనవః తథా ।
మత్ భావాః మానసాః జాతాః యేషామ్ లోకే ఇమాః ప్రజాః ॥౬॥
ఏతామ్ విభూతిమ్ యోగమ్ చ మమ యః వేత్తి తత్త్వతః ।
సః అవికమ్పేన యోగేన యుజ్యతే న అత్ర సంశయః ॥౭॥
అహమ్ సర్వస్య ప్రభవః మత్తః సర్వమ్ ప్రవర్తతే ।
ఇతి మత్వా భజన్తే మామ్ బుధాః భావ-సమన్వితాః ॥౮॥
మత్ చిత్తాః మత్ గత-ప్రాణాః బోధయన్తః పరస్పరమ్ ।
కథయన్తః చ మామ్ నిత్యమ్ తుష్యన్తి చ రమన్తి చ ॥౯॥
తేషామ్ సతత-యుక్తానామ్ భజతామ్ ప్రీతి-పూర్వకమ్ ।
దదామి బుద్ధి-యోగమ్ తమ్ యేన మామ్ ఉపయాన్తి తే ॥౧౦॥
తేషామ్ ఏవ అనుకమ్పార్థమ్ అహమ్ అజ్ఞానజమ్ తమః ।
నాశయామి ఆత్మ-భావస్థః జ్ఞాన-దీపేన భాస్వతా ॥౧౧॥
అర్జునః ఉవాచ ।
పరమ్ బ్రహ్మ పరమ్ ధామ పవిత్రమ్ పరమమ్ భవాన్ ।
పురుషమ్ శాశ్వతమ్ దివ్యమ్ ఆదిదేవమ్ అజమ్ విభుమ్ ॥౧౨॥
ఆహుః త్వామ్ ఋషయః సర్వే దేవర్షిః నారదః తథా ।
అసితః దేవలః వ్యాసః స్వయమ్ చ ఏవ బ్రవీషి మే ॥౧౩॥
సర్వమ్ ఏతత్ ఋతమ్ మన్యే యత్ మామ్ వదసి కేశవ ।
న హి తే భగవన్ వ్యక్తిమ్ విదుః దేవాః న దానవాః ॥౧౪॥
స్వయమ్ ఏవ ఆత్మనా ఆత్మానమ్ వేత్థ త్వమ్ పురుషోత్తమ ।
భూత-భావన భూత-ఈశ దేవ-దేవ జగత్-పతే ॥౧౫॥
వక్తుమ్ అర్హసి అశేషేణ దివ్యాః హి ఆత్మ-విభూతయః ।
యాభిః విభూతిభిః లోకాన్ ఇమాన్ త్వమ్ వ్యాప్య తిష్ఠసి ॥౧౬॥
కథమ్ విద్యామ్ అహమ్ యోగిన్ త్వామ్ సదా పరిచిన్తయన్ ।
కేషు కేషు చ భావేషు చిన్త్యః అసి భగవన్ మయా ॥౧౭॥
విస్తరేణ ఆత్మనః యోగమ్ విభూతిమ్ చ జనార్దన ।
భూయః కథయ తృప్తిః హి శృణ్వతః న అస్తి మే అమృతమ్ ॥౧౮॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
హన్త తే కథయిష్యామి దివ్యాః హి ఆత్మ-విభూతయః ।
ప్రాధాన్యతః కురు-శ్రేష్ఠ న అస్తి అన్తః విస్తరస్య మే ॥౧౯॥
అహమ్ ఆత్మా గుడాకా-ఈశ సర్వ-భూత-ఆశయ-స్థితః ।
అహమ్ ఆదిః చ మధ్యమ్ చ భూతానామ్ అన్తః ఏవ చ ॥౨౦॥
ఆదిత్యానామ్ అహమ్ విష్ణుః జ్యోతిషామ్ రవిః అంశుమాన్ ।
మరీచిః మరుతామ్ అస్మి నక్షత్రాణామ్ అహమ్ శశీ ॥౨౧॥
వేదానామ్ సామవేదః అస్మి దేవానామ్ అస్మి వాసవః ।
ఇన్ద్రియాణామ్ మనః చ అస్మి భూతానామ్ అస్మి చేతనా ॥౨౨॥
రుద్రాణామ్ శఙ్కరః చ అస్మి విత్త-ఈశః యక్ష-రక్షసామ్ ।
వసూనామ్ పావకః చ అస్మి మేరుః శిఖరిణామ్ అహమ్ ॥౨౩॥
పురోధసామ్ చ ముఖ్యమ్ మామ్ విద్ధి పార్థ బృహస్పతిమ్ ।
సేనానీనామ్ అహమ్ స్కన్దః సరసామ్ అస్మి సాగరః ॥౨౪॥
మహర్షీణామ్ భృగుః అహమ్ గిరామ్ అస్మి ఏకమ్ అక్షరమ్ ।
యజ్ఞానామ్ జప-యజ్ఞః అస్మి స్థావరాణామ్ హిమాలయః ॥౨౫॥
అశ్వత్థః సర్వ-వృక్షాణామ్ దేవర్షీణామ్ చ నారదః ।
గన్ధర్వాణామ్ చిత్రరథః సిద్ధానామ్ కపిలః మునిః ॥౨౬॥
ఉచ్చైఃశ్రవసమ్ అశ్వానామ్ విద్ధి మామ్ అమృత-ఉద్భవమ్ ।
ఐరావతమ్ గజేన్ద్రాణామ్ నరాణామ్ చ నరాధిపమ్ ॥౨౭॥
ఆయుధానామ్ అహమ్ వజ్రమ్ ధేనూనామ్ అస్మి కామధుక్ ।
ప్రజనః చ అస్మి కన్దర్పః సర్పాణామ్ అస్మి వాసుకిః ॥౨౮॥
అనన్తః చ అస్మి నాగానామ్ వరుణః యాదసామ్ అహమ్ ।
పితౄణామ్ అర్యమా చ అస్మి యమః సంయమతామ్ అహమ్ ॥౨౯॥
ప్రహ్లాదః చ అస్మి దైత్యానామ్ కాలః కలయతామ్ అహమ్ ।
మృగాణామ్ చ మృగేన్ద్రః అహమ్ వైనతేయః చ పక్షిణామ్ ॥౩౦॥
పవనః పవతామ్ అస్మి రామః శస్త్ర-భృతామ్ అహమ్ ।
ఝషాణామ్ మకరః చ అస్మి స్రోతసామ్ అస్మి జాహ్నవీ ॥౩౧॥
సర్గాణామ్ ఆదిః అన్తః చ మధ్యమ్ చ ఏవ అహమ్ అర్జున ।
అధ్యాత్మ-విద్యా విద్యానామ్ వాదః ప్రవదతామ్ అహమ్ ॥౩౨॥
అక్షరాణామ్ అకారః అస్మి ద్వన్ద్వః సామాసికస్య చ ।
అహమ్ ఏవ అక్షయః కాలః ధాతా అహమ్ విశ్వతోముఖః ॥౩౩॥
మృత్యుః సర్వ-హరః చ అహమ్ ఉద్భవః చ భవిష్యతామ్ ।
కీర్తిః శ్రీః వాక్ చ నారీణామ్ స్మృతిః మేధా ధృతిః క్షమా ॥౩౪॥
బృహత్-సామ తథా సామ్నామ్ గాయత్రీ ఛన్దసామ్ అహమ్ ।
మాసానామ్ మార్గశీర్షః అహమ్ ఋతూనామ్ కుసుమాకరః ॥౩౫॥
ద్యూతమ్ ఛలయతామ్ అస్మి తేజః తేజస్వినామ్ అహమ్ ।
జయః అస్మి వ్యవసాయః అస్మి సత్త్వమ్ సత్త్వవతామ్ అహమ్ ॥౩౬॥
వృష్ణీనామ్ వాసుదేవః అస్మి పాణ్డవానామ్ ధనఞ్జయః ।
మునీనామ్ అపి అహం వ్యాసః కవీనామ్ ఉశనా కవిః ॥౩౭॥
దణ్డో దమయతామస్మి నీతిరస్మి జిగీషతామ్ ।
మౌనం చైవాస్మి గుహ్యానాం జ్ఞానం జ్ఞానవతామహమ్ ॥౩౮॥
దణ్డః దమయతామ్ అస్మి నీతిః అస్మి జిగీషతామ్ ।
మౌనమ్ చ ఏవ అస్మి గుహ్యానామ్ జ్ఞానమ్ జ్ఞానవతామ్ అహమ్ ॥౩౮॥
యత్ చ అపి సర్వ-భూతానామ్ బీజమ్ తత్ అహమ్ అర్జున ।
న తత్ అస్తి వినా యత్ స్యాత్ మయా భూతమ్ చర-అచరమ్ ॥౩౯॥
న అన్తః అస్తి మమ దివ్యానామ్ విభూతీనామ్ పరన్తప ।
ఏషః తు ఉద్దేశతః ప్రోక్తః విభూతేః విస్తరః మయా ॥౪౦॥
యత్ యత్ విభూతిమత్ సత్త్వమ్ శ్రీమత్ ఊర్జితమ్ ఏవ వా ।
తత్ తత్ అవగచ్ఛ త్వమ్ మమ తేజః అంశ-సమ్భవమ్ ॥౪౧॥
అథవా బహునా ఏతేన కిమ్ జ్ఞాతేన తవ అర్జున ।
విష్టభ్య అహమ్ ఇదమ్ కృత్స్నమ్ ఏక-అంశేన స్థితః జగత్ ॥౪౨॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే విభూతి-యోగః నామ దశమః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ ఏకాదశః అధ్యాయః । విశ్వ-రూప-దర్శన-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
మత్ అనుగ్రహాయ పరమమ్ గుహ్యమ్ అధ్యాత్మ-సంజ్ఞితమ్ ।
యత్ త్వయా ఉక్తమ్ వచః తేన మోహః అయమ్ విగతః మమ ॥౧॥
భవ అపి అయౌ హి భూతానామ్ శ్రుతౌ విస్తరశః మయా ।
త్వత్తః కమల-పత్ర-అక్ష మాహాత్మ్యమ్ అపి చ అవ్యయమ్ ॥౨॥
ఏవమ్ ఏతత్ యథా ఆత్థ త్వమ్ ఆత్మానం పరమేశ్వర ।
ద్రష్టుమ్ ఇచ్ఛామి తే రూపమ్ ఐశ్వరమ్ పురుషోత్తమ ॥౩॥
మన్యసే యది తత్ శక్యమ్ మయా ద్రష్టుమ్ ఇతి ప్రభో ।
యోగేశ్వర తతః మే త్వమ్ దర్శయ ఆత్మానమ్ అవ్యయమ్ ॥౪॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
పశ్య మే పార్థ రూపాణి శతశః అథ సహస్రశః ।
నానా-విధాని దివ్యాని నానా-వర్ణ-ఆకృతీని చ ॥౫॥
పశ్య ఆదిత్యాన్ వసూన్ రుద్రాన్ అశ్వినౌ మరుతాః తథా ।
బహూని అదృష్ట-పూర్వాణి పశ్య ఆశ్చర్యాణి భారత ॥౬॥
ఇహ ఏకస్థమ్ జగత్ కృత్స్నమ్ పశ్య అద్య సచర-అచరమ్ ।
మమ దేహే గుడాకేశ యత్ చ అన్యత్ ద్రష్టుమ్ ఇచ్ఛసి ॥౭॥
న తు మామ్ శక్యసే ద్రష్టుమ్ అనేన ఏవ స్వ-చక్షుషా ।
దివ్యమ్ దదామి తే చక్షుః పశ్య మే యోగమ్ ఐశ్వరమ్ ॥౮॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
ఏవమ్ ఉక్త్వా తతః రాజన్ మహా-యోగ-ఈశ్వరః హరిః ।
దర్శయామాస పార్థాయ పరమమ్ రూపమ్ ఐశ్వరమ్ ॥౯॥
అనేక-వక్త్ర-నయనమ్ అనేక-అద్భుత-దర్శనమ్ ।
అనేక-దివ్య-ఆభరణమ్ దివ్య-అనేక-ఉద్యత-ఆయుధమ్ ॥౧౦॥
దివ్య-మాల్య-అమ్బర-ధరమ్ దివ్య-గన్ధ-అనులేపనమ్ ।
సర్వ-ఆశ్చర్యమయమ్ దేవమ్ అనన్తమ్ విశ్వతోముఖమ్ ॥౧౧॥
దివి సూర్య-సహస్రస్య భవేత్ యుగపత్ ఉత్థితా ।
యది భాః సదృశీ సా స్యాత్ భాసః తస్య మహాత్మనః ॥౧౨॥
తత్ర ఏకస్థమ్ జగత్ కృత్స్నమ్ ప్రవిభక్తమ్ అనేకధా ।
అపశ్యత్ దేవ-దేవస్య శరీరే పాణ్డవః తదా ॥౧౩॥
తతః స విస్మయావిష్టో హృష్టరోమా ధనఞ్జయః ।
ప్రణమ్య శిరసా దేవం కృతాఞ్జలిరభాషత ॥౧౪॥
తతః సః విస్మయ-ఆవిష్టః హృష్ట-రోమా ధనఞ్జయః ।
ప్రణమ్య శిరసా దేవమ్ కృత-అఞ్జలిః అభాషత ॥౧౪॥
అర్జునః ఉవాచ ।
పశ్యామి దేవాన్ తవ దేవ దేహే సర్వాన్ తథా భూత-విశేష-సఙ్ఘాన్ ।
బ్రహ్మాణమ్ ఈశమ్ కమలఆసనస్థం ఋషీన్ చ సర్వాన్ ఉరగాన్ చ దివ్యాన్॥౧౫॥
అనేక-బాహు-ఉదర-వక్త్ర-నేత్రమ్ పశ్యామి త్వామ్ సర్వతః అనన్త-రూపమ్ ।
న అన్తమ్ న మధ్యం న పునః తవ ఆదిమ్ పశ్యామి విశ్వేశ్వర విశ్వరూప॥౧౬॥
కిరీటినమ్ గదినమ్ చక్రిణమ్ చ తేజో-రాశిమ్ సర్వతః దీప్తిమన్తమ్ ।
పశ్యామి త్వాం దుర్నిరీక్ష్యమ్ సమన్తాత్ దీప్తఅనలఅర్క ద్యుతిమ్అప్రమేయమ్॥౧౭॥
త్వమ్ అక్షరమ్ పరమమ్ వేదితవ్యమ్ త్వమ్ అస్య విశ్వస్య పరమ్ నిధానమ్ ।
త్వమ్ అవ్యయః శాశ్వత-ధర్మ-గోప్తా సనాతనః త్వమ్ పురుషః మతః మే ॥౧౮॥
అనాది-మధ్య-అన్తమ్ అనన్త-వీర్యమ్ అనన్త-బాహుమ్ శశి-సూర్య-నేత్రమ్ ।
పశ్యామి త్వామ్ దీప్తహుతాశవక్త్రమ్ స్వతేజసా విశ్వమ్ ఇదమ్ తపన్తమ్ ॥౧౯॥
ద్యావా-పృథివ్యోః ఇదమ్ అన్తరమ్ హి వ్యాప్తమ్ త్వయా ఏకేన దిశః చ సర్వాః ।
దృష్ట్వాఅద్భుతమ్ రూపముగ్రం తవ ఇదమ్ లోక-త్రయమ్ ప్రవ్యథితమ్ మహాత్మన్॥౨౦॥
అమీ హి త్వామ్ సుర-సఙ్ఘాః విశన్తి కేచిత్ భీతాః ప్రాఞ్జలయః గృణన్తి ।
స్వస్తి ఇతి ఉక్త్వా మహర్షి-సిద్ధ-సఙ్ఘాఃస్తువన్తి త్వామ్ స్తుతిభిఃపుష్కలాభిః॥౨౧॥
రుద్ర-ఆదిత్యాః వసవః యే చ సాధ్యాః విశ్వే అశ్వినౌ మరుతః చ ఉష్మపాః చ ।
గన్ధర్వ-యక్ష-అసుర-సిద్ధ-సఙ్ఘాః వీక్షన్తే త్వామ్ విస్మితాః చ ఏవ సర్వే॥౨౨॥
రూపమ్ మహత్ తే బహు-వక్త్ర-నేత్రమ్ మహా-బాహో బహు-బాహు-ఊరు-పాదమ్ ।
బహు-ఉదరమ్ బహు-దంష్ట్రా-కరాలమ్ దృష్ట్వా లోకాః ప్రవ్యథితాః తథా అహమ్॥౨౩॥
నభః-స్పృశమ్ దీప్తమ్ అనేక-వర్ణమ్ వ్యాత్త-ఆననమ్ దీప్త-విశాల-నేత్రమ్ ।
దృష్ట్వా హి త్వాం ప్రవ్యథిత-అన్తర-ఆత్మా ధృతిమ్ న విన్దామి శమమ్ చ విష్ణో॥౨౪॥
దంష్ట్రా-కరాలాని చ తే ముఖాని దృష్ట్వా ఏవ కాల-అనల-సన్నిభాని ।
దిశః న జానే న లభే చ శర్మ ప్రసీద దేవేశ జగత్-నివాస ॥౨౫॥
అమీ చ త్వామ్ ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాః సర్వే సహ ఏవ అవనిపాల-సఙ్ఘైః ।
భీష్మః ద్రోణః సూత-పుత్రః తథా అసౌ సహ అస్మదీయైః అపి యోధ-ముఖ్యైః॥౨౬॥
వక్త్రాణి తే త్వరమాణాః విశన్తి దంష్ట్రా-కరాలాని భయానకాని ।
కేచిత్ విలగ్నాః దశన-అన్తరేషు సన్దృశ్యన్తే చూర్ణితైః ఉత్తమ-అఙ్గైః ॥౨౭॥
యథా నదీనామ్ బహవః అమ్బు-వేగాః సముద్రమ్ ఏవ అభిముఖాః ద్రవన్తి ।
తథా తవ అమీ నర-లోక-వీరాః విశన్తి వక్త్రాణి అభివిజ్వలన్తి ॥౨౮॥
యథా ప్రదీప్తమ్ జ్వలనమ్ పతఙ్గాః విశన్తి నాశాయ సమృద్ధ-వేగాః ।
తథా ఏవ నాశాయ విశన్తి లోకాః తవ అపి వక్త్రాణి సమృద్ధ-వేగాః॥౨౯॥
లేలిహ్యసే గ్రసమానః సమన్తాత్ లోకాన్ సమగ్రాన్ వదనైః జ్వలద్భిః ।
తేజోభిః ఆపూర్య జగత్ సమగ్రమ్ భాసః తవ ఉగ్రాః ప్రతపన్తి విష్ణో ॥౩౦॥
ఆఖ్యాహి మే కో భవానుగ్రరూపో నమః అస్తు తే దేవవర ప్రసీద ।
విజ్ఞాతుమ్ ఇచ్ఛామి భవన్తమ్ ఆద్యమ్ న హి ప్రజానామి తవ ప్రవృత్తిమ్ ॥౩౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
కాలః అస్మి లోక-క్షయ-కృత్ ప్రవృద్ధః లోకాన్ సమాహర్తుమ్ ఇహ ప్రవృత్తః ।
ఋతేఽపి త్వాం న భవిష్యన్తి సర్వే యే అవస్థితాః ప్రత్యనీకేషు యోధాః॥౩౨॥
తస్మాత్ త్వమ్ ఉత్తిష్ఠ యశః లభస్వ జిత్వా శత్రూన్ భుఙ్క్ష్వ రాజ్యమ్ సమృద్ధమ్ ।
మయా ఏవ ఏతే నిహతాః పూర్వమ్ ఏవ నిమిత్త-మాత్రమ్ భవ సవ్య-సాచిన్ ॥౩౩॥
ద్రోణమ్ చ భీష్మమ్ చ జయద్రథమ్ చ కర్ణమ్ తథా అన్యాన్ అపి యోధ-వీరాన్ ।
మయా హతాంస్త్వం జహి మా వ్యథిష్ఠాః యుధ్యస్వ జేతాఅసి రణే సపత్నాన్॥౩౪॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
ఏతత్ శ్రుత్వా వచనమ్ కేశవస్య కృత-అఞ్జలిః వేపమానః కిరీటీ ।
నమస్కృత్వా భూయః ఏవ ఆహ కృష్ణమ్ సగద్గదమ్ భీత-భీతః ప్రణమ్య ॥౩౫॥
అర్జునః ఉవాచ ।
స్థానే హృషీకేశ తవ ప్రకీర్త్యా జగత్ ప్రహృష్యతి అనురజ్యతే చ ।
రక్షాంసి భీతాని దిశః ద్రవన్తి సర్వే నమస్యన్తి చ సిద్ధ-సఙ్ఘాః ॥౩౬॥
కస్మాత్ చ తే న నమేరన్ మహాత్మన్ గరీయసే బ్రహ్మణః అపి ఆది-కర్త్రే ।
అనన్త దేవేశ జగత్ నివాస త్వమక్షరం సత్ అసత్ తత్ పరం యత్ ॥౩౭॥
త్వమ్ ఆదిదేవః పురుషః పురాణః త్వమ్ అస్య విశ్వస్య పరమ్ నిధానమ్ ।
వేత్తా అసి వేద్యం చ పరమ్ చ ధామ త్వయా తతం విశ్వమ్అనన్త-రూప ॥౩౮॥
వాయుః యమః అగ్నిః వరుణః శశాఙ్కః ప్రజాపతిః త్వమ్ ప్రపితామహః చ ।
నమః నమఃతేఅస్తు సహస్ర-కృత్వః పునఃచ భూయఃఅపి నమః నమః తే ॥౩౯॥
నమః పురస్తాత్ అథ పృష్ఠతః తే నమః అస్తు తే సర్వతః ఏవ సర్వ ।
అనన్త-వీర్య-అమిత-విక్రమః త్వమ్ సర్వమ్ సమాప్నోషి తతఃఅసి సర్వః ॥౪౦॥
సఖా ఇతి మత్వా ప్రసభమ్ యత్ ఉక్తమ్ హే కృష్ణ హే యాదవ హే సఖా ఇతి ।
అజానతా మహిమానమ్ తవ ఇదమ్ మయా ప్రమాదాత్ ప్రణయేన వా అపి ॥౪౧॥
యత్ చ అవహాసార్థమ్ అసత్ కృతః అసి విహార-శయ్యా-ఆసన-భోజనేషు ।
ఏకఃఅథవాఅపిఅచ్యుత తత్సమక్షమ్ తత్క్షామయే త్వామ్అహమ్ అప్రమేయమ్ ॥౪౨॥
పితా అసి లోకస్య చర-అచరస్య త్వమ్ అస్య పూజ్యః చ గురుః గరీయాన్ ।
న త్వత్సమఃఅస్తిఅభ్యధికః కుతఃఅన్యః లోక-త్రయేఅపిఅప్రతిమ-ప్రభావ॥౪౩॥
తస్మాత్ ప్రణమ్య ప్రణిధాయ కాయమ్ ప్రసాదయే త్వామ్ అహమ్ ఈశమ్ ఈడ్యమ్ ।
పితాఇవ పుత్రస్య సఖా ఇవ సఖ్యుః ప్రియః ప్రియాయాఃఅర్హసి దేవ సోఢుమ్॥౪౪॥
అదృష్ట-పూర్వమ్ హృషితః అస్మి దృష్ట్వా భయేన చ ప్రవ్యథితమ్ మనః మే ।
తత్ ఏవ మే దర్శయ దేవ రూపమ్ ప్రసీద దేవేశ జగత్-నివాస ॥౪౫॥
కిరీటినమ్ గదినమ్ చక్ర-హస్తమ్ ఇచ్ఛామి త్వామ్ ద్రష్టుమ్అహమ్ తథా ఏవ ।
తేన ఏవ రూపేణ చతుః-భుజేన సహస్ర-బాహో భవ విశ్వ-మూర్తే ॥౪౬॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
మయా ప్రసన్నేన తవ అర్జున ఇదమ్ రూపమ్ పరమ్ దర్శితమ్ ఆత్మ-యోగాత్ ।
తేజోమయమ్ విశ్వమ్అనన్తమ్ ఆద్యమ్ యత్ మే త్వత్ అన్యేన న దృష్ట-పూర్వమ్॥౪౭॥
న వేద-యజ్ఞ-అధ్యయనైః న దానైః న చ క్రియాభిః న తపోభిః ఉగ్రైః ।
ఏవమ్ రూపః శక్యః అహమ్ నృ-లోకే ద్రష్టుమ్ త్వత్ అన్యేన కురు-ప్రవీర ॥౪౮॥
మా తే వ్యథా మా చ విమూఢ-భావః దృష్ట్వా రూపమ్ ఘోరమ్ ఈదృక్ మమ ఇదమ్ ।
వ్యపేత-భీః ప్రీత-మనాః పునః త్వమ్ తత్ ఏవ మే రూపమ్ ఇదమ్ ప్రపశ్య ॥౪౯॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
ఇతి అర్జునమ్ వాసుదేవః తథా ఉక్త్వా స్వకమ్ రూపమ్ దర్శయామాస భూయః ।
ఆశ్వాసయామాస చ భీతమ్ ఏనమ్ భూత్వా పునః సౌమ్య-వపుః మహాత్మా ॥౫౦॥
అర్జునః ఉవాచ ।
దృష్ట్వా ఇదమ్ మానుషమ్ రూపమ్ తవ సౌమ్యమ్ జనార్దన ।
ఇదానీమ్ అస్మి సంవృత్తః సచేతాః ప్రకృతిమ్ గతః ॥౫౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
సుదుర్దర్శమ్ ఇదమ్ రూపమ్ దృష్టవాన్ అసి యత్ మమ ।
దేవాః అపి అస్య రూపస్య నిత్యమ్ దర్శన-కాఙ్క్షిణః ॥౫౨॥
న అహమ్ వేదైః న తపసా న దానేన న చ ఇజ్యయా ।
శక్యః ఏవమ్-విధః ద్రష్టుమ్ దృష్టవాన్ అసి మామ్ యథా ॥౫౩॥
భక్త్యా తు అనన్యయా శక్యః అహమ్ ఏవమ్-విధః అర్జున ।
జ్ఞాతుమ్ ద్రష్టుమ్ చ తత్త్వేన ప్రవేష్టుమ్ చ పరన్తప ॥౫౪॥
మత్-కర్మ-కృత్ మత్-పరమః మత్-భక్తః సఙ్గ-వర్జితః ।
నిర్వైరః సర్వ-భూతేషు యః సః మామ్ ఏతి పాణ్డవ ॥౫౫॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే విశ్వ-రూప-దర్శన-యోగః నామ ఏకాదశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ ద్వాదశః అధ్యాయః । భక్తి-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
ఏవమ్ సతత-యుక్తాః యే భక్తాః త్వామ్ పర్యుపాసతే ।
యే చ అపి అక్షరమ్ అవ్యక్తమ్ తేషామ్ కే యోగ-విత్తమాః ॥౧౨-౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
మయి ఆవేశ్య మనః యే మామ్ నిత్య-యుక్తాః ఉపాసతే ।
శ్రద్ధయా పరయా ఉపేతాః తే మే యుక్తతమాః మతాః ॥౧౨-౨॥
యే తు అక్షరమ్ అనిర్దేశ్యమ్ అవ్యక్తమ్ పర్యుపాసతే ।
సర్వత్రగమ్ అచిన్త్యమ్ చ కూటస్థమ్ అచలమ్ ధ్రువమ్ ॥౧౨-౩॥
సన్నియమ్య ఇన్ద్రియ-గ్రామమ్ సర్వత్ర సమ-బుద్ధయః ।
తే ప్రాప్నువన్తి మామ్ ఏవ సర్వ-భూత-హితే రతాః ॥౧౨-౪॥
క్లేశః అధికతరః తేషామ్ అవ్యక్త-ఆసక్త-చేతసామ్ ॥
అవ్యక్తా హి గతిః దుఃఖమ్ దేహవద్భిః అవాప్యతే ॥౧౨-౫॥
యే తు సర్వాణి కర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్-పరాః ।
అనన్యేన ఏవ యోగేన మామ్ ధ్యాయన్తః ఉపాసతే ॥౧౨-౬॥
తేషామ్ అహమ్ సముద్ధర్తా మృత్యు-సంసార-సాగరాత్ ।
భవామి న చిరాత్ పార్థ మయి ఆవేశిత-చేతసామ్ ॥౧౨-౭॥
మయి ఏవ మనః ఆధత్స్వ మయి బుద్ధిమ్ నివేశయ ।
నివసిష్యసి మయి ఏవ అతః ఊర్ధ్వమ్ న సంశయః ॥౧౨-౮॥
అథ చిత్తమ్ సమాధాతుమ్ న శక్నోషి మయి స్థిరమ్ ।
అభ్యాస-యోగేన తతః మామ్ ఇచ్ఛ ఆప్తుమ్ ధనఞ్జయ ॥౧౨-౯॥
అభ్యాసే అపి అసమర్థః అసి మత్-కర్మ-పరమః భవ ।
మత్-అర్థమ్ అపి కర్మాణి కుర్వన్ సిద్ధిమ్ అవాప్స్యసి ॥౧౨-౧౦॥
అథ ఏతత్ అపి అశక్తః అసి కర్తుమ్ మత్-యోగమ్ ఆశ్రితః ।
సర్వ-కర్మ-ఫల-త్యాగమ్ తతః కురు యత-ఆత్మవాన్ ॥౧౨-౧౧॥
శ్రేయః హి జ్ఞానమ్ అభ్యాసాత్ జ్ఞానాత్ ధ్యానమ్ విశిష్యతే ।
ధ్యానాత్ కర్మ-ఫల-త్యాగః త్యాగాత్ శాన్తిః అనన్తరమ్ ॥౧౨-౧౨॥
అద్వేష్టా సర్వ-భూతానాం మైత్రః కరుణః ఏవ చ ।
నిర్మమః నిరహఙ్కారః సమ-దుఃఖ-సుఖః క్షమీ ॥౧౨-౧౩॥
సన్తుష్టః సతతమ్ యోగీ యత-ఆత్మా దృఢ-నిశ్చయః ।
మయి అర్పిత-మనః-బుద్ధిః యః మత్-భక్తః సః మే ప్రియః ॥౧౨-౧౪॥
యస్మాత్ న ఉద్విజతే లోకః లోకాత్ న ఉద్విజతే చ యః ।
హర్ష-ఆమర్ష-భయ-ఉద్వేగైః ముక్తః యః సః చ మే ప్రియః ॥౧౨-౧౫॥
అనపేక్షః శుచిః దక్షః ఉదాసీనః గత-వ్యథః ।
సర్వ-ఆరమ్భ-పరిత్యాగీ యః మత్-భక్తః సః మే ప్రియః ॥౧౨-౧౬॥
యః న హృష్యతి న ద్వేష్టి న శోచతి న కాఙ్క్షతి ।
శుభ-అశుభ-పరిత్యాగీ భక్తిమాన్ యః సః మే ప్రియః ॥౧౨-౧౭॥
సమః శత్రౌ చ మిత్రే చ తథా మాన-అపమానయోః ।
శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖేషు సమః సఙ్గ-వివర్జితః ॥౧౨-౧౮॥
తుల్య-నిన్దా-స్తుతిః మౌనీ సన్తుష్టః యేన కేనచిత్ ।
అనికేతః స్థిర-మతిః భక్తిమాన్ మే ప్రియః నరః ॥౧౨-౧౯॥
యే తు ధర్మ్య-అమృతమ్ ఇదమ్ యథా ఉక్తమ్ పర్యుపాసతే ।
శ్రద్దధానాః మత్-పరమాః భక్తాః తే అతీవ మే ప్రియాః ॥౧౨-౨౦॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే భక్తి-యోగః నామ ద్వాదశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ త్రయోదశః అధ్యాయః । క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ-విభాగ-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
ప్రకృతిమ్ పురుషమ్ చ ఏవ క్షేత్రమ్ క్షేత్రజ్ఞమ్ ఏవ చ ।
ఏతత్ వేదితుమ్ ఇచ్ఛామి జ్ఞానమ్ జ్ఞేయమ్ చ కేశవ ॥౦॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
ఇదమ్ శరీరమ్ కౌన్తేయ క్షేత్రమ్ ఇతి అభిధీయతే ।
ఏతత్ యః వేత్తి తమ్ ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞః ఇతి తత్-విదః ॥౧॥
క్షేత్రజ్ఞమ్ చ అపి మామ్ విద్ధి సర్వ-క్షేత్రేషు భారత ।
క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞయోః జ్ఞానమ్ యత్ తత్ జ్ఞానమ్ మతమ్ మమ ॥౨॥
తత్ క్షేత్రమ్ యత్ చ యాదృక్ చ యత్ వికారి యతః చ యత్ ।
సః చ యః యత్ ప్రభావః చ తత్ సమాసేన మే శృణు ॥౩॥
ఋషిభిః బహుధా గీతమ్ ఛన్దోభిః వివిధైః పృథక్ ।
బ్రహ్మ-సూత్ర-పదైః చ ఏవ హేతుమద్భిః వినిశ్చితైః ॥౪॥
మహాభూతాని అహఙ్కారో బుద్ధిః అవ్యక్తమేవ చ ।
ఇన్ద్రియాణి దశైకం చ పఞ్చ చ ఇన్ద్రియగోచరాః ॥౫॥
ఇచ్ఛా ద్వేషః సుఖమ్ దుఃఖమ్ సంఘాతః చేతనా ధృతిః ।
ఏతత్ క్షేత్రమ్ సమాసేన సవికారమ్ ఉదాహృతమ్ ॥౬॥
అమానిత్వమ్ అదమ్భిత్వమ్ అహింసా క్షాన్తిః ఆర్జవమ్ ।
ఆచార్య-ఉపాసనమ్ శౌచమ్ స్థైర్యమ్ ఆత్మ-వినిగ్రహః ॥౭॥
ఇన్ద్రియ-అర్థేషు వైరాగ్యమ్ అనహంకారః ఏవ చ ।
జన్మ-మృత్యు-జరా-వ్యాధి-దుఃఖ-దోష-అనుదర్శనమ్ ॥౮॥
అసక్తిః అనభిష్వఙ్గః పుత్ర-దార-గృహ-ఆదిషు ।
నిత్యమ్ చ సమ-చిత్తత్వమ్ ఇష్ట అనిష్ట-ఉపపత్తిషు ॥౯॥
మయి చ అనన్య-యోగేన భక్తిః అవ్యభిచారిణీ ।
వివిక్త-దేశ-సేవిత్వమ్ అరతిః జన-సంసది ॥౧౦॥
అధ్యాత్మ-జ్ఞాన-నిత్యత్వమ్ తత్త్వ-జ్ఞాన-అర్థ-దర్శనమ్ ।
ఏతత్ జ్ఞానమ్ ఇతి ప్రోక్తమ్ అజ్ఞానమ్ యత్ అతః అన్యథా ॥౧౧॥
జ్ఞేయమ్ యత్ తత్ ప్రవక్ష్యామి యత్ జ్ఞాత్వా అమృతమ్ అశ్నుతే ।
అనాదిమత్ పరమ్ బ్రహ్మ న సత్ తత్ న అసత్ ఉచ్యతే ॥౧౨॥
సర్వతః పాణి-పాదమ్ తత్ సర్వతః అక్షి-శిరః-ముఖమ్ ।
సర్వతః శ్రుతిమత్ లోకే సర్వమ్ ఆవృత్య తిష్ఠతి ॥౧౩॥
సర్వ-ఇన్ద్రియ-గుణ-ఆభాసమ్ సర్వ-ఇన్ద్రియ-వివర్జితమ్ ।
అసక్తమ్ సర్వ-భృత్ చ ఏవ నిర్గుణమ్ గుణ-భోక్తృ చ ॥౧౪॥
బహిః-అన్తః చ భూతానామ్ అచరమ్ చరమ్ ఏవ చ ।
సూక్ష్మత్వాత్ తత్ అవిజ్ఞేయమ్ దూరస్థమ్ చ అన్తికే చ తత్ ॥౧౫॥
అవిభక్తమ్ చ భూతేషు విభక్తమ్ ఇవ చ స్థితమ్ ।
భూత-భర్తృ చ తత్ జ్ఞేయమ్ గ్రసిష్ణు ప్రభవిష్ణు చ ॥౧౬॥
జ్యోతిషామ్ అపి తత్ జ్యోతిః తమసః పరమ్ ఉచ్యతే ।
జ్ఞానమ్ జ్ఞేయమ్ జ్ఞానగమ్యమ్ హృది సర్వస్య ధిష్ఠితమ్ ॥౧౭॥
ఇతి క్షేత్రమ్ తథా జ్ఞానమ్ జ్ఞేయమ్ చ ఉక్తమ్ సమాసతః ।
మత్-భక్తః ఏతత్ విజ్ఞాయ మత్-భావాయ ఉపపద్యతే ॥౧౮॥
ప్రకృతిమ్ పురుషమ్ చ ఏవ విద్ధి అనాదీ ఉభాఉ అపి ।
వికారాన్ చ గుణాన్ చ ఏవ విద్ధి ప్రకృతి-సమ్భవాన్ ॥౧౯॥
కార్య-కారణ-కర్తృత్వే హేతుః ప్రకృతిః ఉచ్యతే ।
పురుషః సుఖ-దుఃఖానామ్ భోక్తృత్వే హేతుః ఉచ్యతే ॥౨౦॥
పురుషః ప్రకృతిస్థః హి భుఙ్క్తే ప్రకృతిజాన్ గుణాన్ ।
కారణమ్ గుణ-సఙ్గః అస్య సత్ అసత్ యోని-జన్మసు ॥౨౧॥
ఉపద్రష్టా అనుమన్తా చ భర్తా భోక్తా మహేశ్వరః ।
పరమాత్మా ఇతి చ అపి ఉక్తః దేహే అస్మిన్ పురుషః పరః ॥౨౨॥
యః ఏవమ్ వేత్తి పురుషమ్ ప్రకృతిమ్ చ గుణైః సహ ।
సర్వథా వర్తమానః అపి న సః భూయః అభిజాయతే ॥౨౩॥
ధ్యానేన ఆత్మని పశ్యన్తి కేచిత్ ఆత్మానమ్ ఆత్మనా ।
అన్యే సాఙ్ఖ్యేన యోగేన కర్మ-యోగేన చ అపరే ॥౨౪॥
అన్యే తు ఏవమ్ అజానన్తః శ్రుత్వా అన్యేభ్యః ఉపాసతే ।
తే అపి చ అతితరన్తి ఏవ మృత్యుమ్ శ్రుతి-పరాయణాః ॥౨౫॥
యావత్ సఞ్జాయతే కిఞ్చిత్ సత్త్వమ్ స్థావర-జఙ్గమమ్ ।
క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ-సంయోగాత్ తత్ విద్ధి భరతర్షభ ॥౨౬॥
సమమ్ సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠన్తమ్ పరమేశ్వరమ్ ।
వినశ్యత్సు అవినశ్యన్తమ్ యః పశ్యతి సః పశ్యతి ॥౨౭॥
సమం పశ్యన్ హి సర్వత్ర సమవస్థితమ్ ఈశ్వరమ్ ।
న హినస్తి ఆత్మనా ఆత్మానమ్ తతః యాతి పరామ్ గతిమ్ ॥౨౮॥
ప్రకృత్యా ఏవ చ కర్మాణి క్రియమాణాని సర్వశః ।
యః పశ్యతి తథా ఆత్మానమ్ అకర్తారమ్ సః పశ్యతి ॥౨౯॥
యదా భూత-పృథక్-భావమ్ ఏకస్థమ్ అనుపశ్యతి ।
తతః ఏవ చ విస్తారమ్ బ్రహ్మ సమ్పద్యతే తదా ॥౩౦॥
అనాదిత్వాత్ నిర్గుణత్వాత్ పరమాత్మా అయమ్ అవ్యయః ।
శరీరస్థః అపి కౌన్తేయ న కరోతి న లిప్యతే ॥౩౧॥
యథా సర్వగతమ్ సౌక్ష్మ్యాత్ ఆకాశమ్ న ఉపలిప్యతే ।
సర్వత్ర-అవస్థితః దేహే తథా ఆత్మా న ఉపలిప్యతే ॥౩౨॥
యథా ప్రకాశయతి ఏకః కృత్స్నమ్ లోకమ్ ఇమమ్ రవిః ।
క్షేత్రమ్ క్షేత్రీ తథా కృత్స్నమ్ ప్రకాశయతి భారత ॥౩౩॥
క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞయోః ఏవమ్ అన్తరమ్ జ్ఞాన-చక్షుషా ।
భూత-ప్రకృతి-మోక్షమ్ చ యే విదుః యాన్తి తే పరమ్ ॥౩౪॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ-విభాగ-యోగః నామ త్రయోదశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ చతుర్దశః అధ్యాయః । గుణ-త్రయ-విభాగ-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
పరమ్ భూయః ప్రవక్ష్యామి జ్ఞానానామ్ జ్ఞానమ్ ఉత్తమమ్ ।
యత్ జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరామ్ సిద్ధిమ్ ఇతః గతాః ॥౧॥
ఇదమ్ జ్ఞానమ్ ఉపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యమ్ ఆగతాః ।
సర్గే అపి న ఉపజాయన్తే ప్రలయే న వ్యథన్తి చ ॥౨॥
మమ యోనిః మహత్ బ్రహ్మ తస్మిన్ గర్భమ్ దధామి అహమ్ ।
సమ్భవః సర్వ-భూతానామ్ తతః భవతి భారత ॥౩॥
సర్వ-యోనిషు కౌన్తేయ మూర్తయః సమ్భవన్తి యాః ।
తాసామ్ బ్రహ్మ మహత్ యోనిః అహమ్ బీజ-ప్రదః పితా ॥౪॥
సత్త్వమ్ రజః తమః ఇతి గుణాః ప్రకృతి-సమ్భవాః ।
నిబధ్నన్తి మహా-బాహో దేహే దేహినమ్ అవ్యయమ్ ॥౫॥
తత్ర సత్త్వమ్ నిర్మలత్వాత్ ప్రకాశకమ్ అనామయమ్ ।
సుఖ-సఙ్గేన బధ్నాతి జ్ఞాన-సఙ్గేన చ అనఘ ॥౬॥
రజః రాగ-ఆత్మకమ్ విద్ధి తృష్ణా-సఙ్గ-సముద్భవమ్ ।
తత్ నిబధ్నాతి కౌన్తేయ కర్మ-సఙ్గేన దేహినమ్ ॥౭॥
తమః తు అజ్ఞానజమ్ విద్ధి మోహనమ్ సర్వ-దేహినామ్ ।
ప్రమాద-ఆలస్య-నిద్రాభిః తత్ నిబధ్నాతి భారత ॥౮॥
సత్త్వమ్ సుఖే సఞ్జయతి రజః కర్మణి భారత ।
జ్ఞానమ్ ఆవృత్య తు తమః ప్రమాదే సఞ్జయతి ఉత ॥౯॥
రజః తమః చ అభిభూయ సత్త్వమ్ భవతి భారత ।
రజః సత్త్వమ్ తమః చ ఏవ తమః సత్త్వమ్ రజః తథా ॥౧౦॥
సర్వ-ద్వారేషు దేహే అస్మిన్ ప్రకాశః ఉపజాయతే ।
జ్ఞానమ్ యదా తదా విద్యాత్ వివృద్ధమ్ సత్త్వమ్ ఇతి ఉత ॥౧౧॥
లోభః ప్రవృత్తిః ఆరమ్భః కర్మణామ్ అశమః స్పృహా ।
రజసి ఏతాని జాయన్తే వివృద్ధే భరతర్షభ ॥౧౨॥
అప్రకాశః అప్రవృత్తిః చ ప్రమాదః మోహః ఏవ చ ।
తమసి ఏతాని జాయన్తే వివృద్ధే కురు-నన్దన ॥౧౩॥
యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయమ్ యాతి దేహ-భృత్ ।
తదా ఉత్తమ-విదామ్ లోకాన్ అమలాన్ ప్రతిపద్యతే ॥౧౪॥
రజసి ప్రలయమ్ గత్వా కర్మ-సఙ్గిషు జాయతే ।
తథా ప్రలీనః తమసి మూఢ-యోనిషు జాయతే ॥౧౫॥
కర్మణః సుకృతస్య ఆహుః సాత్త్వికమ్ నిర్మలమ్ ఫలమ్ ।
రజసః తు ఫలమ్ దుఃఖమ్ అజ్ఞానమ్ తమసః ఫలమ్ ॥౧౬॥
సత్త్వాత్ సఞ్జాయతే జ్ఞానమ్ రజసః లోభః ఏవ చ ।
ప్రమాద-మోహౌ తమసః భవతః అజ్ఞానమ్ ఏవ చ ॥౧౭॥
ఊర్ధ్వమ్ గచ్ఛన్తి సత్త్వస్థాః మధ్యే తిష్ఠన్తి రాజసాః ।
జఘన్య-గుణ-వృత్తిస్థాః అధః గచ్ఛన్తి తామసాః ॥౧౮॥
న అన్యమ్ గుణేభ్యః కర్తారమ్ యదా ద్రష్టా అనుపశ్యతి ।
గుణేభ్యః చ పరమ్ వేత్తి మత్-భావమ్ సః అధిగచ్ఛతి ॥౧౯॥
గుణాన్ ఏతాన్ అతీత్య త్రీన్ దేహీ దేహ-సముద్భవాన్ ।
జన్మ-మృత్యు-జరా-దుఃఖైః విముక్తః అమృతమ్ అశ్నుతే ॥౨౦॥
అర్జునః ఉవాచ ।
కైః లిఙ్గైః త్రీన్ గుణాన్ ఏతాన్ అతీతః భవతి ప్రభో ।
కిమ్ ఆచారః కథమ్ చ ఏతాన్ త్రీన్ గుణాన్ అతివర్తతే ॥౨౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
ప్రకాశమ్ చ ప్రవృత్తిమ్ చ మోహమ్ ఏవ చ పాణ్డవ ।
న ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాఙ్క్షతి ॥౨౨॥
ఉదాసీనవత్ ఆసీనః గుణైః యః న విచాల్యతే ।
గుణాః వర్తన్తే ఇతి ఏవమ్ యః అవతిష్ఠతి న ఇఙ్గతే ॥౨౩॥
సమ-దుఃఖ-సుఖః స్వస్థః సమ-లోష్ట-అశ్మ-కాఞ్చనః ।
తుల్య-ప్రియ-అప్రియః ధీరః తుల్య-నిన్దా-ఆత్మ-సంస్తుతిః ॥౨౪॥
మాన-అపమానయోః తుల్యః తుల్యః మిత్ర-అరి-పక్షయోః ।
సర్వ-ఆరమ్భ-పరిత్యాగీ గుణాతీతః సః ఉచ్యతే ॥౨౫॥
మామ్ చ యః అవ్యభిచారేణ భక్తి-యోగేన సేవతే ।
సః గుణాన్ సమతీత్య ఏతాన్ బ్రహ్మ-భూయాయ కల్పతే ॥౨౬॥
బ్రహ్మణః హి ప్రతిష్ఠా అహమ్ అమృతస్య అవ్యయస్య చ ।
శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్య ఏకాన్తికస్య చ ॥౨౭॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే గుణ-త్రయ-విభాగ-యోగః నామ చతుర్దశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ పఞ్చదశః అధ్యాయః । పురుషోత్తమ-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
ఊర్ధ్వ-మూలమ్ అధః-శాఖమ్ అశ్వత్థమ్ ప్రాహుః అవ్యయమ్ ।
ఛన్దాంసి యస్య పర్ణాని యః తమ్ వేద సః వేదవిత్ ॥౧॥
అధః చ ఊర్ధ్వమ్ ప్రసృతాః తస్య శాఖాః గుణ-ప్రవృద్ధాః విషయ-ప్రవాలాః ।
అధః చ మూలాని అనుసన్తతాని కర్మ-అనుబన్ధీని మనుష్య-లోకే ॥౨॥
న రూపమ్అస్య ఇహ తథాఉపలభ్యతే నఅన్తః న చఆదిః న చ సమ్ప్రతిష్ఠా।
అశ్వత్థమ్ ఏనమ్ సువిరూఢ-మూలమ్ అసఙ్గ-శస్త్రేణ దృఢేన ఛిత్త్వా ॥౩॥
తతః పదమ్ తత్ పరిమార్గితవ్యం యస్మిన్ గతాః న నివర్తన్తి భూయః ।
తమ్ ఏవ చ ఆద్యమ్ పురుషమ్ ప్రపద్యే యతః ప్రవృత్తిః ప్రసృతా పురాణీ ॥౪॥
నిర్మాన-మోహాః జితసఙ్గదోషాః అధ్యాత్మ-నిత్యాః వినివృత్త-కామాః ।
ద్వన్ద్వైఃవిముక్తాఃసుఖదుఃఖ-సంజ్ఞైః గచ్ఛన్తి అమూఢాః పదమ్ అవ్యయం తత్॥౫॥
న తత్ భాసయతే సూర్యః న శశాఙ్కః న పావకః ।
యత్ గత్వా న నివర్తన్తే తత్ ధామ పరమమ్ మమ ॥౬॥
మమ ఏవ అంశః జీవ-లోకే జీవ-భూతః సనాతనః ।
మనః-షష్ఠాని-ఇన్ద్రియాణి ప్రకృతి-స్థాని కర్షతి ॥౭॥
శరీరమ్ యత్ అవాప్నోతి యత్ చ అపి ఉత్క్రామతి ఈశ్వరః ।
గృహీత్వా ఏతాని సంయాతి వాయుః గన్ధాన్ ఇవ ఆశయాత్ ॥౮॥
శ్రోత్రమ్ చక్షుః స్పర్శనమ్ చ రసనమ్ ఘ్రాణమ్ ఏవ చ ।
అధిష్ఠాయ మనః చ అయమ్ విషయాన్ ఉపసేవతే ॥౯॥
ఉత్క్రామన్తమ్ స్థితమ్ వా అపి భుఞ్జానమ్ వా గుణ-అన్వితమ్ ।
విమూఢాః న అనుపశ్యన్తి పశ్యన్తి జ్ఞాన-చక్షుషః ॥౧౦॥
యతన్తః యోగినః చ ఏనమ్ పశ్యన్తి ఆత్మని అవస్థితమ్ ।
యతన్తః అపి అకృత-ఆత్మానః న ఏనమ్ పశ్యన్తి అచేతసః ॥౧౧॥
యత్ ఆదిత్య-గతం తేజః జగత్ భాసయతే అఖిలమ్ ।
యత్ చన్ద్రమసి యత్ చ అగ్నౌ తత్ తేజః విద్ధి మామకమ్ ॥౧౨॥
గామ్ ఆవిశ్య చ భూతాని ధారయామి అహమ్ ఓజసా ।
పుష్ణామి చ ఓషధీః సర్వాః సోమః భూత్వా రసాత్మకః ॥౧౩॥
అహమ్ వైశ్వానరః భూత్వా ప్రాణినామ్ దేహమ్ ఆశ్రితః ।
ప్రాణ-అపాన-సమ-ఆయుక్తః పచామి అన్నమ్ చతుర్విధమ్ ॥౧౪॥
సర్వస్య చ అహమ్ హృది సన్నివిష్టః మత్తః స్మృతిః జ్ఞానమ్ అపోహనమ్ చ ।
వేదైః చ సర్వైః అహమ్ ఏవ వేద్యః వేదాన్త-కృత్ వేద-విత్ ఏవ చ అహమ్॥౧౫॥
ద్వౌ ఇమౌ పురుషౌ లోకే క్షరః చ అక్షరః ఏవ చ ।
క్షరః సర్వాణి భూతాని కూటస్థః అక్షరః ఉచ్యతే ॥౧౬॥
ఉత్తమః పురుషః తు అన్యః పరమ్-ఆత్మా ఇతి ఉదాహృతః ।
యః లోక-త్రయమ్ ఆవిశ్య బిభర్తి అవ్యయః ఈశ్వరః ॥౧౭॥
యస్మాత్ క్షరమ్ అతీతః అహమ్ అక్షరాత్ అపి చ ఉత్తమః ।
అతః అస్మి లోకే వేదే చ ప్రథితః పురుషోత్తమః ॥౧౮॥
యః మామ్ ఏవమ్ అసమ్మూఢః జానాతి పురుషోత్తమమ్ ।
సః సర్వ-విత్ భజతి మామ్ సర్వ-భావేన భారత ॥౧౯॥
ఇతి గుహ్యతమమ్ శాస్త్రమ్ ఇదమ్ ఉక్తమ్ మయా అనఘ ।
ఏతత్ బుద్ధ్వా బుద్ధిమాన్ స్యాత్ కృతకృత్యః చ భారత ॥౨౦॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే పురుషోత్తమ-యోగః నామ పఞ్చదశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ షోడశః అధ్యాయః । దైవ-ఆసుర-సమ్పత్-విభాగ-యోగః ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
అభయమ్ సత్త్వ-సంశుద్ధిః జ్ఞాన-యోగ-వ్యవస్థితిః ।
దానమ్ దమః చ యజ్ఞః చ స్వాధ్యాయః తపః ఆర్జవమ్ ॥౧॥
అహింసా సత్యమ్ అక్రోధః త్యాగః శాన్తిః అపైశునమ్ ।
దయా భూతేషు అలోలుప్త్వమ్ మార్దవమ్ హ్రీః అచాపలమ్ ॥౨॥
తేజః క్షమా ధృతిః శౌచమ్ అద్రోహః న అతి-మానితా ।
భవన్తి సమ్పదమ్ దైవీమ్ అభిజాతస్య భారత ॥౩॥
దమ్భః దర్పః అభిమానః చ క్రోధః పారుష్యమ్ ఏవ చ ।
అజ్ఞానమ్ చ అభిజాతస్య పార్థ సమ్పదమ్ ఆసురీమ్ ॥౪॥
దైవీ సమ్పత్ విమోక్షాయ నిబన్ధాయ ఆసురీ మతా ।
మా శుచః సమ్పదమ్ దైవీమ్ అభిజాతః అసి పాణ్డవ ॥౫॥
ద్వౌ భూత-సర్గౌ లోకే అస్మిన్ దైవః ఆసురః ఏవ చ ।
దైవః విస్తరశః ప్రోక్తః ఆసురమ్ పార్థ మే శృణు ॥౬॥
ప్రవృత్తిమ్ చ నివృత్తిమ్ చ జనాః న విదుః ఆసురాః ।
న శౌచమ్ న అపి చ ఆచారః న సత్యమ్ తేషు విద్యతే ॥౭॥
అసత్యమ్ అప్రతిష్ఠమ్ తే జగత్ ఆహుః అనీశ్వరమ్ ।
అపరస్పర-సమ్భూతం కిమ్ అన్యత్ కామ-హైతుకమ్ ॥౮॥
ఏతామ్ దృష్టిమ్ అవష్టభ్య నష్ట-ఆత్మానః అల్ప-బుద్ధయః ।
ప్రభవన్తి ఉగ్ర-కర్మాణః క్షయాయ జగతః అహితాః ॥౯॥
కామమ్ ఆశ్రిత్య దుష్పూరమ్ దమ్భ-మాన-మద-అన్వితాః ।
మోహాత్ గృహీత్వా అసత్ గ్రాహాన్ ప్రవర్తన్తే అశుచి-వ్రతాః ॥౧౦॥
చిన్తామ్ అపరిమేయామ్ చ ప్రలయాన్తామ్ ఉపాశ్రితాః ।
కామ-ఉపభోగ-పరమాః ఏతావత్ ఇతి నిశ్చితాః ॥౧౧॥
ఆశా-పాశ-శతైః బద్ధాః కామ-క్రోధ-పరాయణాః ।
ఈహన్తే కామ-భోగార్థమ్ అన్యాయేన అర్థ-సఞ్చయాన్ ॥౧౨॥
ఇదమ్ అద్య మయా లబ్ధమ్ ఇమమ్ ప్రాప్స్యే మనోరథమ్ ।
ఇదమ్ అస్తి ఇదమ్ అపి మే భవిష్యతి పునః ధనమ్ ॥౧౩॥
అసౌ మయా హతః శత్రుః హనిష్యే చ అపరాన్ అపి ।
ఈశ్వరః అహమ్ అహం భోగీ సిద్ధః అహమ్ బలవాన్ సుఖీ ॥౧౪॥
ఆఢ్యః అభిజనవాన్ అస్మి కః అన్యః అస్తి సదృశః మయా ।
యక్ష్యే దాస్యామి మోదిష్యే ఇతి అజ్ఞాన-విమోహితాః ॥౧౫॥
అనేక-చిత్త-విభ్రాన్తాః మోహ-జాల-సమావృతాః ।
ప్రసక్తాః కామ-భోగేషు పతన్తి నరకే అశుచౌ ॥౧౬॥
ఆత్మ-సమ్భావితాః స్తబ్ధాః ధన-మాన-మద-అన్వితాః ।
యజన్తే నామ-యజ్ఞైః తే దమ్భేన అవిధి-పూర్వకమ్ ॥౧౭॥
అహంకారమ్ బలమ్ దర్పమ్ కామమ్ క్రోధమ్ చ సంశ్రితాః ।
మామ్ ఆత్మ-పర-దేహేషు ప్రద్విషన్తః అభ్యసూయకాః ॥౧౮॥
తాన్ అహమ్ ద్విషతః క్రూరాన్ సంసారేషు నరాధమాన్ ।
క్షిపామి అజస్రమ్ అశుభాన్ ఆసురీషు ఏవ యోనిషు ॥౧౯॥
ఆసురీమ్ యోనిమ్ ఆపన్నాః మూఢాః జన్మని జన్మని ।
మామ్ అప్రాప్య ఏవ కౌన్తేయ తతః యాన్తి అధమామ్ గతిమ్ ॥౨౦॥
త్రివిధమ్ నరకస్య ఇదమ్ ద్వారమ్ నాశనమ్ ఆత్మనః ।
కామః క్రోధః తథా లోభః తస్మాత్ ఏతత్ త్రయమ్ త్యజేత్ ॥౨౧॥
ఏతైః విముక్తః కౌన్తేయ తమో-ద్వారైః త్రిభిః నరః ।
ఆచరతి ఆత్మనః శ్రేయః తతః యాతి పరామ్ గతిమ్ ॥౨౨॥
యః శాస్త్ర-విధిమ్ ఉత్సృజ్య వర్తతే కామ-కారతః ।
న సః సిద్ధిమ్ అవాప్నోతి న సుఖమ్ న పరామ్ గతిమ్ ॥౨౩॥
తస్మాత్ శాస్త్రమ్ ప్రమాణమ్ తే కార్య-అకార్య-వ్యవస్థితౌ ।
జ్ఞాత్వా శాస్త్ర-విధాన-ఉక్తమ్ కర్మ కర్తుమ్ ఇహ అర్హసి ॥౨౪॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే దైవ-ఆసుర-సమ్పత్-విభాగ-యోగః నామ షోడశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ సప్తదశః అధ్యాయః । శ్రద్ధా-త్రయ-విభాగ-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
యే శాస్త్ర-విధిమ్ ఉత్సృజ్య యజన్తే శ్రద్ధయా అన్వితాః ।
తేషామ్ నిష్ఠా తు కా కృష్ణ సత్త్వమ్ ఆహో రజః తమః ॥౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
త్రివిధా భవతి శ్రద్ధా దేహినామ్ సా స్వభావజా ।
సాత్త్వికీ రాజసీ చ ఏవ తామసీ చ ఇతి తామ్ శృణు ॥౨॥
సత్త్వ-అనురూపా సర్వస్య శ్రద్ధా భవతి భారత ।
శ్రద్ధామయః అయమ్ పురుషః యః యత్ శ్రద్ధః సః ఏవ సః ॥౩॥
యజన్తే సాత్త్వికాః దేవాన్ యక్ష-రక్షాంసి రాజసాః ।
ప్రేతాన్ భూతగణాన్ చ అన్యే యజన్తే తామసాః జనాః ॥౪॥
అశాస్త్ర-విహితమ్ ఘోరమ్ తప్యన్తే యే తపః జనాః ।
దమ్భ-అహంకార-సంయుక్తాః కామ-రాగ-బల-అన్వితాః ॥౫॥
కర్షయన్తః శరీరస్థమ్ భూత-గ్రామమ్ అచేతసః ।
మామ్ చ ఏవ అన్తః-శరీరస్థమ్ తాన్ విద్ధి ఆసుర-నిశ్చయాన్ ॥౬॥
ఆహారః తు అపి సర్వస్య త్రివిధః భవతి ప్రియః ।
యజ్ఞః తపః తథా దానమ్ తేషామ్ భేదమ్ ఇమమ్ శృణు ॥౭॥
ఆయుః-సత్త్వ-బల-ఆరోగ్య-సుఖ-ప్రీతి-వివర్ధనాః ।
రస్యాః స్నిగ్ధాః స్థిరాః హృద్యాః ఆహారాః సాత్త్విక-ప్రియాః ॥౮॥
కట్వమ్ల-లవణ-అతి-ఉష్ణ-తీక్ష్ణ-రూక్ష-విదాహినః ।
ఆహారాః రాజసస్య ఇష్టాః దుఃఖ-శోక-ఆమయ-ప్రదాః ॥౯॥
యాతయామమ్ గత-రసమ్ పూతి పర్యుషితమ్ చ యత్ ।
ఉచ్ఛిష్టమ్ అపి చ అమేధ్యమ్ భోజనమ్ తామస-ప్రియమ్ ॥౧౦॥
అఫల-ఆకాఙ్క్షిభిః యజ్ఞః విధి-దృష్టః యః ఇజ్యతే ।
యష్టవ్యమ్ ఏవ ఇతి మనః సమాధాయ సః సాత్త్వికః ॥౧౧॥
అభిసన్ధాయ తు ఫలమ్ దమ్భార్థమ్ అపి చ ఏవ యత్ ।
ఇజ్యతే భరత-శ్రేష్ఠ తమ్ యజ్ఞమ్ విద్ధి రాజసమ్ ॥౧౨॥
విధి-హీనమ్ అసృష్ట-అన్నమ్ మన్త్ర-హీనమ్ అదక్షిణమ్ ।
శ్రద్ధా-విరహితమ్ యజ్ఞమ్ తామసమ్ పరిచక్షతే ॥౧౩॥
దేవ-ద్విజ-గురు-ప్రాజ్ఞ-పూజనమ్ శౌచమ్ ఆర్జవమ్ ।
బ్రహ్మచర్యమ్ అహింసా చ శారీరమ్ తపః ఉచ్యతే ॥౧౪॥
అనుద్వేగకరమ్ వాక్యమ్ సత్యమ్ ప్రియ-హితమ్ చ యత్ ।
స్వాధ్యాయ-అభ్యసనమ్ చ ఏవ వాఙ్మయమ్ తపః ఉచ్యతే ॥౧౫॥
మనః-ప్రసాదః సౌమ్యత్వమ్ మౌనమ్ ఆత్మ-వినిగ్రహః ।
భావ-సంశుద్ధిః ఇతి ఏతత్ తపః మానసమ్ ఉచ్యతే ॥౧౬॥
శ్రద్ధయా పరయా తప్తమ్ తపః తత్ త్రివిధమ్ నరైః ।
అఫల-ఆకాఙ్క్షిభిః యుక్తైః సాత్త్వికమ్ పరిచక్షతే ॥౧౭॥
సత్కార-మాన-పూజార్థమ్ తపః దమ్భేన చ ఏవ యత్ ।
క్రియతే తత్ ఇహ ప్రోక్తమ్ రాజసమ్ చలమ్ అధ్రువమ్ ॥౧౮॥
మూఢ-గ్రాహేణ ఆత్మనః యత్ పీడయా క్రియతే తపః ।
పరస్య ఉత్సాదనార్థమ్ వా తత్ తామసమ్ ఉదాహృతమ్ ॥౧౯॥
దాతవ్యమ్ ఇతి యత్ దానమ్ దీయతే అనుపకారిణే ।
దేశే కాలే చ పాత్రే చ తత్ దానమ్ సాత్త్వికమ్ స్మృతమ్ ॥౨౦॥
యత్ తు ప్రతి-ఉపకారార్థమ్ ఫలమ్ ఉద్దిశ్య వా పునః ।
దీయతే చ పరిక్లిష్టమ్ తత్ దానమ్ రాజసమ్ స్మృతమ్ ॥౨౧॥
అదేశ-కాలే యత్ దానమ్ అపాత్రేభ్యః చ దీయతే ।
అసత్కృతమ్ అవజ్ఞాతమ్ తత్ తామసమ్ ఉదాహృతమ్ ॥౨౨॥
ఓం తత్ సత్ ఇతి నిర్దేశః బ్రహ్మణః త్రివిధః స్మృతః ।
బ్రాహ్మణాః తేన వేదాః చ యజ్ఞాః చ విహితాః పురా ॥౨౩॥
తస్మాత్ ఓం ఇతి ఉదాహృత్య యజ్ఞ-దాన-తపః-క్రియాః ।
ప్రవర్తన్తే విధాన-ఉక్తాః సతతమ్ బ్రహ్మ-వాదినామ్ ॥౨౪॥
తత్ ఇతి అనభిసన్ధాయ ఫలమ్ యజ్ఞ-తపః-క్రియాః ।
దాన-క్రియాః చ వివిధాః క్రియన్తే మోక్ష-కాఙ్క్షిభిః ॥౨౫॥
సత్-భావే సాధు-భావే చ సత్ ఇతి ఏతత్ ప్రయుజ్యతే ।
ప్రశస్తే కర్మణి తథా సత్ శబ్దః పార్థ యుజ్యతే ॥౨౬॥
యజ్ఞే తపసి దానే చ స్థితిః సత్ ఇతి చ ఉచ్యతే ।
కర్మ చ ఏవ తత్-అర్థీయమ్ సత్ ఇతి ఏవ అభిధీయతే ॥౨౭॥
అశ్రద్ధయా హుతమ్ దత్తమ్ తపః తప్తమ్ కృతమ్ చ యత్ ।
అసత్ ఇతి ఉచ్యతే పార్థ న చ తత్ ప్రేత్య నో ఇహ ॥౨౮॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే శ్రద్ధా-త్రయ-విభాగ-యోగః నామ సప్తదశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮

అథ అష్టాదశః అధ్యాయః । మోక్ష-సంన్యాస-యోగః ।
అర్జునః ఉవాచ ।
సంన్యాసస్య మహా-బాహో తత్త్వమ్ ఇచ్ఛామి వేదితుమ్ ।
త్యాగస్య చ హృషీకేశ పృథక్ కేశి-నిషూదన ॥౧॥
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।
కామ్యానామ్ కర్మణామ్ న్యాసమ్ సంన్యాసమ్ కవయః విదుః ।
సర్వ-కర్మ-ఫల-త్యాగమ్ ప్రాహుః త్యాగమ్ విచక్షణాః ॥౨॥
త్యాజ్యమ్ దోషవత్ ఇతి ఏకే కర్మ ప్రాహుః మనీషిణః ।
యజ్ఞ-దాన-తపః-కర్మ న త్యాజ్యమ్ ఇతి చ అపరే ॥౩॥
నిశ్చయమ్ శృణు మే తత్ర త్యాగే భరతసత్తమ ।
త్యాగః హి పురుష-వ్యాఘ్ర త్రివిధః సమ్ప్రకీర్తితః ॥౪॥
యజ్ఞ-దాన-తపః-కర్మ న త్యాజ్యమ్ కార్యమ్ ఏవ తత్ ।
యజ్ఞః దానమ్ తపః చ ఏవ పావనాని మనీషిణామ్ ॥౫॥
ఏతాని అపి తు కర్మాణి సఙ్గమ్ త్యక్త్వా ఫలాని చ ।
కర్తవ్యాని ఇతి మే పార్థ నిశ్చితమ్ మతమ్ ఉత్తమమ్ ॥౬॥
నియతస్య తు సంన్యాసః కర్మణః న ఉపపద్యతే ।
మోహాత్ తస్య పరిత్యాగః తామసః పరికీర్తితః ॥౭॥
దుఃఖమ్ ఇతి ఏవ యత్ కర్మ కాయ-క్లేశ-భయాత్ త్యజేత్ ।
సః కృత్వా రాజసమ్ త్యాగమ్ న ఏవ త్యాగ-ఫలమ్ లభేత్ ॥౮॥
కార్యమ్ ఇతి ఏవ యత్ కర్మ నియతమ్ క్రియతే అర్జున ।
సఙ్గమ్ త్యక్త్వా ఫలమ్ చ ఏవ సః త్యాగః సాత్త్వికః మతః ॥౯॥
న ద్వేష్టి అకుశలమ్ కర్మ కుశలే న అనుషజ్జతే ।
త్యాగీ సత్త్వ-సమావిష్టః మేధావీ ఛిన్న-సంశయః ॥౧౦॥
న హి దేహ-భృతా శక్యమ్ త్యక్తుమ్ కర్మాణి అశేషతః ।
యః తు కర్మ-ఫల-త్యాగీ సః త్యాగీ ఇతి అభిధీయతే ॥౧౧॥
అనిష్టమ్ ఇష్టమ్ మిశ్రమ్ చ త్రివిధమ్ కర్మణః ఫలమ్ ।
భవతి అత్యాగినామ్ ప్రేత్య న తు సంన్యాసినామ్ క్వచిత్ ॥౧౨॥
పఞ్చ ఏతాని మహా-బాహో కారణాని నిబోధ మే ।
సాఙ్ఖ్యే కృత-అన్తే ప్రోక్తాని సిద్ధయే సర్వ-కర్మణామ్ ॥౧౩॥
అధిష్ఠానమ్ తథా కర్తా కరణమ్ చ పృథక్-విధమ్ ।
వివిధాః చ పృథక్ చేష్టాః దైవమ్ చ ఏవ అత్ర పఞ్చమమ్ ॥౧౪॥
శరీర-వాక్-మనోభిః యత్ కర్మ ప్రారభతే నరః ।
న్యాయ్యమ్ వా విపరీతం వా పఞ్చ ఏతే తస్య హేతవః ॥౧౫॥
తత్ర ఏవమ్ సతి కర్తారమ్ ఆత్మానమ్ కేవలమ్ తు యః ।
పశ్యతి అకృత-బుద్ధిత్వాత్ న సః పశ్యతి దుర్మతిః ॥౧౬॥
యస్య న అహంకృతః భావః బుద్ధిః యస్య న లిప్యతే ।
హత్వా అపి సః ఇమాన్ లోకాన్ న హన్తి న నిబధ్యతే ॥౧౭॥
జ్ఞానమ్ జ్ఞేయమ్ పరిజ్ఞాతా త్రివిధా కర్మ-చోదనా ।
కరణమ్ కర్మ కర్తా ఇతి త్రివిధః కర్మ-సంగ్రహః ॥౧౮॥
జ్ఞానమ్ కర్మ చ కర్తా చ త్రిధా ఏవ గుణ-భేదతః ।
ప్రోచ్యతే గుణ-సఙ్ఖ్యానే యథావత్ శృణు తాని అపి ॥౧౯॥
సర్వ-భూతేషు యేన ఏకమ్ భావమ్ అవ్యయమ్ ఈక్షతే ।
అవిభక్తమ్ విభక్తేషు తత్ జ్ఞానమ్ విద్ధి సాత్త్వికమ్ ॥౨౦॥
పృథక్త్వేన తు యత్ జ్ఞానమ్ నానా-భావాన్ పృథక్-విధాన్ ।
వేత్తి సర్వేషు భూతేషు తత్ జ్ఞానమ్ విద్ధి రాజసమ్ ॥౨౧॥
యత్ తు కృత్స్నవత్ ఏకస్మిన్ కార్యే సక్తమ్ అహైతుకమ్ ।
అతత్త్వార్థవత్ అల్పమ్ చ తత్ తామసమ్ ఉదాహృతమ్ ॥౨౨॥
నియతమ్ సఙ్గ-రహితమ్ అరాగ-ద్వేషతః కృతమ్ ।
అఫల-ప్రేప్సునా కర్మ యత్ తత్ సాత్త్వికమ్ ఉచ్యతే ॥౨౩॥
యత్ తు కామ-ఈప్సునా కర్మ సాహంకారేణ వా పునః ।
క్రియతే బహుల ఆయాసమ్ తత్ రాజసమ్ ఉదాహృతమ్ ॥౨౪॥
అనుబన్ధమ్ క్షయమ్ హింసామ్ అనపేక్ష్య చ పౌరుషమ్ ।
మోహాత్ ఆరభ్యతే కర్మ యత్ తత్ తామసమ్ ఉచ్యతే ॥౨౫॥
ముక్త-సఙ్గః అనహం-వాదీ ధృతి-ఉత్సాహ-సమన్వితః ।
సిద్ధి-అసిద్ధ్యోః నిర్వికారః కర్తా సాత్త్వికః ఉచ్యతే ॥౨౬॥
రాగీ కర్మ-ఫల-ప్రేప్సుః లుబ్ధః హింసాత్మకః అశుచిః ।
హర్ష-శోక-అన్వితః కర్తా రాజసః పరికీర్తితః ॥౨౭॥
అయుక్తః ప్రాకృతః స్తబ్ధః శఠః నైష్కృతికః అలసః ।
విషాదీ దీర్ఘ-సూత్రీ చ కర్తా తామసః ఉచ్యతే ॥౨౮॥
బుద్ధేః భేదమ్ ధృతేః చ ఏవ గుణతః త్రివిధమ్ శృణు ।
ప్రోచ్యమానమ్ అశేషేణ పృథక్త్వేన ధనఞ్జయ ॥౨౯॥
ప్రవృత్తిమ్ చ నివృత్తిమ్ చ కార్య-అకార్యే భయ-అభయే ।
బన్ధమ్ మోక్షమ్ చ యా వేత్తి బుద్ధిః సా పార్థ సాత్త్వికీ ॥౩౦॥
యయా ధర్మమ్ అధర్మమ్ చ కార్యమ్ చ అకార్యమ్ ఏవ చ ।
అయథావత్ ప్రజానాతి బుద్ధిః సా పార్థ రాజసీ ॥౩౧॥
అధర్మమ్ ధర్మమ్ ఇతి యా మన్యతే తమసా ఆవృతా ।
సర్వ-అర్థాన్ విపరీతాన్ చ బుద్ధిః సా పార్థ తామసీ ॥౩౨॥
ధృత్యా యయా ధారయతే మనః-ప్రాణ-ఇన్ద్రియ-క్రియాః ।
యోగేన అవ్యభిచారిణ్యా ధృతిః సా పార్థ సాత్త్వికీ ॥౩౩॥
యయా తు ధర్మ-కామ-అర్థాన్ ధృత్యా ధారయతే అర్జున ।
ప్రసఙ్గేన ఫల-ఆకాఙ్క్షీ ధృతిః సా పార్థ రాజసీ ॥౩౪॥
యయా స్వప్నమ్ భయమ్ శోకమ్ విషాదమ్ మదమ్ ఏవ చ ।
న విముఞ్చతి దుర్మేధా ధృతిః సా పార్థ తామసీ ॥౩౫॥
సుఖమ్ తు ఇదానీమ్ త్రివిధమ్ శృణు మే భరతర్షభ ।
అభ్యాసాత్ రమతే యత్ర దుఃఖాన్తమ్ చ నిగచ్ఛతి ॥౩౬॥
యత్ తత్ అగ్రే విషమ్ ఇవ పరిణామే అమృత-ఉపమమ్ ।
తత్ సుఖమ్ సాత్త్వికమ్ ప్రోక్తమ్ ఆత్మ-బుద్ధి-ప్రసాదజమ్ ॥౩౭॥
విషయ-ఇన్ద్రియ-సంయోగాత్ యత్ తత్ అగ్రే అమృత-ఉపమమ్ ।
పరిణామే విషమ్ ఇవ తత్ సుఖమ్ రాజసమ్ స్మృతమ్ ॥౩౮॥
యత్ అగ్రే చ అనుబన్ధే చ సుఖమ్ మోహనమ్ ఆత్మనః ।
నిద్రా-ఆలస్య-ప్రమాద-ఉత్థమ్ తత్ తామసమ్ ఉదాహృతమ్ ॥౩౯॥
న తత్ అస్తి పృథివ్యామ్ వా దివి దేవేషు వా పునః ।
సత్త్వమ్ ప్రకృతిజైః ముక్తమ్ యత్ ఏభిః స్యాత్ త్రిభిః గుణైః ॥౪౦॥
బ్రాహ్మణ-క్షత్రియ-విశామ్ శూద్రాణామ్ చ పరన్తప ।
కర్మాణి ప్రవిభక్తాని స్వభావ-ప్రభవైః గుణైః ॥౪౧॥
శమః దమః తపః శౌచమ్ క్షాన్తిః ఆర్జవమ్ ఏవ చ ।
జ్ఞానమ్ విజ్ఞానమ్ ఆస్తిక్యమ్ బ్రహ్మ-కర్మ స్వభావజమ్ ॥౪౨॥
శౌర్యమ్ తేజః ధృతిః దాక్ష్యమ్ యుద్ధే చ అపి అపలాయనమ్ ।
దానమ్ ఈశ్వర-భావః చ క్షాత్రమ్ కర్మ స్వభావజమ్ ॥౪౩॥
కృషి-గౌరక్ష్య-వాణిజ్యమ్ వైశ్య-కర్మ స్వభావజమ్ ।
పరిచర్యా-ఆత్మకమ్ కర్మ శూద్రస్య అపి స్వభావజమ్ ॥౪౪॥
స్వే స్వే కర్మణి అభిరతః సంసిద్ధిమ్ లభతే నరః ।
స్వకర్మ-నిరతః సిద్ధిమ్ యథా విన్దతి తత్ శృణు ॥౪౫॥
యతః ప్రవృత్తిః భూతానామ్ యేన సర్వమ్ ఇదమ్ తతమ్ ।
స్వకర్మణా తమ్ అభ్యర్చ్య సిద్ధిమ్ విన్దతి మానవః ॥౪౬॥
శ్రేయాన్ స్వధర్మః విగుణః పర-ధర్మాత్ స్వనుష్ఠితాత్ ।
స్వభావ-నియతమ్ కర్మ కుర్వన్ న ఆప్నోతి కిల్బిషమ్ ॥౪౭॥
సహజమ్ కర్మ కౌన్తేయ సదోషమ్ అపి న త్యజేత్ ।
సర్వారమ్భాః హి దోషేణ ధూమేన అగ్నిః ఇవ ఆవృతాః ॥౪౮॥
అసక్త-బుద్ధిః సర్వత్ర జిత-ఆత్మా విగత-స్పృహః ।
నైష్కర్మ్య-సిద్ధిమ్ పరమామ్ సంన్యాసేన అధిగచ్ఛతి ॥౪౯॥
సిద్ధిమ్ ప్రాప్తః యథా బ్రహ్మ తథా ఆప్నోతి నిబోధ మే ।
సమాసేన ఏవ కౌన్తేయ నిష్ఠా జ్ఞానస్య యా పరా ॥౫౦॥
బుద్ధ్యా విశుద్ధయా యుక్తో ధృత్యాత్మానం నియమ్య చ ।
శబ్దాదీన్విషయాంస్త్యక్త్వా రాగద్వేషౌ వ్యుదస్య చ ॥౫౧॥
వివిక్త-సేవీ లఘు-ఆశీ యత-వాక్-కాయ-మానసః ।
ధ్యాన-యోగ-పరః నిత్యమ్ వైరాగ్యమ్ సముపాశ్రితః ॥౫౨॥
అహంకారమ్ బలమ్ దర్పమ్ కామమ్ క్రోధమ్ పరిగ్రహమ్ ।
విముచ్య నిర్మమః శాన్తః బ్రహ్మ-భూయాయ కల్పతే ॥౫౩॥
బ్రహ్మ-భూతః ప్రసన్న-ఆత్మా న శోచతి న కాఙ్క్షతి ।
సమః సర్వేషు భూతేషు మత్-భక్తిమ్ లభతే పరామ్ ॥౫౪॥
భక్త్యా మామ్ అభిజానాతి యావాన్ యః చ అస్మి తత్త్వతః ।
తతః మామ్ తత్త్వతః జ్ఞాత్వా విశతే తత్ అనన్తరమ్ ॥౫౫॥
సర్వ-కర్మాణి అపి సదా కుర్వాణః మత్-వ్యపాశ్రయః ।
మత్-ప్రసాదాత్ అవాప్నోతి శాశ్వతమ్ పదమ్ అవ్యయమ్ ॥౫౬॥
చేతసా సర్వ-కర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్-పరః ।
బుద్ధి-యోగమ్ ఉపాశ్రిత్య మత్-చిత్తః సతతమ్ భవ ॥౫౭॥
మత్-చిత్తః సర్వ-దుర్గాణి మత్-ప్రసాదాత్ తరిష్యసి ।
అథ చేత్ త్వమ్ అహంకారాత్ న శ్రోష్యసి వినఙ్క్ష్యసి ॥౫౮॥
యత్ అహంకారమ్ ఆశ్రిత్య న యోత్స్యే ఇతి మన్యసే ।
మిథ్యా ఏషః వ్యవసాయః తే ప్రకృతిః త్వామ్ నియోక్ష్యతి ॥౫౯॥
స్వభావజేన కౌన్తేయ నిబద్ధః స్వేన కర్మణా ।
కర్తుమ్ న ఇచ్ఛసి యత్ మోహాత్ కరిష్యసి అవశః అపి తత్ ॥౬౦॥
ఈశ్వరః సర్వ-భూతానామ్ హృత్-దేశే అర్జున తిష్ఠతి ।
భ్రామయన్ సర్వ-భూతాని యన్త్ర-ఆరూఢాని మాయయా ॥౬౧॥
తమ్ ఏవ శరణమ్ గచ్ఛ సర్వ-భావేన భారత ।
తత్ ప్రసాదాత్ పరామ్ శాన్తిమ్ స్థానమ్ ప్రాప్స్యసి శాశ్వతమ్ ॥౬౨॥
ఇతి తే జ్ఞానమ్ ఆఖ్యాతమ్ గుహ్యాత్ గుహ్యతరం మయా ।
విమృశ్య ఏతత్ అశేషేణ యథా ఇచ్ఛసి తథా కురు ॥౬౩॥
సర్వ-గుహ్యతమమ్ భూయః శృణు మే పరమమ్ వచః ।
ఇష్టః అసి మే దృఢమ్ ఇతి తతః వక్ష్యామి తే హితమ్ ॥౬౪॥
మత్-మనాః భవ మత్-భక్తః మత్-యాజీ మామ్ నమస్కురు ।
మామ్ ఏవ ఏష్యసి సత్యమ్ తే ప్రతిజానే ప్రియః అసి మే ॥౬౫॥
సర్వ-ధర్మాన్ పరిత్యజ్య మామ్ ఏకమ్ శరణమ్ వ్రజ ।
అహమ్ త్వా సర్వ-పాపేభ్యః మోక్ష్యయిష్యామి మా శుచః ॥౬౬॥
ఇదమ్ తే న అతపస్కాయ న అభక్తాయ కదాచన ।
న చ అశుశ్రూషవే వాచ్యమ్ న చ మామ్ యః అభ్యసూయతి ॥౬౭॥
యః ఇదమ్ పరమమ్ గుహ్యమ్ మత్-భక్తేషు అభిధాస్యతి ।
భక్తిమ్ మయి పరామ్ కృత్వా మామ్ ఏవ ఏష్యతి అసంశయః ॥౬౮॥
న చ తస్మాత్ మనుష్యేషు కశ్చిత్ మే ప్రియ-కృత్తమః ।
భవితా న చ మే తస్మాత్ అన్యః ప్రియతరః భువి ॥౬౯॥
అధ్యేష్యతే చ యః ఇమమ్ ధర్మ్యమ్ సంవాదమ్ ఆవయోః ।
జ్ఞాన-యజ్ఞేన తేన అహమ్ ఇష్టః స్యామ్ ఇతి మే మతిః ॥౭౦॥
శ్రద్ధావాన్ అనసూయః చ శృణుయాత్ అపి యః నరః ।
సః అపి ముక్తః శుభాన్ లోకాన్ ప్రాప్నుయాత్ పుణ్య-కర్మణామ్ ॥౭౧॥
కచ్చిత్ ఏతత్ శ్రుతమ్ పార్థ త్వయా ఏకాగ్రేణ చేతసా ।
కచ్చిత్ అజ్ఞాన-సమ్మోహః ప్రనష్టః తే ధనఞ్జయ ॥౭౨॥
అర్జునః ఉవాచ ।
నష్టః మోహః స్మృతిః లబ్ధా త్వత్ ప్రసాదాత్ మయా అచ్యుత ।
స్థితః అస్మి గత-సన్దేహః కరిష్యే వచనమ్ తవ ॥౭౩॥
సఞ్జయః ఉవాచ ।
ఇతి అహమ్ వాసుదేవస్య పార్థస్య చ మహాత్మనః ।
సంవాదమ్ ఇమమ్ అశ్రౌషమ్ అద్భుతమ్ రోమ-హర్షణమ్ ॥౭౪॥
వ్యాస-ప్రసాదాత్ శ్రుతవాన్ ఏతత్ గుహ్యమ్ అహమ్ పరమ్ ।
యోగమ్ యోగేశ్వరాత్ కృష్ణాత్ సాక్షాత్ కథయతః స్వయమ్ ॥౭౫॥
రాజన్ సంస్మృత్య సంస్మృత్య సంవాదమ్ ఇమమ్ అద్భుతమ్ ।
కేశవ-అర్జునయోః పుణ్యమ్ హృష్యామి చ ముహుః ముహుః ॥౭౬॥
తత్ చ సంస్మృత్య సంస్మృత్య రూపమ్ అతి-అద్భుతమ్ హరేః ।
విస్మయః మే మహాన్ రాజన్ హృష్యామి చ పునః పునః ॥౭౭॥
యత్ర యోగేశ్వరః కృష్ణః యత్ర పార్థః ధనుర్ధరః ।
తత్ర శ్రీః విజయః భూతిః ధ్రువా నీతిః మతిః మమ ॥౭౮॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయామ్ యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే మోక్ష-సంన్యాస-యోగః నామ అష్టాదశః అధ్యాయః
హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్ హరి ఊఁ తత్సత్

అధ్యాయః ౧ ౨ ౩ ౪ ౫ ౬ ౭ ౮ ౯ ౧౦ ౧౧ ౧౨ ౧౩ ౧౪ ౧౫ ౧౬ ౧౭ ౧౮