॥ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാ പദച്ഛേദ॥
അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ പ്രഥമഃ അധ്യായഃ । അര്ജുന-വിഷാദ യോഗഃ ।
ധൃതരാഷ്ട്രഃ ഉവാച ।
ധര്മ-ക്ഷേത്രേ കുരു-ക്ഷേത്രേ സമവേതാഃ യുയുത്സവഃ ।
മാമകാഃ പാണ്ഡവാഃ ച ഏവ കിമ് അകുര്വത സഞ്ജയ ॥൧॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ദൃഷ്ട്വാ തു പാണ്ഡവ-അനീകമ് വ്യൂഢമ് ദുര്യോധനഃ തദാ ।
ആചാര്യമ് ഉപസങ്ഗമ്യ രാജാ വചനമ് അബ്രവീത് ॥൨॥
പശ്യ ഏതാമ് പാണ്ഡു-പുത്രാണാമ് ആചാര്യ മഹതീമ് ചമൂമ് ।
വ്യൂഢാമ് ദ്രുപദ-പുത്രേണ തവ ശിഷ്യേണ ധീമതാ ॥൩॥
അത്ര ശൂരാഃ മഹാ-ഇഷു-ആസാഃ ഭീമ-അര്ജുന-സമാഃ യുധി ।
യുയുധാനഃ വിരാടഃ ച ദ്രുപദഃ ച മഹാരഥഃ ॥൪॥
ധൃഷ്ടകേതുഃ ചേകിതാനഃ കാശിരാജഃ ച വീര്യവാന് ।
പുരുജിത് കുന്തിഭോജഃ ച ശൈബ്യഃ ച നര-പുങ്ഗവഃ ॥൫॥
യുധാമന്യുഃ ച വിക്രാന്തഃ ഉത്തമൌജാഃ ച വീര്യവാന് ।
സൌഭദ്രഃ ദ്രൌപദേയാഃ ച സര്വേ ഏവ മഹാരഥാഃ ॥൬॥
അസ്മാകമ് തു വിശിഷ്ടാഃ യേ താന് നിബോധ ദ്വിജ-ഉത്തമ ।
നായകാഃ മമ സൈന്യസ്യ സംജ്ഞാര്ഥം താന് ബ്രവീമി തേ ॥൭॥
ഭവാന് ഭീഷ്മഃ ച കര്ണഃ ച കൃപഃ ച സമിതിഞ്ജയഃ ।
അശ്വത്ഥാമാ വികര്ണഃ ച സൌമദത്തിഃ തഥാ ഏവ ച ॥൮॥
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാഃ മദര്ഥേ ത്യക്ത-ജീവിതാഃ ।
നാനാ-ശസ്ത്ര-പ്രഹരണാഃ സര്വേ യുദ്ധ-വിശാരദാഃ ॥൯॥
അപര്യാപ്തമ് തത് അസ്മാകമ് ബലമ് ഭീഷ്മ-അഭിരക്ഷിതമ് ।
പര്യാപ്തമ് തു ഇദമ് ഏതേഷാമ് ബലമ് ഭീമ-അഭിരക്ഷിതമ് ॥൧൦॥
അയനേഷു ച സര്വേഷു യഥാ-ഭാഗമ് അവസ്ഥിതാഃ ।
ഭീഷ്മമ് ഏവ അഭിരക്ഷന്തു ഭവന്തഃ സര്വേ ഏവ ഹി ॥൧൧॥
തസ്യ സഞ്ജനയന് ഹര്ഷമ് കുരു-വൃദ്ധഃ പിതാമഹഃ ।
സിംഹനാദമ് വിനദ്യ ഉച്ചൈഃ ശങ്ഖമ് ദധ്മൌ പ്രതാപവാന് ॥൧൨॥
തതഃ ശങ്ഖാഃ ച ഭേര്യഃ ച പണവ-ആനക-ഗോമുഖാഃ ।
സഹസാ ഏവ അഭ്യഹന്യന്ത സഃ ശബ്ദഃ തുമുലഃ അഭവത് ॥൧൩॥
തതഃ ശ്വേതൈഃ ഹയൈഃ യുക്തേ മഹതി സ്യന്ദനേ സ്ഥിതൌ ।
മാധവഃ പാണ്ഡവഃ ച ഏവ ദിവ്യൌ ശങ്ഖൌ പ്രദധ്മതുഃ ॥൧൪॥
പാഞ്ചജന്യമ് ഹൃഷീകേശഃ ദേവദത്തമ് ധനഞ്ജയഃ ।
പൌണ്ഡ്രമ് ദധ്മൌ മഹാ-ശങ്ഖമ് ഭീമ-കര്മാ വൃക-ഉദരഃ ॥൧൫॥
അനന്തവിജയമ് രാജാ കുന്തീ-പുത്രഃ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
നകുലഃ സഹദേവഃ ച സുഘോഷ-മണി-പുഷ്പകൌ ॥൧൬॥
കാശ്യഃ ച പരമ-ഇഷു-ആസഃ ശിഖണ്ഡീ ച മഹാരഥഃ ।
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നഃ വിരാടഃ ച സാത്യകിഃ ച അപരാജിതഃ ॥൧൭॥
ദ്രുപദഃ ദ്രൌപദേയാഃ ച സര്വശഃ പൃഥിവീ-പതേ ।
സൌഭദ്രഃ ച മഹാ-ബാഹുഃ ശങ്ഖാന് ദധ്മുഃ പൃഥക് പൃഥക് ॥൧൮॥
സഃ ഘോഷഃ ധാര്തരാഷ്ട്രാണാമ് ഹൃദയാനി വ്യദാരയത് ।
നഭഃ ച പൃഥിവീമ് ച ഏവ തുമുലഃ അഭ്യനുനാദയന് ॥൧൯॥
അഥ വ്യവസ്ഥിതാന് ദൃഷ്ട്വാ ധാര്ത്രരാഷ്ട്രാന് കപി-ധ്വജഃ ।
പ്രവൃത്തേ ശസ്ത്ര-സമ്പാതേ ധനുഃ ഉദ്യമ്യ പാണ്ഡവഃ ॥൨൦॥
ഹൃഷീകേശമ് തദാ വാക്യമ് ഇദമ് ആഹ മഹീപതേ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
സേനയോഃ ഉഭയോഃ മധ്യേ രഥമ് സ്ഥാപയ മേ അച്യുത ॥൨൧॥
യാവത് ഏതാന് നിരീക്ഷേ അഹമ് യോദ്ധു-കാമാന് അവസ്ഥിതാന് ।
കൈഃ മയാ സഹ യോദ്ധവ്യമ് അസ്മിന് രണ-സമുദ്യമേ ॥൨൨॥
യോത്സ്യമാനാന് അവേക്ഷേ അഹമ് യേ ഏതേ അത്ര സമാഗതാഃ ।
ധാര്തരാഷ്ട്രസ്യ ദുര്ബുദ്ധേഃ യുദ്ധേ പ്രിയ-ചികീര്ഷവഃ ॥൨൩॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ഏവമ് ഉക്തഃ ഹൃഷീകേശഃ ഗുഡാകേശേന ഭാരത ।
സേനയോഃ ഉഭയോഃ മധ്യേ സ്ഥാപയിത്വാ രഥ-ഉത്തമമ് ॥൨൪॥
ഭീഷ്മ-ദ്രോണ-പ്രമുഖതഃ സര്വേഷാമ് ച മഹീ-ക്ഷിതാമ് ।
ഉവാച പാര്ഥ പശ്യ ഏതാന് സമവേതാന് കുരൂന് ഇതി ॥൨൫॥
തത്ര അപശ്യത് സ്ഥിതാന് പാര്ഥഃ പിതൄന് അഥ പിതാമഹാന് ।
ആചാര്യാന് മാതുലാന് ഭ്രാതൄന് പുത്രാന് പൌത്രാന് സഖീന് തഥാ ॥൨൬॥
ശ്വശുരാന് സുഹൃദഃ ച ഏവ സേനയോഃ ഉഭയോഃ അപി ।
താന് സമീക്ഷ്യ സഃ കൌന്തേയഃ സര്വാന് ബന്ധൂന് അവസ്ഥിതാന് ॥൨൭॥
കൃപയാ പരയാവിഷ്ടോ വിഷീദന് ഇദമ് അബ്രവീത് ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
ദൃഷ്ട്വാ ഇമമ് സ്വജനമ് കൃഷ്ണ യുയുത്സുമ് സമുപസ്ഥിതമ് ॥൨൮॥
സീദന്തി മമ ഗാത്രാണി മുഖമ് ച പരിശുഷ്യതി ।
വേപഥുഃ ച ശരീരേ മേ രോമ-ഹര്ഷഃ ച ജായതേ ॥൨൯॥
ഗാണ്ഡീവമ് സ്രംസതേ ഹസ്താത് ത്വക് ച ഏവ പരിദഹ്യതേ ।
ന ച ശക്നോമി അവസ്ഥാതുമ് ഭ്രമതി ഇവ ച മേ മനഃ ॥൩൦॥
നിമിത്താനി ച പശ്യാമി വിപരീതാനി കേശവ ।
ന ച ശ്രേയഃ അനുപശ്യാമി ഹത്വാ സ്വജനമ് ആഹവേ ॥൩൧॥
ന കാങ്ക്ഷേ വിജയമ് കൃഷ്ണ ന ച രാജ്യമ് സുഖാനി ച ।
കിമ് നഃ രാജ്യേന ഗോവിന്ദ കിമ് ഭോഗൈഃ ജീവിതേന വാ ॥൩൨॥
യേഷാമ് അര്ഥേ കാങ്ക്ഷിതമ് നഃ രാജ്യമ് ഭോഗാഃ സുഖാനി ച ।
തേ ഇമേ അവസ്ഥിതാഃ യുദ്ധേ പ്രാണാന് ത്യക്ത്വാ ധനാനി ച ॥൩൩॥
ആചാര്യാഃ പിതരഃ പുത്രാഃ തഥാ ഏവ ച പിതാമഹാഃ ।
മാതുലാഃ ശ്വശുരാഃ പൌത്രാഃ ശ്യാലാഃ സമ്ബന്ധിനഃ തഥാ ॥൩൪॥
ഏതാന് ന ഹന്തുമ് ഇച്ഛാമി ഘ്നതഃ അപി മധുസൂദന ।
അപി ത്രൈലോക്യ-രാജ്യസ്യ ഹേതോഃ കിമ് നു മഹീകൃതേ ॥൩൫॥
നിഹത്യ ധാര്തരാഷ്ട്രാന് നഃ കാ പ്രീതിഃ സ്യാത് ജനാര്ദന ।
പാപമ് ഏവ ആശ്രയേത് അസ്മാന് ഹത്വാ ഏതാന് ആതതായിനഃ ॥൩൬॥
തസ്മാത് ന അര്ഹാഃ വയമ് ഹന്തുമ് ധാര്തരാഷ്ട്രാന് സ്വബാന്ധവാന് ।
സ്വജനമ് ഹി കഥമ് ഹത്വാ സുഖിനഃ സ്യാമ മാധവ ॥൩൭॥
യദി അപി ഏതേ ന പശ്യന്തി ലോഭ-ഉപഹത-ചേതസഃ ।
കുല-ക്ഷയ-കൃതമ് ദോഷമ് മിത്ര-ദ്രോഹേ ച പാതകമ് ॥൩൮॥
കഥമ് ന ജ്ഞേയമ് അസ്മാഭിഃ പാപാത് അസ്മാന് നിവര്തിതുമ് ।
കുല-ക്ഷയ-കൃതമ് ദോഷമ് പ്രപശ്യദ്ഭിഃ ജനാര്ദന ॥൩൯॥
കുല-ക്ഷയേ പ്രണശ്യന്തി കുല-ധര്മാഃ സനാതനാഃ ।
ധര്മേ നഷ്ടേ കുലമ് കൃത്സ്നമ് അധര്മഃ അഭിഭവതി ഉത ॥൪൦॥
അധര്മ-അഭിഭവാത് കൃഷ്ണ പ്രദുഷ്യന്തി കുല-സ്ത്രിയഃ ।
സ്ത്രീഷു ദുഷ്ടാസു വാര്ഷ്ണേയ ജായതേ വര്ണ-സങ്കരഃ ॥൪൧॥
സങ്കരഃ നരകായ ഏവ കുല-ഘ്നാനാമ് കുലസ്യ ച ।
പതന്തി പിതരഃ ഹി ഏഷാമ് ലുപ്ത-പിണ്ഡ-ഉദക-ക്രിയാഃ ॥൪൨॥
ദോഷൈഃ ഏതൈഃ കുല-ഘ്നാനാമ് വര്ണ-സങ്കര-കാരകൈഃ ।
ഉത്സാദ്യന്തേ ജാതി-ധര്മാഃ കുല-ധര്മാഃ ച ശാശ്വതാഃ ॥൪൩॥
ഉത്സന്ന-കുല-ധര്മാണാമ് മനുഷ്യാണാമ് ജനാര്ദന ।
നരകേ അനിയതമ് വാസഃ ഭവതി ഇതി അനുശുശ്രുമ ॥൪൪॥
അഹോ ബത മഹത് പാപമ് കര്തുമ് വ്യവസിതാ വയമ് ।
യത് രാജ്യ-സുഖ-ലോഭേന ഹന്തുമ് സ്വജനമ് ഉദ്യതാഃ ॥൪൫॥
യദി മാമ് അപ്രതീകാരമ് അശസ്ത്രമ് ശസ്ത്ര-പാണയഃ ।
ധാര്തരാഷ്ട്രാഃ രണേ ഹന്യുഃ തത് മേ ക്ഷേമതരമ് ഭവേത് ॥൪൬॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ഏവമ് ഉക്ത്വാ അര്ജുനഃ സങ്ഖ്യേ രഥ-ഉപസ്ഥേ ഉപാവിശത് ।
വിസൃജ്യ സശരമ് ചാപമ് ശോക-സംവിഗ്ന-മാനസഃ ॥൪൭॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ
അര്ജുന-വിഷാദ യോഗഃ നാമ പ്രഥമഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ദ്വിതീയഃ അധ്യായഃ । സാങ്ഖ്യ-യോഗഃ ।
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
തമ് തഥാ കൃപയാ ആവിഷ്ടമ് അശ്രു-പൂര്ണ-ആകുല-ഈക്ഷണമ് ।
വിഷീദന്തമ് ഇദമ് വാക്യമ് ഉവാച മധുസൂദനഃ ॥൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
കുതഃ ത്വാ കശ്മലമ് ഇദമ് വിഷമേ സമുപസ്ഥിതമ് ।
അനാര്യ-ജുഷ്ടമ് അസ്വര്ഗ്യമ് അകീര്തികരമ് അര്ജുന ॥൨॥
ക്ലൈബ്യമ് മാ സ്മ ഗമഃ പാര്ഥ ന ഏതത് ത്വയി ഉപപദ്യതേ ।
ക്ഷുദ്രമ് ഹൃദയ-ദൌര്ബല്യമ് ത്യക്ത്വാ ഉത്തിഷ്ഠ പരന്തപ ॥൩॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
കഥമ് ഭീഷ്മമ് അഹമ് സങ്ഖ്യേ ദ്രോണമ് ച മധുസൂദന ।
ഇഷുഭിഃ പ്രതിയോത്സ്യാമി പൂജാ-അര്ഹൌ അരി-സൂദന ॥൪॥
ഗുരൂന് അഹത്വാ ഹി മഹാനുഭാവാന് ശ്രേയഃ ഭോക്തുമ് ഭൈക്ഷ്യമ് അപി ഇഹ ലോകേ ।
ഹത്വാ അര്ഥകാമാന് തു ഗുരൂന് ഇഹ ഏവ ഭുഞ്ജീയ ഭോഗാന് രുധിരപ്രദിഗ്ധാന് ॥൫॥
ന ച ഏതത് വിദ്മഃ കതരത് നഃ ഗരീയഃ യദ്വാ ജയേമ യദി വാ നഃ ജയേയുഃ ।
യാന് ഏവ ഹത്വാ ന ജിജീവിഷാമഃ തേ അവസ്ഥിതാഃ പ്രമുഖേ ധാര്തരാഷ്ട്രാഃ ॥൬॥
കാര്പണ്യ-ദോഷ-ഉപഹത-സ്വഭാവഃ പൃച്ഛാമി ത്വാമ് ധര്മ-സമ്മൂഢ-ചേതാഃ ।
യച്ഛ്രേയഃസ്യാത് നിശ്ചിതമ് ബ്രൂഹി തന്മേ ശിഷ്യസ്തേഽഹം ശാധി മാം ത്വാം പ്രപന്നമ് ॥൭॥
ന ഹി പ്രപശ്യാമി മമ അപനുദ്യാത് യത് ശോകമ് ഉച്ഛോഷണമ് ഇന്ദ്രിയാണാമ് ।
അവാപ്യഭൂമൌഅസപത്നമ് ഋദ്ധമ് രാജ്യമ് സുരാണാമ്അപി ചആധിപത്യമ് ॥൮॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ഏവമ് ഉക്ത്വാ ഹൃഷീകേശമ് ഗുഡാകേശഃ പരന്തപഃ ।
ന യോത്സ്യേ ഇതി ഗോവിന്ദമ് ഉക്ത്വാ തൂഷ്ണീമ് ബഭൂവ ഹ ॥൯॥
തമ് ഉവാച ഹൃഷീകേശഃ പ്രഹസന് ഇവ ഭാരത ।
സേനയോഃ ഉഭയോഃ മധ്യേ വിഷീദന്തമ് ഇദമ് വചഃ ॥൧൦॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
അശോച്യാന് അന്വശോചഃ ത്വമ് പ്രജ്ഞാ-വാദാന് ച ഭാഷസേ ।
ഗതാസൂന് അഗതാസൂന് ച ന അനുശോചന്തി പണ്ഡിതാഃ ॥൧൧॥
ന തു ഏവ അഹമ് ജാതു ന ആസമ് ന ത്വമ് ന ഇമേ ജനാധിപാഃ ।
ന ച ഏവ ന ഭവിഷ്യാമഃ സര്വേ വയമ് അതഃ പരമ് ॥൧൨॥
ദേഹിനഃ അസ്മിന് യഥാ ദേഹേ കൌമാരമ് യൌവനമ് ജരാ ।
തഥാ ദേഹാന്തര-പ്രാപ്തിഃ ധീരഃ തത്ര ന മുഹ്യതി ॥൧൩॥
മാത്രാ-സ്പര്ശാഃ തു കൌന്തേയ ശീത-ഉഷ്ണ-സുഖ-ദുഃഖ-ദാഃ ।
ആഗമ അപായിനഃ അനിത്യാഃ താന് തിതിക്ഷസ്വ ഭാരത ॥൧൪॥
യമ് ഹി ന വ്യഥയന്തി ഏതേ പുരുഷമ് പുരുഷ-ഋഷഭ ।
സമ-ദുഃഖ-സുഖമ് ധീരമ് സഃ അമൃതത്വായ കല്പതേ ॥൧൫॥
ന അസതഃ വിദ്യതേ ഭാവഃ ന അഭാവഃ വിദ്യതേ സതഃ ।
ഉഭയോഃ അപി ദൃഷ്ടഃ അന്തഃ തു അനയോഃ തത്ത്വ-ദര്ശിഭിഃ ॥൧൬॥
അവിനാശി തു തത് വിദ്ധി യേന സര്വമ് ഇദമ് തതമ് ।
വിനാശമ് അവ്യയസ്യ അസ്യ ന കശ്ചിത് കര്തുമ് അര്ഹതി ॥൧൭॥
അന്തവന്തഃ ഇമേ ദേഹാഃ നിത്യസ്യ ഉക്താഃ ശരീരിണഃ ।
അനാശിനഃ അപ്രമേയസ്യ തസ്മാത് യുധ്യസ്വ ഭാരത ॥൧൮॥
യഃ ഏനമ് വേത്തി ഹന്താരമ് യഃ ച ഏനമ് മന്യതേ ഹതമ്
ഉഭൌ തൌ ന വിജാനീതഃ ന അയമ് ഹന്തി ന ഹന്യതേ ॥൧൯॥
ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ കദാചിത് ന അയമ് ഭൂത്വാ ഭവിതാ വാ ന ഭൂയഃ ।
അജഃ നിത്യഃ ശാശ്വതഃ അയമ് പുരാണഃ ന ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ ॥൨൦॥
വേദ അവിനാശിനമ് നിത്യമ് യഃ ഏനമ് അജമ് അവ്യയമ് ।
കഥമ് സഃ പുരുഷഃ പാര്ഥ കമ് ഘാതയതി ഹന്തി കമ് ॥൨൧॥
വാസാംസി ജീര്ണാനി യഥാ വിഹായ നവാനി ഗൃഹ്ണാതി നരഃ അപരാണി ।
തഥാ ശരീരാണി വിഹായ ജീര്ണാനി അന്യാനി സംയാതി നവാനി ദേഹീ ॥൨൨॥
ന ഏനമ് ഛിന്ദന്തി ശസ്ത്രാണി ന ഏനമ് ദഹതി പാവകഃ ।
ന ച ഏനമ് ക്ലേദയന്തി ആപഃ ന ശോഷയതി മാരുതഃ ॥൨൩॥
അച്ഛേദ്യഃ അയമ് അദാഹ്യഃ അയമ് അക്ലേദ്യഃ അശോഷ്യഃ ഏവ ച ।
നിത്യഃ സര്വഗതഃ സ്ഥാണുഃ അചലഃ അയമ് സനാതനഃ ॥൨൪॥
അവ്യക്തഃ അയമ് അചിന്ത്യഃ അയമ് അവികാര്യഃ അയമ് ഉച്യതേ ।
തസ്മാത് ഏവമ് വിദിത്വാ ഏനമ് ന അനുശോചിതുമ് അര്ഹസി ॥൨൫॥
അഥ ച ഏനമ് നിത്യ-ജാതമ് നിത്യമ് വാ മന്യസേ മൃതമ് ।
തഥാ അപി ത്വമ് മഹാ-ബാഹോ ന ഏനമ് ശോചിതുമ് അര്ഹസി ॥൨൬॥
ജാതസ്യ ഹി ധ്രുവഃ മൃത്യുഃ ധ്രുവമ് ജന്മ മൃതസ്യ ച ।
തസ്മാത് അപരിഹാര്യേ അര്ഥേ ന ത്വമ് ശോചിതുമ് അര്ഹസി ॥൨൭॥
അവ്യക്ത-ആദീനി ഭൂതാനി വ്യക്ത-മധ്യാനി ഭാരത ।
അവ്യക്ത-നിധനാനി ഏവ തത്ര കാ പരിദേവനാ ॥൨൮॥
ആശ്ചര്യവത് പശ്യതി കശ്ചിത് ഏനമ് ആശ്ചര്യവത് വദതി തഥാ ഏവ ച അന്യഃ ।
ആശ്ചര്യവത് ചൈനംഅന്യഃശൃണോതി ശ്രുത്വാഅപിഏനമ് വേദ ന ചൈവ കശ്ചിത്॥൨൯॥
ദേഹീ നിത്യമ് അവധ്യഃ അയമ് ദേഹേ സര്വസ്യ ഭാരത ।
തസ്മാത് സര്വാണി ഭൂതാനി ന ത്വമ് ശോചിതുമ് അര്ഹസി ॥൩൦॥
സ്വധര്മമ് അപി ച അവേക്ഷ്യ ന വികമ്പിതുമ് അര്ഹസി ।
ധര്മ്യാത് ഹി യുദ്ധാത് ശ്രേയഃ അന്യത് ക്ഷത്രിയസ്യ ന വിദ്യതേ ॥൩൧॥
യത് ഋച്ഛയാ ച ഉപപന്നം സ്വര്ഗ-ദ്വാരമ് അപാവൃതമ് ।
സുഖിനഃ ക്ഷത്രിയാഃ പാര്ഥ ലഭന്തേ യുദ്ധമ് ഈദൃശമ് ॥൩൨॥
അഥ ചേത് ത്വമ് ഇമമ് ധര്മ്യമ് സങ്ഗ്രാമമ് ന കരിഷ്യസി ।
തതഃ സ്വധര്മമ് കീര്തിമ് ച ഹിത്വാ പാപമ് അവാപ്സ്യസി ॥൩൩॥
അകീര്തിമ് ച അപി ഭൂതാനി കഥയിഷ്യന്തി തേ അവ്യയാമ് ।
സമ്ഭാവിതസ്യ ച അകീര്തിഃ മരണാത് അതിരിച്യതേ ॥൩൪॥
ഭയാത് രണാത് ഉപരതമ് മംസ്യന്തേ ത്വാമ് മഹാരഥാഃ ।
യേഷാമ് ച ത്വമ് ബഹു-മതഃ ഭൂത്വാ യാസ്യസി ലാഘവമ് ॥൩൫॥
അവാച്യ-വാദാന് ച ബഹൂന് വദിഷ്യന്തി തവ അഹിതാഃ ।
നിന്ദന്തഃ തവ സാമര്ഥ്യമ് തതഃ ദുഃഖതരമ് നു കിമ് ॥൩൬॥
ഹതഃ വാ പ്രാപ്സ്യസി സ്വര്ഗമ് ജിത്വാ വാ ഭോക്ഷ്യസേ മഹീമ് ।
തസ്മാത് ഉത്തിഷ്ഠ കൌന്തേയ യുദ്ധായ കൃത-നിശ്ചയഃ ॥൩൭॥
സുഖ-ദുഃഖേ സമേ കൃത്വാ ലാഭ-അലാഭൌ ജയ-അജയൌ ।
തതഃ യുദ്ധായ യുജ്യസ്വ ന ഏവമ് പാപമ് അവാപ്സ്യസി ॥൩൮॥
ഏഷാ തേ അഭിഹിതാ സാങ്ഖ്യേ ബുദ്ധിഃ യോഗേ തു ഇമാമ് ശൃണു ।
ബുദ്ധ്യാ യുക്തഃ യയാ പാര്ഥ കര്മ-ബന്ധമ് പ്രഹാസ്യസി ॥൩൯॥
ന ഇഹ അഭിക്രമ-നാശഃ അസ്തി പ്രത്യവായഃ ന വിദ്യതേ ।
സ്വല്പമ് അപി അസ്യ ധര്മസ്യ ത്രായതേ മഹതഃ ഭയാത് ॥൪൦॥
വ്യവസായ-ആത്മികാ ബുദ്ധിഃ ഏകാ ഇഹ കുരു-നന്ദന ।
ബഹു-ശാഖാഃ ഹി അനന്താഃ ച ബുദ്ധയഃ അവ്യവസായിനാമ് ॥൪൧॥
യാമ് ഇമാമ് പുഷ്പിതാമ് വാചമ് പ്രവദന്തി അവിപശ്ചിതഃ ।
വേദ-വാദ-രതാഃ പാര്ഥ ന അന്യത് അസ്തി ഇതി വാദിനഃ ॥൪൨॥
കാമ-ആത്മാനഃ സ്വര്ഗ-പരാഃ ജന്മ-കര്മ-ഫല-പ്രദാമ് ।
ക്രിയാ-വിശേഷ-ബഹുലാമ് ഭോഗ-ഐശ്വര്യ-ഗതിമ് പ്രതി ॥൪൩॥
ഭോഗ-ഐശ്വര്യ-പ്രസക്താനാമ് തയാ അപഹൃത-ചേതസാമ് ।
വ്യവസായ-ആത്മികാ ബുദ്ധിഃ സമാധൌ ന വിധീയതേ ॥൪൪॥
ത്രൈഗുണ്യ-വിഷയാഃ വേദാഃ നിസ്ത്രൈഗുണ്യഃ ഭവാര്ജുന ।
നിര്ദ്വന്ദ്വഃ നിത്യ-സത്ത്വസ്ഥഃ നിര്യോഗക്ഷേമഃ ആത്മവാന് ॥൪൫॥
യാവാന് അര്ഥഃ ഉദപാനേ സര്വതഃ സമ്പ്ലുതോദകേ ।
താവാന് സര്വേഷു വേദേഷു ബ്രാഹ്മണസ്യ വിജാനതഃ ॥൪൬॥
കര്മണി ഏവ അധികാരഃ തേ മാ ഫലേഷു കദാചന ।
മാ കര്മ-ഫല-ഹേതുഃ ഭൂഃ മാ തേ സങ്ഗഃ അസ്തു അകര്മണി ॥൪൭॥
യോഗസ്ഥഃ കുരു കര്മാണി സങ്ഗമ് ത്യക്ത്വാ ധനഞ്ജയ ।
സിദ്ധി അസിദ്ധ്യോഃ സമഃ ഭൂത്വാ സമത്വമ് യോഗഃ ഉച്യതേ ॥൪൮॥
ദൂരേണ ഹി അവരമ് കര്മ ബുദ്ധി-യോഗാത് ധനഞ്ജയ ।
ബുദ്ധൌ ശരണമ് അന്വിച്ഛ കൃപണാഃ ഫല-ഹേതവഃ ॥൪൯॥
ബുദ്ധി-യുക്തഃ ജഹാതി ഇഹ ഉഭേ സുകൃത-ദുഷ്കൃതേ ।
തസ്മാത് യോഗായ യുജ്യസ്വ യോഗഃ കര്മസു കൌശലമ് ॥൫൦॥
കര്മജമ് ബുദ്ധി-യുക്താഃ ഹി ഫലമ് ത്യക്ത്വാ മനീഷിണഃ ।
ജന്മ-ബന്ധ-വിനിര്മുക്താഃ പദമ് ഗച്ഛന്തി അനാമയമ് ॥൫൧॥
യദാ തേ മോഹ-കലിലമ് ബുദ്ധിഃ വ്യതിതരിഷ്യതി ।
തദാ ഗന്താസി നിര്വേദമ് ശ്രോതവ്യസ്യ ശ്രുതസ്യ ച ॥൫൨॥
ശ്രുതി-വിപ്രതിപന്നാ തേ യദാ സ്ഥാസ്യതി നിശ്ചലാ ।
സമാധൌ അചലാ ബുദ്ധിഃ തദാ യോഗമ് അവാപ്സ്യസി ॥൫൩॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്യ കാ ഭാഷാ സമാധിസ്ഥസ്യ കേശവ ।
സ്ഥിതധീഃ കിമ് പ്രഭാഷേത കിമ് ആസീത വ്രജേത കിമ് ॥൫൪॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
പ്രജഹാതി യദാ കാമാന് സര്വാന് പാര്ഥ മനോഗതാന് ।
ആത്മനി ഏവ ആത്മനാ തുഷ്ടഃ സ്ഥിതപ്രജ്ഞഃ തദാ ഉച്യതേ ॥൫൫॥
ദുഃഖേഷു അനുദ്വിഗ്ന-മനാഃ സുഖേഷു വിഗത-സ്പൃഹഃ ।
വീത-രാഗ-ഭയ-ക്രോധഃ സ്ഥിതധീഃ മുനിഃ ഉച്യതേ ॥൫൬॥
യഃ സര്വത്ര അനഭിസ്നേഹഃ തത് തത് പ്രാപ്യ ശുഭ-അശുഭമ് ।
ന അഭിനന്ദതി ന ദ്വേഷ്ടി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ॥൫൭॥
യദാ സംഹരതേ ച അയമ് കൂര്മഃ അങ്ഗാനി ഇവ സര്വശഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണി ഇന്ദ്രിയ-അര്ഥേഭ്യഃ തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ॥൫൮॥
വിഷയാഃ വിനിവര്തന്തേ നിരാഹാരസ്യ ദേഹിനഃ ।
രസവര്ജമ് രസഃ അപി അസ്യ പരമ് ദൃഷ്ട്വാ നിവര്തതേ ॥൫൯॥
യതതഃ ഹി അപി കൌന്തേയ പുരുഷസ്യ വിപശ്ചിതഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണി പ്രമാഥീനി ഹരന്തി പ്രസഭം മനഃ ॥൬൦॥
താനി സര്വാണി സംയമ്യ യുക്തഃ ആസീത മത്പരഃ ।
വശേ ഹി യസ്യ ഇന്ദ്രിയാണി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ॥൬൧॥
ധ്യായതഃ വിഷയാന് പുംസഃ സങ്ഗഃ തേഷു ഉപജായതേ ।
സങ്ഗാത് സഞ്ജായതേ കാമഃ കാമാത് ക്രോധഃ അഭിജായതേ ॥൬൨॥
ക്രോധാത് ഭവതി സമ്മോഹഃ സമ്മോഹാത് സ്മൃതി-വിഭ്രമഃ ।
സ്മൃതി-ഭ്രംശാത് ബുദ്ധി-നാശഃ ബുദ്ധി-നാശാത് പ്രണശ്യതി ॥
രാഗ-ദ്വേഷ-വിമുക്തൈഃ തു വിഷയാന് ഇന്ദ്രിയൈഃ ചരന് ।
ആത്മ-വശ്യൈഃ വിധേയ-ആത്മാ പ്രസാദമ് അധിഗച്ഛതി ॥൬൪॥
പ്രസാദേ സര്വ-ദുഃഖാനാമ് ഹാനിഃ അസ്യ ഉപജായതേ ।
പ്രസന്ന-ചേതസഃ ഹി ആശു ബുദ്ധിഃ പര്യവതിഷ്ഠതേ ॥൬൫॥
ന അസ്തി ബുദ്ധിഃ അയുക്തസ്യ ന ച അയുക്തസ്യ ഭാവനാ ।
ന ച അഭാവയതഃ ശാന്തിഃ അശാന്തസ്യ കുതഃ സുഖമ് ॥൬൬॥
ഇന്ദ്രിയാണാമ് ഹി ചരതാമ് യത് മനഃ അനുവിധീയതേ ।
തത് അസ്യ ഹരതി പ്രജ്ഞാമ് വായുഃ നാവമ് ഇവ അമ്ഭസി ॥൬൭॥
തസ്മാത് യസ്യ മഹാ-ബാഹോ നിഗൃഹീതാനി സര്വശഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണി ഇന്ദ്രിയ-അര്ഥേഭ്യഃ തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ ॥൬൮॥
യാ നിശാ സര്വ-ഭൂതാനാമ് തസ്യാമ് ജാഗര്തി സംയമീ ।
യസ്യാമ് ജാഗ്രതി ഭൂതാനി സാ നിശാ പശ്യതഃ മുനേഃ ॥൬൯॥
ആപൂര്യമാണമ് അചല-പ്രതിഷ്ഠമ് സമുദ്രമ് ആപഃ പ്രവിശന്തി യദ്വത് ।
തദ്വത്കാമാഃ യമ് പ്രവിശന്തി സര്വേ സഃ ശാന്തിമ്ആപ്നോതി ന കാമകാമീ ॥൭൦॥
വിഹായ കാമാന് യഃ സര്വാന് പുമാന് ചരതി നിഃസ്പൃഹഃ ।
നിര്മമഃ നിരഹങ്കാരഃ സഃ ശാന്തിമ് അധിഗച്ഛതി ॥൭൧॥
ഏഷാ ബ്രാഹ്മീ സ്ഥിതിഃ പാര്ഥ ന ഏനാമ് പ്രാപ്യ വിമുഹ്യതി ।
സ്ഥിത്വാ അസ്യാമ് അന്തകാലേ അപി ബ്രഹ്മ-നിര്വാണമ് ഋച്ഛതി ॥൭൨॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ സാങ്ഖ്യ-യോഗഃ നാമ ദ്വിതീയഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ തൃതീയഃ അധ്യായഃ । കര്മ-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
ജ്യായസീ ചേത് കര്മണഃ തേ മതാ ബുദ്ധിഃ ജനാര്ദന ।
തത് കിമ് കര്മണി ഘോരേ മാമ് നിയോജയസി കേശവ ॥൧॥
വ്യാമിശ്രേണ ഇവ വാക്യേന ബുദ്ധിം മോഹയസി ഇവ മേ ।
തത് ഏകം വദ നിശ്ചിത്യ യേന ശ്രേയഃ അഹമ് ആപ്നുയാമ് ॥൨॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ലോകേ അസ്മിന് ദ്വിവിധാ നിഷ്ഠാ പുരാ പ്രോക്താ മയാ അനഘ ।
ജ്ഞാന-യോഗേന സാങ്ഖ്യാനാമ് കര്മ-യോഗേന യോഗിനാമ് ॥൩॥
ന കര്മണാമ് അനാരമ്ഭാത് നൈഷ്കര്മ്യം പുരുഷഃ അശ്നുതേ ।
ന ച സംന്യസനാത് ഏവ സിദ്ധിമ് സമധിഗച്ഛതി ॥൪॥
ന ഹി കശ്ചിത് ക്ഷണമ് അപി ജാതു തിഷ്ഠതി അകര്മകൃത് ।
കാര്യതേ ഹി അവശഃ കര്മ സര്വഃ പ്രകൃതിജൈഃ ഗുണൈഃ ॥൫॥
കര്മ-ഇന്ദ്രിയാണി സംയമ്യ യഃ ആസ്തേ മനസാ സ്മരന് ।
ഇന്ദ്രിയാര്ഥാന് വിമൂഢാത്മാ മിഥ്യാചാരഃ സഃ ഉച്യതേ ॥൬॥
യഃ തു ഇന്ദ്രിയാണി മനസാ നിയമ്യ ആരഭതേ അര്ജുന ।
കര്മ-ഇന്ദ്രിയൈഃ കര്മ-യോഗമ് അസക്തഃ സഃ വിശിഷ്യതേ ॥൭॥
നിയതമ് കുരു കര്മ ത്വം കര്മ ജ്യായഃ ഹി അകര്മണഃ ।
ശരീര-യാത്രാ അപി ച തേ ന പ്രസിദ്ധ്യേത് അകര്മണഃ ॥൮॥
യജ്ഞാര്ഥാത് കര്മണഃ അന്യത്ര ലോകഃ അയമ് കര്മ-ബന്ധനഃ ।
തത് അര്ഥമ് കര്മ കൌന്തേയ മുക്ത-സങ്ഗഃ സമാചര ॥൯॥
സഹ-യജ്ഞാഃ പ്രജാഃ സൃഷ്ട്വാ പുരാ ഉവാച പ്രജാപതിഃ ।
അനേന പ്രസവിഷ്യധ്വമ് ഏഷഃ വഃ അസ്തു ഇഷ്ട-കാമധുക് ॥൧൦॥
ദേവാന് ഭാവയത അനേന തേ ദേവാഃ ഭാവയന്തു വഃ ।
പരസ്പരം ഭാവയന്തഃ ശ്രേയഃ പരമ് അവാപ്സ്യഥ ॥൧൧॥
ഇഷ്ടാന് ഭോഗാന് ഹി വഃ ദേവാഃ ദാസ്യന്തേ യജ്ഞ-ഭാവിതാഃ ।
തൈഃ ദത്താന് അപ്രദായ ഏഭ്യഃ യഃ ഭുങ്ക്തേ സ്തേനഃ ഏവ സഃ ॥൧൨॥
യജ്ഞ-ശിഷ്ട ആശിനഃ സന്തഃ മുച്യന്തേ സര്വ-കില്ബിഷൈഃ ।
ഭുഞ്ജതേ തേ തു അഘം പാപാഃ യേ പചന്തി ആത്മ-കാരണാത് ॥൧൩॥
അന്നാത് ഭവന്തി ഭൂതാനി പര്ജന്യാത് അന്ന-സമ്ഭവഃ ।
യജ്ഞാത് ഭവതി പര്ജന്യഃ യജ്ഞഃ കര്മ-സമുദ്ഭവഃ ॥൧൪॥
കര്മ ബ്രഹ്മ-ഉദ്ഭവം വിദ്ധി ബ്രഹ്മ അക്ഷര-സമുദ്ഭവമ് ।
തസ്മാത് സര്വഗതം ബ്രഹ്മ നിത്യം യജ്ഞേ പ്രതിഷ്ഠിതമ് ॥൧൫॥
ഏവം പ്രവര്തിതമ് ചക്രമ് ന അനുവര്തയതി ഇഹ യഃ ।
അഘായുഃ ഇന്ദ്രിയ-ആരാമഃ മോഘമ് പാര്ഥ സഃ ജീവതി ॥൧൬॥
യഃ തു ആത്മ-രതിഃ ഏവ സ്യാത് ആത്മ-തൃപ്തഃ ച മാനവഃ ।
ആത്മനി ഏവ ച സന്തുഷ്ടഃ തസ്യ കാര്യമ് ന വിദ്യതേ ॥൧൭॥
ന ഏവ തസ്യ കൃതേന അര്ഥഃ ന അകൃതേന ഇഹ കശ്ചന ।
ന ച അസ്യ സര്വ-ഭൂതേഷു കശ്ചിത് അര്ഥ-വ്യപാശ്രയഃ ॥൧൮॥
തസ്മാത് അസക്തഃ സതതമ് കാര്യമ് കര്മ സമാചര ।
അസക്തഃ ഹി ആചരന് കര്മ പരമ് ആപ്നോതി പൂരുഷഃ ॥൧൯॥
കര്മണാ ഏവ ഹി സംസിദ്ധിമ് ആസ്ഥിതാഃ ജനക-ആദയഃ ।
ലോക-സംഗ്രഹമ് ഏവ അപി സമ്പശ്യന് കര്തുമ് അര്ഹസി ॥൨൦॥
യത് യത് ആചരതി ശ്രേഷ്ഠഃ തത് തത് ഏവ ഇതരഃ ജനഃ ।
സഃ യത് പ്രമാണമ് കുരുതേ ലോകഃ തത് അനുവര്തതേ ॥൨൧॥
ന മേ പാര്ഥ അസ്തി കര്തവ്യമ് ത്രിഷു ലോകേഷു കിഞ്ചന ।
ന അനവാപ്തമ് അവാപ്തവ്യമ് വര്തേ ഏവ ച കര്മണി ॥൨൨॥
യദി ഹി അഹം ന വര്തേയമ് ജാതു കര്മണി അതന്ദ്രിതഃ ।
മമ വര്ത്മ അനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ ॥൨൩॥
ഉത്സീദേയുഃ ഇമേ ലോകാഃ ന കുര്യാമ് കര്മ ചേത് അഹമ് ।
സങ്കരസ്യ ച കര്താ സ്യാമ് ഉപഹന്യാമ് ഇമാഃ പ്രജാഃ ॥൨൪॥
സക്താഃ കര്മണി അവിദ്വാംസഃ യഥാ കുര്വന്തി ഭാരത ।
കുര്യാത് വിദ്വാന് തഥാ അസക്തഃ ചികീര്ഷുഃ ലോക-സംഗ്രഹമ് ॥൨൫॥
ന ബുദ്ധി-ഭേദമ് ജനയേത് അജ്ഞാനാമ് കര്മ-സങ്ഗിനാമ് ।
ജോഷയേത് സര്വ-കര്മാണി വിദ്വാന് യുക്തഃ സമാചരന് ॥൨൬॥
പ്രകൃതേഃ ക്രിയമാണാനി ഗുണൈഃ കര്മാണി സര്വശഃ ।
അഹങ്കാര-വിമൂഢ-ആത്മാ കര്താ അഹമ് ഇതി മന്യതേ ॥൨൭॥
തത്ത്വവിത് തു മഹാബാഹോ ഗുണ-കര്മ-വിഭാഗയോഃ ।
ഗുണാഃ ഗുണേഷു വര്തന്തേ ഇതി മത്വാ ന സജ്ജതേ ॥൨൮॥
പ്രകൃതേഃ ഗുണ-സമ്മൂഢാഃ സജ്ജന്തേ ഗുണ-കര്മസു ।
താന് അകൃത്സ്നവിദഃ മന്ദാന് കൃത്സ്നവിത് ന വിചാലയേത് ॥൨൯॥
മയി സര്വാണി കര്മാണി സംന്യസ്യ അധ്യാത്മ-ചേതസാ ।
നിരാശീഃ നിര്മമഃ ഭൂത്വാ യുധ്യസ്വ വിഗത-ജ്വരഃ ॥൩൦॥
യേ മേ മതമ് ഇദമ് നിത്യമ് അനുതിഷ്ഠന്തി മാനവാഃ ।
ശ്രദ്ധാവന്തഃ അനസൂയന്തഃ മുച്യന്തേ തേ അപി കര്മഭിഃ ॥൩൧॥
യേ തു ഏതത് അഭ്യസൂയന്തഃ ന അനുതിഷ്ഠന്തി മേ മതമ് ।
സര്വ-ജ്ഞാന-വിമൂഢാന് താന് വിദ്ധി നഷ്ടാന് അചേതസഃ ॥൩൨॥
സദൃശമ് ചേഷ്ടതേ സ്വസ്യാഃ പ്രകൃതേഃ ജ്ഞാനവാന് അപി ।
പ്രകൃതിമ് യാന്തി ഭൂതാനി നിഗ്രഹഃ കിമ് കരിഷ്യതി ॥൩൩॥
ഇന്ദ്രിയസ്യ ഇന്ദ്രിയസ്യ-അര്ഥേ രാഗ-ദ്വേഷൌ വ്യവസ്ഥിതൌ ।
തയോഃ ന വശമ് ആഗച്ഛേത് തൌ ഹി അസ്യ പരിപന്ഥിനൌ ॥൩൪॥
ശ്രേയാന് സ്വധര്മഃ വിഗുണഃ പരധര്മാത് സ്വനുഷ്ഠിതാത് ।
സ്വധര്മേ നിധനമ് ശ്രേയഃ പരധര്മഃ ഭയ-ആവഹഃ ॥൩൫॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
അഥ കേന പ്രയുക്തഃ അയം പാപമ് ചരതി പൂരുഷഃ ।
അനിച്ഛന് അപി വാര്ഷ്ണേയ ബലാത് ഇവ നിയോജിതഃ ॥൩൬॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
കാമഃ ഏഷഃ ക്രോധഃ ഏഷഃ രജഃ ഗുണ-സമുദ്ഭവഃ ।
മഹാ-അശനഃ മഹാ-പാപ്മാ വിദ്ധി ഏനമ് ഇഹ വൈരിണമ് ॥൩൭॥
ധൂമേന ആവ്രിയതേ വഹ്നിഃ യഥാ ആദര്ശഃ മലേന ച ।
യഥാ ഉല്ബേന ആവൃതഃ ഗര്ഭഃ തഥാ തേന ഇദമ് ആവൃതമ് ॥൩൮॥
ആവൃതമ് ജ്ഞാനമ് ഏതേന ജ്ഞാനിനഃ നിത്യവൈരിണാ ।
കാമരൂപേണ കൌന്തേയ ദുഷ്പൂരേണ അനലേന ച ॥൩൯॥
ഇന്ദ്രിയാണി മനഃ ബുദ്ധിഃ അസ്യ അധിഷ്ഠാനമ് ഉച്യതേ ।
ഏതൈഃ വിമോഹയതി ഏഷഃ ജ്ഞാനമ് ആവൃത്യ ദേഹിനമ് ॥൪൦॥
തസ്മാത് ത്വമ് ഇന്ദ്രിയാണി ആദൌ നിയമ്യ ഭരതര്ഷഭ ।
പാപ്മാനമ് പ്രജഹി ഹി ഏനം ജ്ഞാന-വിജ്ഞാന-നാശനമ് ॥൪൧॥
ഇന്ദ്രിയാണി പരാണി ആഹുഃ ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരമ് മനഃ ।
മനസഃ തു പരാ ബുദ്ധിഃ യഃ ബുദ്ധേഃ പരതഃ തു സഃ ॥൪൨॥
ഏവമ് ബുദ്ധേഃ പരമ് ബുദ്ധ്വാ സംസ്തഭ്യ ആത്മാനമ് ആത്മനാ ।
ജഹി ശത്രുമ് മഹാബാഹോ കാമ-രൂപമ് ദുരാസദമ് ॥൪൩॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ കര്മ-യോഗഃ നാമ തൃതീയഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ചതുര്ഥ അധ്യായഃ । ജ്ഞാന-കര്മ-സംന്യാസ-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ഇമമ് വിവസ്വതേ യോഗമ് പ്രോക്തവാന് അഹമ് അവ്യയമ് ।
വിവസ്വാന് മനവേ പ്രാഹ മനുഃ ഇക്ഷ്വാകവേ അബ്രവീത് ॥൧॥
ഏവമ് പരമ്പരാ-പ്രാപ്തമ് ഇമമ് രാജര്ഷയഃ വിദുഃ ।
സഃ കാലേന ഇഹ മഹതാ യോഗഃ നഷ്ടഃ പരന്തപ ॥൨॥
സഃ ഏവ അയമ് മയാ തേ അദ്യ യോഗഃ പ്രോക്തഃ പുരാതനഃ ।
ഭക്തഃ അസി മേ സഖാ ച ഇതി രഹസ്യമ് ഹി ഏതത് ഉത്തമമ് ॥൩॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
അപരമ് ഭവതഃ ജന്മ പരമ് ജന്മ വിവസ്വതഃ ।
കഥമ് ഏതത് വിജാനീയാമ് ത്വമ് ആദൌ പ്രോക്തവാന് ഇതി ॥൪॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ബഹൂനി മേ വ്യതീതാനി ജന്മാനി തവ ച അര്ജുന ।
താനി അഹമ് വേദ സര്വാണി ന ത്വമ് വേത്ഥ പരന്തപ ॥൫॥
അജഃ അപി സന് അവ്യയ-ആത്മാ ഭൂതാനാമ് ഈശ്വരഃ അപി സന് ।
പ്രകൃതിമ് സ്വാമ് അധിഷ്ഠായ സമ്ഭവാമി ആത്മ-മായയാ ॥൬॥
യദാ യദാ ഹി ധര്മസ്യ ഗ്ലാനിഃ ഭവതി ഭാരത ।
അഭ്യുത്ഥാനമ് അധര്മസ്യ തദാ ആത്മാനമ് സൃജാമി അഹമ് ॥൭॥
പരിത്രാണായ സാധൂനാമ് വിനാശായ ച ദുഷ്കൃതാമ് ।
ധര്മ-സംസ്ഥാപന-അര്ഥായ സമ്ഭവാമി യുഗേ യുഗേ ॥൮॥
ജന്മ കര്മ ച മേ ദിവ്യമ് ഏവമ് യഃ വേത്തി തത്ത്വതഃ ।
ത്യക്ത്വാ ദേഹമ് പുനഃ ജന്മ ന ഏതി മാമ് ഏതി സഃ അര്ജുന ॥൯॥
വീത-രാഗ-ഭയ-ക്രോധാഃ മന്മയാഃ മാമ് ഉപാശ്രിതാഃ ।
ബഹവഃ ജ്ഞാന-തപസാ പൂതാഃ മദ്ഭാവമ് ആഗതാഃ ॥൧൦॥
യേ യഥാ മാമ് പ്രപദ്യന്തേ താന് തഥാ ഏവ ഭജാമി അഹമ് ।
മമ വര്ത്മ അനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ ॥൧൧॥
കാങ്ക്ഷന്തഃ കര്മണാമ് സിദ്ധിമ് യജന്തേ ഇഹ ദേവതാഃ ।
ക്ഷിപ്രമ് ഹി മാനുഷേ ലോകേ സിദ്ധിഃ ഭവതി കര്മജാ ॥൧൨॥
ചാതുര്വര്ണ്യമ് മയാ സൃഷ്ടമ് ഗുണ-കര്മ-വിഭാഗശഃ ।
തസ്യ കര്താരമ് അപി മാമ് വിദ്ധി അകര്താരമ് അവ്യയമ് ॥൧൩॥
ന മാമ് കര്മാണി ലിമ്പന്തി ന മേ കര്മ-ഫലേ സ്പൃഹാ ।
ഇതി മാമ് യഃ അഭിജാനാതി കര്മഭിഃ ന സ ബധ്യതേ ॥൧൪॥
ഏവമ് ജ്ഞാത്വാ കൃതമ് കര്മ പൂര്വൈഃ അപി മുമുക്ഷുഭിഃ ।
കുരു കര്മ ഏവ തസ്മാത് ത്വമ് പൂര്വൈഃ പൂര്വതരമ് കൃതമ് ॥൧൫॥
കിമ് കര്മ കിമ് അകര്മ ഇതി കവയഃ അപി അത്ര മോഹിതാഃ ।
തത് തേ കര്മ പ്രവക്ഷ്യാമി യത് ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേ അശുഭാത് ॥൧൬॥
കര്മണഃ ഹി അപി ബോദ്ധവ്യമ് ബോദ്ധവ്യമ് ച വികര്മണഃ ।
അകര്മണഃ ച ബോദ്ധവ്യമ് ഗഹനാ കര്മണഃ ഗതിഃ ॥൧൭॥
കര്മണി അകര്മ യഃ പശ്യേത് അകര്മണി ച കര്മ യഃ ।
സഃ ബുദ്ധിമാന് മനുഷ്യേഷു സഃ യുക്തഃ കൃത്സ്ന-കര്മ-കൃത് ॥൧൮॥
യസ്യ സര്വേ സമാരമ്ഭാഃ കാമ-സങ്കല്പ-വര്ജിതാഃ ।
ജ്ഞാന-അഗ്നി-ദഗ്ധ-കര്മാണമ് തമ് ആഹുഃ പണ്ഡിതമ് ബുധാഃ ॥൧൯॥
ത്യക്ത്വാ കര്മ-ഫല-ആസങ്ഗമ് നിത്യ-തൃപ്തഃ നിരാശ്രയഃ ।
കര്മണി അഭിപ്രവൃത്തഃ അപി ന ഏവ കിഞ്ചിത് കരോതി സഃ ॥൨൦॥
നിരാശീഃ യത-ചിത്ത-ആത്മാ ത്യക്ത-സര്വ-പരിഗ്രഹഃ ।
ശാരീരമ് കേവലമ് കര്മ കുര്വന് ന ആപ്നോതി കില്ബിഷമ് ॥൨൧॥
യദൃച്ഛാ-ലാഭ-സന്തുഷ്ടഃ ദ്വന്ദ്വ-അതീതഃ വിമത്സരഃ ।
സമഃ സിദ്ധൌ അസിദ്ധൌ ച കൃത്വാ അപി ന നിബധ്യതേ ॥൨൨॥
ഗത-സങ്ഗസ്യ മുക്തസ്യ ജ്ഞാന-അവസ്ഥിത-ചേതസഃ ।
യജ്ഞായ ആചരതഃ കര്മ സമഗ്രമ് പ്രവിലീയതേ ॥൨൩॥
ബ്രഹ്മ-അര്പണം ബ്രഹ്മ ഹവിഃ ബ്രഹ്മ-അഗ്നൌ ബ്രഹ്മണാ ഹുതമ് ।
ബ്രഹ്മ ഏവ തേന ഗന്തവ്യമ് ബ്രഹ്മ-കര്മ-സമാധിനാ ॥൨൪॥
ദൈവമ് ഏവ അപരേ യജ്ഞമ് യോഗിനഃ പര്യുപാസതേ ।
ബ്രഹ്മ-അഗ്നൌ അപരേ യജ്ഞം യജ്ഞേന ഏവ ഉപജുഹ്വതി ॥൨൫॥
ശ്രോത്ര-ആദീനി ഇന്ദ്രിയാണി അന്യേ സംയമ-അഗ്നിഷു ജുഹ്വതി ।
ശബ്ദ-ആദീന് വിഷയാന് അന്യേ ഇന്ദ്രിയ-അഗ്നിഷു ജുഹ്വതി ॥൨൬॥
സര്വാണി ഇന്ദ്രിയ-കര്മാണി പ്രാണ-കര്മാണി ച അപരേ ।
ആത്മ-സംയമ-യോഗ-അഗ്നൌ ജുഹ്വതി ജ്ഞാന-ദീപിതേ ॥൨൭॥
ദ്രവ്യ-യജ്ഞാഃ തപോ-യജ്ഞാഃ യോഗ-യജ്ഞാഃ തഥാ അപരേ ।
സ്വാധ്യായ-ജ്ഞാന-യജ്ഞാഃ ച യതയഃ സംശിതവ്രതാഃ ॥൨൮॥
അപാനേ ജുഹ്വതി പ്രാണമ് പ്രാണേ അപാനമ് തഥാ അപരേ ।
പ്രാണ-അപാന-ഗതീ രുദ്ധ്വാ പ്രാണായാമ-പരായണാഃ ॥൨൯॥
അപരേ നിയത-ആഹാരാഃ പ്രാണാന് പ്രാണേഷു ജുഹ്വതി ।
സര്വേ അപി ഏതേ യജ്ഞവിദഃ യജ്ഞ-ക്ഷപിത-കല്മഷാഃ ॥൩൦॥
യജ്ഞ-ശിഷ്ട-അമൃത-ഭുജഃ യാന്തി ബ്രഹ്മ സനാതനമ് ।
നായമ് ലോകഃ അസ്തി അയജ്ഞസ്യ കുതഃ അന്യഃ കുരുസത്തമ ॥൩൧॥
ഏവമ് ബഹുവിധാഃ യജ്ഞാഃ വിതതാഃ ബ്രഹ്മണഃ മുഖേ ।
കര്മജാന് വിദ്ധി താന് സര്വാന് ഏവമ് ജ്ഞാത്വാ വിമോക്ഷ്യസേ ॥൩൨॥
ശ്രേയാന് ദ്രവ്യമയാത് യജ്ഞാത് ജ്ഞാന-യജ്ഞഃ പരന്തപ ।
സര്വമ് കര്മ-അഖിലമ് പാര്ഥ ജ്ഞാനേ പരിസമാപ്യതേ ॥൩൩॥
തത് വിദ്ധി പ്രണിപാതേന പരിപ്രശ്നേന സേവയാ ।
ഉപദേക്ഷ്യന്തി തേ ജ്ഞാനമ് ജ്ഞാനിനഃ തത്ത്വ-ദര്ശിനഃ ॥൩൪॥
യത് ജ്ഞാത്വാ ന പുനഃ മോഹമ് ഏവമ് യാസ്യസി പാണ്ഡവ ।
യേന ഭൂതാനി അശേഷേണ ദ്രക്ഷ്യസി ആത്മനി അഥോ മയി ॥൩൫॥
അപി ചേത് അസി പാപേഭ്യഃ സര്വേഭ്യഃ പാപ-കൃത്തമഃ ।
സര്വമ് ജ്ഞാന-പ്ലവേന ഏവ വൃജിനമ് സന്തരിഷ്യസി ॥൩൬॥
യഥാ ഏധാംസി സമിദ്ധഃ അഗ്നിഃ ഭസ്മസാത് കുരുതേ അര്ജുന ।
ജ്ഞാന-അഗ്നിഃ സര്വ-കര്മാണി ഭസ്മസാത് കുരുതേ തഥാ ॥൩൭॥
ന ഹി ജ്ഞാനേന സദൃശമ് പവിത്രമ് ഇഹ വിദ്യതേ ।
തത് സ്വയം യോഗ-സംസിദ്ധഃ കാലേന ആത്മനി വിന്ദതി ॥൩൮॥
ശ്രദ്ധാവാന് ലഭതേ ജ്ഞാനമ് തത്പരഃ സംയത-ഇന്ദ്രിയഃ ।
ജ്ഞാനമ് ലബ്ധ്വാ പരാമ് ശാന്തിമ് അചിരേണാധിഗച്ഛതി ॥൩൯॥
അജ്ഞഃ ച അശ്രദ്ദധാനഃ ച സംശയ-ആത്മാ വിനശ്യതി ।
ന അയം ലോകഃ അസ്തി ന പരഃ ന സുഖം സംശയാത്മനഃ ॥൪൦॥
യോഗ-സംന്യസ്തകര്മാണം ജ്ഞാനസഞ്ഛിന്നസംശയമ് ।
ആത്മവന്തം ന കര്മാണി നിബധ്നന്തി ധനഞ്ജയ ॥൪൧॥
തസ്മാത് അജ്ഞാന-സമ്ഭൂതമ് ഹൃത്സ്ഥമ് ജ്ഞാന-അസിനാ-ആത്മനഃ ।
ഛിത്ത്വാ ഏനമ് സംശയമ് യോഗമ് ആതിഷ്ഠ ഉത്തിഷ്ഠ ഭാരത ॥൪൨॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ജ്ഞാന-കര്മ-സംന്യാസ-യോഗഃ നാമ ചതുര്ഥ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ പഞ്ചമഃ അധ്യായഃ । സംന്യാസ-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
സംന്യാസമ് കര്മണാമ് കൃഷ്ണ പുനഃ യോഗമ് ച ശംസസി ।
യത് ശ്രേയഃ ഏതയോഃ ഏകമ് തത് മേ ബ്രൂഹി സുനിശ്ചിതമ് ॥൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
സംന്യാസഃ കര്മ-യോഗഃ ച നിഃശ്രേയസകരൌ ഉഭൌ ।
തയോഃ തു കര്മ-സംന്യാസാത് കര്മ-യോഗഃ വിശിഷ്യതേ ॥൨॥
ജ്ഞേയഃ സഃ നിത്യ-സംന്യാസീ യഃ ന ദ്വേഷ്ടി ന കാങ്ക്ഷതി ।
നിര്ദ്വന്ദ്വഃ ഹി മഹാബാഹോ സുഖമ് ബന്ധാത് പ്രമുച്യതേ ॥൩॥
സാങ്ഖ്യ-യോഗൌ പൃഥക് ബാലാഃ പ്രവദന്തി ന പണ്ഡിതാഃ ।
ഏകമ് അപി ആസ്ഥിതഃ സമ്യക് ഉഭയോഃ വിന്ദതേ ഫലമ് ॥൪॥
യത് സാങ്ഖ്യൈഃ പ്രാപ്യതേ സ്ഥാനമ് തത് യോഗൈഃ അപി ഗമ്യതേ ।
ഏകമ് സാങ്ഖ്യമ് ച യോഗമ് ച യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി ॥൫॥
സംന്യാസഃ തു മഹാബാഹോ ദുഃഖമ് ആപ്തുമ് അയോഗതഃ ।
യോഗ-യുക്തഃ മുനിഃ ബ്രഹ്മ നചിരേണ അധിഗച്ഛതി ॥൬॥
യോഗ-യുക്തഃ വിശുദ്ധ-ആത്മാ വിജിത-ആത്മാ ജിത-ഇന്ദ്രിയഃ ।
സര്വ-ഭൂത-ആത്മ-ഭൂത-ആത്മാ കുര്വന് അപി ന ലിപ്യതേ ॥൭॥
ന ഏവ കിഞ്ചിത് കരോമി ഇതി യുക്തഃ മന്യേത തത്ത്വവിത് ।
പശ്യന് ശൃണ്വന് സ്പൃശന് ജിഘ്രന് അശ്നന് ഗച്ഛന് സ്വപഞ് ശ്വസന് ॥൮॥
പ്രലപന് വിസൃജന് ഗൃഹ്ണന് ഉന്മിഷന് നിമിഷന് അപി ।
ഇന്ദ്രിയാണി ഇന്ദ്രിയ-അര്ഥേഷു വര്തന്തേ ഇതി ധാരയന് ॥൯॥
ബ്രഹ്മണി ആധായ കര്മാണി സങ്ഗമ് ത്യക്ത്വാ കരോതി യഃ ।
ലിപ്യതേ ന സഃ പാപേന പദ്മ-പത്രമ് ഇവ അമ്ഭസാ ॥൧൦॥
കായേന മനസാ ബുദ്ധ്യാ കേവലൈഃ ഇന്ദ്രിയൈഃ അപി ।
യോഗിനഃ കര്മ കുര്വന്തി സങ്ഗമ് ത്യക്ത്വാ ആത്മ-ശുദ്ധയേ ॥൧൧॥
യുക്തഃ കര്മ-ഫലം ത്യക്ത്വാ ശാന്തിമ് ആപ്നോതി നൈഷ്ഠികീമ് ।
അയുക്തഃ കാമകാരേണ ഫലേ സക്തഃ നിബധ്യതേ ॥൧൨॥
സര്വ-കര്മാണി മനസാ സംന്യസ്യ ആസ്തേ സുഖമ് വശീ ।
നവ-ദ്വാരേ പുരേ ദേഹീ ന ഏവ കുര്വന് ന കാരയന് ॥൧൩॥
ന കര്തൃത്വമ് ന കര്മാണി ലോകസ്യ സൃജതി പ്രഭുഃ ।
ന കര്മ-ഫല-സംയോഗമ് സ്വഭാവഃ തു പ്രവര്തതേ ॥൧൪॥
ന ആദത്തേ കസ്യചിത് പാപം ന ച ഏവ സുകൃതം വിഭുഃ ।
അജ്ഞാനേന ആവൃതമ് ജ്ഞാനമ് തേന മുഹ്യന്തി ജന്തവഃ ॥൧൫॥
ജ്ഞാനേന തു തത് അജ്ഞാനമ് യേഷാമ് നാശിതമ് ആത്മനഃ ।
തേഷാമ് ആദിത്യവത് ജ്ഞാനമ് പ്രകാശയതി തത് പരമ് ॥൧൬॥
തത് ബുദ്ധയഃ തത് ആത്മാനഃ തത് നിഷ്ഠാഃ തത് പരായണാഃ ।
ഗച്ഛന്തി അപുനരാവൃത്തിമ് ജ്ഞാന-നിര്ധൂത-കല്മഷാഃ ॥൧൭॥
വിദ്യാ-വിനയ-സമ്പന്നേ ബ്രാഹ്മണേ ഗവി ഹസ്തിനി ।
ശുനി ച ഏവ ശ്വപാകേ ച പണ്ഡിതാഃ സമ-ദര്ശിനഃ ॥൧൮॥
ഇഹ ഏവ തൈഃ ജിതഃ സര്ഗഃ യേഷാമ് സാമ്യേ സ്ഥിതമ് മനഃ ।
നിര്ദോഷമ് ഹി സമമ് ബ്രഹ്മ തസ്മാത് ബ്രഹ്മണി തേ സ്ഥിതാഃ ॥൧൯॥
ന പ്രഹൃഷ്യേത് പ്രിയമ് പ്രാപ്യ ന ഉദ്വിജേത് പ്രാപ്യ ച അപ്രിയമ് ।
സ്ഥിര-ബുദ്ധിഃ അസമ്മൂഢഃ ബ്രഹ്മവിത് ബ്രഹ്മണി സ്ഥിതഃ ॥൨൦॥
ബാഹ്യ-സ്പര്ശേഷു അസക്ത-ആത്മാ വിന്ദതി ആത്മനി യത് സുഖമ് ।
സഃ ബ്രഹ്മ-യോഗ-യുക്താത്മാ സുഖമ് അക്ഷയമ് അശ്നുതേ ॥൨൧॥
യേ ഹി സംസ്പര്ശജാഃ ഭോഗാഃ ദുഃഖ-യോനയഃ ഏവ തേ ।
ആദി അന്തവന്തഃ കൌന്തേയ ന തേഷു രമതേ ബുധഃ ॥൨൨॥
ശക്നോതി ഇഹ ഏവ യഃ സോഢുമ് പ്രാക് ശരീര-വിമോക്ഷണാത് ।
കാമ-ക്രോധ-ഉദ്ഭവമ് വേഗമ് സഃ യുക്തഃ സഃ സുഖീ നരഃ ॥൨൩॥
യഃ അന്തഃ-സുഖഃ അന്തര-ആരാമഃ തഥാ അന്തര്-ജ്യോതിഃ ഏവ യഃ ।
സഃ യോഗീ ബ്രഹ്മ-നിര്വാണമ് ബ്രഹ്മ-ഭൂതഃ അധിഗച്ഛതി ॥൨൪॥
ലഭന്തേ ബ്രഹ്മ-നിര്വാണമ് ഋഷയഃ ക്ഷീണ-കല്മഷാഃ ।
ഛിന്ന-ദ്വൈധാഃ യത-ആത്മാനഃ സര്വ-ഭൂതഹിതേ രതാഃ ॥൨൫॥
കാമ-ക്രോധ-വിയുക്താനാമ് യതീനാമ് യത-ചേതസാമ് ।
അഭിതഃ ബ്രഹ്മ-നിര്വാണം വര്തതേ വിദിത-ആത്മനാമ് ॥൨൬॥
സ്പര്ശാന് കൃത്വാ ബഹിഃ ബാഹ്യാന് ചക്ഷുഃ ച ഏവ അന്തരേ ഭ്രുവോഃ ।
പ്രാണ-അപാനൌ സമൌ കൃത്വാ നാസ-അഭ്യന്തര-ചാരിണൌ ॥൨൭॥
യത-ഇന്ദ്രിയ-മനഃ ബുദ്ധിഃ മുനിഃ മോക്ഷ-പരായണഃ ।
വിഗത-ഇച്ഛാ-ഭയ-ക്രോധഃ യഃ സദാ മുക്തഃ ഏവ സഃ ॥൨൮॥
ഭോക്താരമ് യജ്ഞ-തപസാമ് സര്വ-ലോക-മഹേശ്വരമ് ।
സുഹൃദമ് സര്വ-ഭൂതാനാമ് ജ്ഞാത്വാ മാം ശാന്തിമ് ഋച്ഛതി ॥൨൯॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ സംന്യാസ-യോഗഃ നാമ പഞ്ചമഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ഷഷ്ഠഃ അധ്യായഃ । ആത്മ-സംയമ-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
അനാശ്രിതഃ കര്മ-ഫലമ് കാര്യമ് കര്മ കരോതി യഃ ।
സഃ സംന്യാസീ ച യോഗീ ച ന നിരഗ്നിഃ ന ച അക്രിയഃ ॥൧॥
യമ് സംന്യാസമ് ഇതി പ്രാഹുഃ യോഗമ് തമ് വിദ്ധി പാണ്ഡവ ।
ന ഹി അസംന്യസ്ത-സങ്കല്പഃ യോഗീ ഭവതി കശ്ചന ॥൨॥
ആരുരുക്ഷോഃ മുനേഃ യോഗമ് കര്മ കാരണമ് ഉച്യതേ ।
യോഗ-ആരൂഢസ്യ തസ്യ ഏവ ശമഃ കാരണമ് ഉച്യതേ ॥൩॥
യദാ ഹി ന ഇന്ദ്രിയ-അര്ഥേഷു ന കര്മസു അനുഷജ്ജതേ ।
സര്വ-സങ്കല്പ-സംന്യാസീ യോഗ-ആരൂഢഃ തദാ ഉച്യതേ ॥൪॥
ഉദ്ധരേത് ആത്മനാ ആത്മാനമ് ന ആത്മാനമ് അവസാദയേത് ।
ആത്മാ ഏവ ഹി ആത്മനഃ ബന്ധുഃ ആത്മാ ഏവ രിപുഃ ആത്മനഃ ॥൫॥
ബന്ധുഃ ആത്മാ ആത്മനഃ തസ്യ യേന ആത്മാ ഏവ ആത്മനാ ജിതഃ ।
അനാത്മനഃ തു ശത്രുത്വേ വര്തേത ആത്മാ ഏവ ശത്രുവത് ॥൬॥
ജിത-ആത്മനഃ പ്രശാന്തസ്യ പരമാത്മാ സമാഹിതഃ ।
ശീത-ഉഷ്ണ-സുഖ-ദുഃഖേഷു തഥാ മാന-അപമാനയോഃ ॥൭॥
ജ്ഞാന-വിജ്ഞാന-തൃപ്ത-ആത്മാ കൂടസ്ഥഃ വിജിത-ഇന്ദ്രിയഃ ।
യുക്തഃ ഇതി ഉച്യതേ യോഗീ സമ-ലോഷ്ട-അശ്മ-കാഞ്ചനഃ ॥൮॥
സുഹൃത് മിത്ര-അരി-ഉദാസീന-മധ്യസ്ഥ-ദ്വേഷ്യ-ബന്ധുഷു ।
സാധുഷു അപി ച പാപേഷു സമ-ബുദ്ധിഃ വിശിഷ്യതേ ॥൯॥
യോഗീ യുഞ്ജീത സതതമ് ആത്മാനമ് രഹസി സ്ഥിതഃ ।
ഏകാകീ യത-ചിത്ത-ആത്മാ നിരാശീഃ അപരിഗ്രഹഃ ॥൧൦॥
ശുചൌ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ സ്ഥിരമ് ആസനമ് ആത്മനഃ ।
ന അതി-ഉച്ഛ്രിതമ് ന അതി-നീചമ് ചൈല-അജിന-കുശ-ഉത്തരമ് ॥൧൧॥
തത്ര ഏകാഗ്രമ് മനഃ കൃത്വാ യത-ചിത്ത-ഇന്ദ്രിയ-ക്രിയഃ ।
ഉപവിശ്യ ആസനേ യുഞ്ജ്യാത് യോഗമ് ആത്മ-വിശുദ്ധയേ ॥൧൨॥
സമമ് കായ-ശിരഃ-ഗ്രീവമ് ധാരയന് അചലമ് സ്ഥിരഃ ।
സമ്പ്രേക്ഷ്യ നാസിക-അഗ്രം സ്വമ് ദിശഃ ച അനവലോകയന് ॥൧൩॥
പ്രശാന്ത-ആത്മാ വിഗത-ഭീഃ ബ്രഹ്മചാരി-വ്രതേ സ്ഥിതഃ ।
മനഃ സംയമ്യ മത്-ചിത്തഃ യുക്തഃ ആസീത മത്-പരഃ ॥൧൪॥
യുഞ്ജന് ഏവം സദാ ആത്മാനമ് യോഗീ നിയത-മാനസഃ ।
ശാന്തിമ് നിര്വാണ-പരമാമ് മത്-സംസ്ഥാമ് അധിഗച്ഛതി ॥൧൫॥
ന അതി അശ്നതഃ തു യോഗഃ അസ്തി ന ച ഏകാന്തമ് അനശ്നതഃ ।
ന ച അതി-സ്വപ്ന-ശീലസ്യ ജാഗ്രതഃ ന ഏവ ച അര്ജുന ॥൧൬॥
യുക്ത-ആഹാര-വിഹാരസ്യ യുക്ത-ചേഷ്ടസ്യ കര്മസു ।
യുക്ത-സ്വപ്ന-അവബോധസ്യ യോഗഃ ഭവതി ദുഃഖഹാ ॥൧൭॥
യദാ വിനിയതമ് ചിത്തമ് ആത്മനി ഏവ അവതിഷ്ഠതേ ।
നിഃസ്പൃഹഃ സര്വ-കാമേഭ്യഃ യുക്തഃ ഇതി ഉച്യതേ തദാ ॥൧൮॥
യഥാ ദീപഃ നിവാതസ്ഥഃ നേങ്ഗതേ സോപമാ സ്മൃതാ ।
യോഗിനഃ യത-ചിത്തസ്യ യുഞ്ജതഃ യോഗമ് ആത്മനഃ ॥൧൯॥
യത്ര ഉപരമതേ ചിത്തമ് നിരുദ്ധമ് യോഗ-സേവയാ ।
യത്ര ച ഏവ ആത്മനാ ആത്മാനമ് പശ്യന് ആത്മനി തുഷ്യതി ॥൨൦॥
സുഖമ് ആത്യന്തികമ് യത് തത് ബുദ്ധി-ഗ്രാഹ്യമ്-അതീന്ദ്രിയമ് ।
വേത്തി യത്ര ന ച ഏവ അയമ് സ്ഥിതഃ ചലതി തത്ത്വതഃ ॥൨൧॥
യമ് ലബ്ധ്വാ ച അപരമ് ലാഭമ് മന്യതേ ന അധികമ് തതഃ ।
യസ്മിന് സ്ഥിതഃ ന ദുഃഖേന ഗുരുണാ അപി വിചാല്യതേ ॥൨൨॥
തമ് വിദ്യാത് ദുഃഖ-സംയോഗ-വിയോഗമ് യോഗ-സംജ്ഞിതമ് ।
സഃ നിശ്ചയേന യോക്തവ്യഃ യോഗഃ അനിര്വിണ്ണ-ചേതസാ ॥൨൩॥
സങ്കല്പ-പ്രഭവാന് കാമാന് ത്യക്ത്വാ സര്വാന് അശേഷതഃ ।
മനസാ ഏവ ഇന്ദ്രിയ-ഗ്രാമമ് വിനിയമ്യ സമന്തതഃ ॥൨൪॥
ശനൈഃ ശനൈഃ ഉപരമേത് ബുദ്ധ്യാ ധൃതി-ഗൃഹീതയാ ।
ആത്മ-സംസ്ഥമ് മനഃ കൃത്വാ ന കിഞ്ചിത് അപി ചിന്തയേത് ॥൨൫॥
യതഃ യതഃ നിശ്ചരതി മനഃ ചഞ്ചലമ് അസ്ഥിരമ് ।
തതഃ തതഃ നിയമ്യ ഏതത് ആത്മനി ഏവ വശം നയേത് ॥൨൬॥
പ്രശാന്ത-മനസമ് ഹി ഏനമ് യോഗിനമ് സുഖമ് ഉത്തമമ് ।
ഉപൈതി ശാന്ത-രജസമ് ബ്രഹ്മ-ഭൂതമ് അകല്മഷമ് ॥൨൭॥
യുഞ്ജന് ഏവമ് സദാ ആത്മാനമ് യോഗീ വിഗത-കല്മഷഃ ।
സുഖേന ബ്രഹ്മ-സംസ്പര്ശമ് അത്യന്തമ് സുഖമ് അശ്നുതേ ॥൨൮॥
സര്വ-ഭൂതസ്ഥമ് ആത്മാനമ് സര്വ-ഭൂതാനി ച ആത്മനി ।
ഈക്ഷതേ യോഗ-യുക്ത-ആത്മാ സര്വത്ര സമ-ദര്ശനഃ ॥൨൯॥
യോ മാമ് പശ്യതി സര്വത്ര സര്വമ് ച മയി പശ്യതി ।
തസ്യ അഹം ന പ്രണശ്യാമി സഃ ച മേ ന പ്രണശ്യതി ॥൩൦॥
സര്വ-ഭൂത-സ്ഥിതമ് യഃ മാമ് ഭജതി ഏകത്വമ് ആസ്ഥിതഃ ।
സര്വഥാ വര്തമാനഃ അപി സഃ യോഗീ മയി വര്തതേ ॥൩൧॥
ആത്മാ-ഉപമ്യേന സര്വത്ര സമമ് പശ്യതി യഃ അര്ജുന ।
സുഖമ് വാ യദി വാ ദുഃഖമ് സഃ യോഗീ പരമഃ മതഃ ॥൩൨॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
യഃ അയം യോഗഃ ത്വയാ പ്രോക്തഃ സാമ്യേന മധുസൂദന ।
ഏതസ്യ അഹം ന പശ്യാമി ചഞ്ചലത്വാത് സ്ഥിതിമ് സ്ഥിരാമ് ॥൩൩
ചഞ്ചലമ് ഹി മനഃ കൃഷ്ണ പ്രമാഥി ബലവത് ദൃഢമ് ।
തസ്യ അഹമ് നിഗ്രഹമ് മന്യേ വായോഃ ഇവ സുദുഷ്കരമ് ॥൩൪॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
അസംശയമ് മഹാബാഹോ മനഃ ദുര്നിഗ്രഹമ് ചലമ് ।
അഭ്യാസേന തു കൌന്തേയ വൈരാഗ്യേണ ച ഗൃഹ്യതേ ॥൩൫॥
അസംയത-ആത്മനാ യോഗഃ ദുഷ്പ്രാപഃ ഇതി മേ മതിഃ ।
വശ്യ-ആത്മനാ തു യതതാ ശക്യഃ അവാപ്തുമ് ഉപായതഃ ॥൩൬॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
അയതിഃ ശ്രദ്ധയാ ഉപേതഃ യോഗാത് ചലിത-മാനസഃ ।
അപ്രാപ്യ യോഗ-സംസിദ്ധിമ് കാമ് ഗതിമ് കൃഷ്ണ ഗച്ഛതി ॥൩൭॥
കച്ചിത് ന ഉഭയ-വിഭ്രഷ്ടഃ ഛിന്ന-അഭ്രമ് ഇവ നശ്യതി ।
അപ്രതിഷ്ഠഃ മഹാബാഹോ വിമൂഢഃ ബ്രഹ്മണഃ പഥി ॥൩൮॥
ഏതത് മേ സംശയമ് കൃഷ്ണ ഛേത്തുമ് അര്ഹസി അശേഷതഃ ।
ത്വത് അന്യഃ സംശയസ്യ അസ്യ ഛേത്താ ന ഹി ഉപപദ്യതേ ॥൩൯॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
പാര്ഥ ന ഏവ ഇഹ ന അമുത്ര വിനാശഃ തസ്യ വിദ്യതേ ।
ന ഹി കല്യാണ-കൃത് കശ്ചിത് ദുര്ഗതിമ് താത ഗച്ഛതി ॥൪൦॥
പ്രാപ്യ പുണ്യ-കൃതാമ് ലോകാന് ഉഷിത്വാ ശാശ്വതീഃ സമാഃ ।
ശുചീനാമ് ശ്രീമതാമ് ഗേഹേ യോഗ-ഭ്രഷ്ടഃ അഭിജായതേ ॥൪൧॥
അഥവാ യോഗിനാമ് ഏവ കുലേ ഭവതി ധീമതാമ് ।
ഏതത് ഹി ദുര്ലഭതരം ലോകേ ജന്മ യത് ഈദൃശമ് ॥൪൨॥
തത്ര തമ് ബുദ്ധി-സംയോഗമ് ലഭതേ പൌര്വ-ദേഹികമ് ।
യതതേ ച തതഃ ഭൂയഃ സംസിദ്ധൌ കുരുനന്ദന ॥൪൩॥
പൂര്വ-അഭ്യാസേന തേന ഏവ ഹ്രിയതേ ഹി അവശഃ അപി സഃ ।
ജിജ്ഞാസുഃ അപി യോഗസ്യ ശബ്ദ-ബ്രഹ്മ അതിവര്തതേ ॥൪൪॥
പ്രയത്നാത് യതമാനഃ തു യോഗീ സംശുദ്ധ-കില്ബിഷഃ ।
അനേക-ജന്മ-സംസിദ്ധഃ തതഃ യാതി പരാമ് ഗതിമ് ॥൪൫॥
തപസ്വിഭ്യഃ അധികഃ യോഗീ ജ്ഞാനിഭ്യഃ അപി മതഃ അധികഃ ।
കര്മിഭ്യഃ ച അധികഃ യോഗീ തസ്മാത് യോഗീ ഭവ അര്ജുന ॥൪൬॥
യോഗിനാമ് അപി സര്വേഷാമ് മത് ഗതേന അന്തര-ആത്മനാ ।
ശ്രദ്ധാവാന് ഭജതേ യഃ മാമ് സഃ മേ യുക്തതമഃ മതഃ ॥൪൭॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു

ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ആത്മ-സംയമ-യോഗഃ നാമ ഷഷ്ഠഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ സപ്തമഃ അധ്യായഃ । ജ്ഞാന-വിജ്ഞാന-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
മയി ആസക്ത-മനാഃ പാര്ഥ യോഗമ് യുഞ്ജന് മത് ആശ്രയഃ ।
അസംശയമ് സമഗ്രമ് മാമ് യഥാ ജ്ഞാസ്യസി തത് ശൃണു ॥൧॥
ജ്ഞാനമ് തേ അഹമ് സവിജ്ഞാനമ് ഇദമ് വക്ഷ്യാമി അശേഷതഃ ।
യത് ജ്ഞാത്വാ ന ഇഹ ഭൂയഃ അന്യത് ജ്ഞാതവ്യമ് അവശിഷ്യതേ ॥൨॥
മനുഷ്യാണാമ് സഹസ്രേഷു കശ്ചിത് യതതി സിദ്ധയേ ।
യതതാമ് അപി സിദ്ധാനാമ് കശ്ചിത് മാമ് വേത്തി തത്ത്വതഃ ॥൩॥
ഭൂമിഃ ആപഃ അനലഃ വായുഃ ഖമ് മനഃ ബുദ്ധിഃ ഏവ ച ।
അഹംകാരഃ ഇതി ഇയമ് മേ ഭിന്നാ പ്രകൃതിഃ അഷ്ടധാ ॥൪॥
അപരാ ഇയമ് ഇതഃ തു അന്യാമ് പ്രകൃതിമ് വിദ്ധി മേ പരാമ് ।
ജീവ-ഭൂതാമ് മഹാബാഹോ യയാ ഇദമ് ധാര്യതേ ജഗത് ॥൫॥
ഏതത് യോനീനി ഭൂതാനി സര്വാണി ഇതി ഉപധാരയ ।
അഹമ് കൃത്സ്നസ്യ ജഗതഃ പ്രഭവഃ പ്രലയഃ തഥാ ॥൬॥
മത്തഃ പരതരം ന അന്യത് കിഞ്ചിത് അസ്തി ധനഞ്ജയ ।
മയി സര്വമ് ഇദമ് പ്രോതമ് സൂത്രേ മണിഗണാഃ ഇവ ॥൭॥
രസഃ അഹമ് അപ്സു കൌന്തേയ പ്രഭാ അസ്മി ശശി-സൂര്യയോഃ ।
പ്രണവഃ സര്വ-വേദേഷു ശബ്ദഃ ഖേ പൌരുഷമ് നൃഷു ॥൮॥
പുണ്യഃ ഗന്ധഃ പൃഥിവ്യാമ് ച തേജഃ ച അസ്മി വിഭാവസൌ ।
ജീവനമ് സര്വ-ഭൂതേഷു തപഃ ച അസ്മി തപസ്വിഷു ॥൯॥
ബീജമ് മാമ് സര്വ-ഭൂതാനാമ് വിദ്ധി പാര്ഥ സനാതനമ് ।
ബുദ്ധിഃ ബുദ്ധിമതാമ് അസ്മി തേജഃ തേജസ്വിനാമ് അഹമ് ॥൧൦॥
ബലമ് ബലവതാമ് ച അഹമ് കാമ-രാഗ-വിവര്ജിതമ് ।
ധര്മ-അവിരുദ്ധഃ ഭൂതേഷു കാമഃ അസ്മി ഭരതര്ഷഭ ॥൧൧-
യേ ച ഏവ സാത്ത്വികാഃ ഭാവാഃ രാജസാഃ താമസാഃ ച യേ ।
മത്തഃ ഏവ ഇതി താന് വിദ്ധി ന തു അഹം തേഷു തേ മയി ॥൧൨॥
ത്രിഭിഃ ഗുണമയൈഃ ഭാവൈഃ ഏഭിഃ സര്വമ്മ് ഇദമ് ജഗത് ।
മോഹിതമ് ന അഭിജാനാതി മാമ് ഏഭ്യഃ പരമ് അവ്യയമ് ॥൧൩॥
ദൈവീ ഹി ഏഷാ ഗുണമയീ മമ മായാ ദുരത്യയാ ।
മാമ് ഏവ യേ പ്രപദ്യന്തേ മായാമ് ഏതാമ് തരന്തി തേ ॥൧൪॥
ന മാമ് ദുഷ്കൃതിനഃ മൂഢാഃ പ്രപദ്യന്തേ നര-അധമാഃ ।
മായയാ അപഹൃത-ജ്ഞാനാഃ ആസുരമ് ഭാവമ് ആശ്രിതാഃ ॥൧൫॥
ചതുഃ-വിധാഃ ഭജന്തേ മാമ് ജനാഃ സുകൃതിനഃ അര്ജുന ।
ആര്തഃ ജിജ്ഞാസുഃ അര്ഥാര്ഥീ ജ്ഞാനീ ച ഭരതര്ഷഭ ॥൧൬॥
തേഷാമ് ജ്ഞാനീ നിത്യ-യുക്തഃ ഏക-ഭക്തിഃ വിശിഷ്യതേ ।
പ്രിയഃ ഹി ജ്ഞാനിനഃ അത്യര്ഥമ് അഹമ് സഃ ച മമ പ്രിയഃ ॥൧൭॥
ഉദാരാഃ സര്വേ ഏവ ഏതേ ജ്ഞാനീ തു ആത്മാ ഏവ മേ മതമ് ।
ആസ്ഥിതഃ സഃ ഹി യുക്ത-ആത്മാ മാമ് ഏവ അനുത്തമാമ് ഗതിമ് ॥൧൮॥
ബഹൂനാമ് ജന്മനാമ് അന്തേ ജ്ഞാനവാന് മാമ് പ്രപദ്യതേ ।
വാസുദേവഃ സര്വമ് ഇതി സഃ മഹാത്മാ സുദുര്ലഭഃ ॥൧൯॥
കാമൈഃ തൈഃ തൈഃ ഹൃത-ജ്ഞാനാഃ പ്രപദ്യന്തേ അന്യ-ദേവതാഃ ।
തമ് തമ് നിയമമ് ആസ്ഥായ പ്രകൃത്യാ നിയതാഃ സ്വയാ ॥൨൦॥
യഃ യഃ യാമ് യാമ് തനുമ് ഭക്തഃ ശ്രദ്ധയാ അര്ചിതുമ് ഇച്ഛതി ।
തസ്യ തസ്യ അചലാമ് ശ്രദ്ധാമ് താമ് ഏവ വിദധാമി അഹമ് ॥൨൧॥
സഃ തയാ ശ്രദ്ധയാ യുക്തഃ തസ്യ അരാധനമ് ഈഹതേ ।
ലഭതേ ച തതഃ കാമാന് മയാ ഏവ വിഹിതാന് ഹി താന് ॥൨൨॥
അന്തവത് തു ഫലമ് തേഷാമ് തത് ഭവതി അല്പ-മേധസാമ് ।
ദേവാന് ദേവ-യജഃ യാന്തി മത് ഭക്താഃ യാന്തി മാമ് അപി ॥൨൩॥
അവ്യക്തമ് വ്യക്തിമ് ആപന്നമ് മന്യന്തേ മാമ് അബുദ്ധയഃ ।
പരമ് ഭാവമ് അജാനന്തഃ മമ അവ്യയമ് അനുത്തമമ് ॥൨൪॥
ന അഹമ് പ്രകാശഃ സര്വസ്യ യോഗ-മായാ-സമാവൃതഃ ।
മൂഢഃ അയമ് ന അഭിജാനാതി ലോകഃ മാമ് അജമ് അവ്യയമ് ॥൨൫॥
വേദ അഹമ് സമതീതാനി വര്തമാനാനി ച അര്ജുന ।
ഭവിഷ്യാണി ച ഭൂതാനി മാമ് തു വേദ ന കശ്ചന ॥൨൬॥
ഇച്ഛാ-ദ്വേഷ-സമുത്ഥേന ദ്വന്ദ്വ-മോഹേന ഭാരത ।
സര്വ-ഭൂതാനി സമ്മോഹമ് സര്ഗേ യാന്തി പരന്തപ ॥൨൭॥
യേഷാമ് തു അന്തഗതമ് പാപമ് ജനാനാമ് പുണ്യ-കര്മണാമ് ।
തേ ദ്വന്ദ്വ-മോഹ-നിര്മുക്താഃ ഭജന്തേ മാമ് ദൃഢ-വ്രതാഃ ॥൨൮॥
ജരാ-മരണ-മോക്ഷായ മാമ് ആശ്രിത്യ യതന്തി യേ ।
തേ ബ്രഹ്മ തത് വിദുഃ കൃത്സ്നമ് അധ്യാത്മമ് കര്മ ച അഖിലമ് ॥൨൯॥
സാധിഭൂത-അധിദൈവമ് മാമ് സാധിയജ്ഞമ് ച യേ വിദുഃ ।
പ്രയാണകാലേ അപി ച മാം തേ വിദുഃ യുക്ത-ചേതസഃ ॥൩൦॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ജ്ഞാന-വിജ്ഞാന-യോഗഃ നാമ സപ്തമഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ അഷ്ടമഃ അധ്യായഃ । അക്ഷര-ബ്രഹ്മ-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
കിമ് തത് ബ്രഹ്മ കിമ് അധ്യാത്മമ് കിമ് കര്മ പുരുഷോത്തമ ।
അധിഭൂതമ് ച കിമ് പ്രോക്തമ് അധിദൈവമ് കിമ് ഉച്യതേ ॥൧॥
അധിയജ്ഞഃ കഥമ് കഃ അത്ര ദേഹേ അസ്മിന് മധുസൂദന ।
പ്രയാണ-കാലേ ച കഥമ് ജ്ഞേയഃ അസി നിയത-ആത്മഭിഃ ॥൨॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
അക്ഷരമ് ബ്രഹ്മ പരമമ് സ്വഭാവഃ അധ്യാത്മമ് ഉച്യതേ ।
ഭൂത-ഭാവ-ഉദ്ഭവ-കരഃ വിസര്ഗഃ കര്മ-സംജ്ഞിതഃ ॥൩॥
അധിഭൂതമ് ക്ഷരഃ ഭാവഃ പുരുഷഃ ച അധിദൈവതമ് ।
അധിയജ്ഞഃ അഹമ് ഏവ അത്ര ദേഹേ ദേഹ-ഭൃതാമ് വര ॥൪॥
അന്ത-കാലേ ച മാമ് ഏവ സ്മരന് മുക്ത്വാ കലേവരമ് ।
യഃ പ്രയാതി സഃ മത് ഭാവമ് യാതി ന അസ്തി അത്ര സംശയഃ ॥൫॥
യമ് യമ് വാ അപി സ്മരന് ഭാവമ് ത്യജതി അന്തേ കലേവരമ് ।
തമ് തമ് ഏവ ഏതി കൌന്തേയ സദാ തദ്ത് ഭാവ-ഭാവിതഃ ॥൬॥
തസ്മാത് സര്വേഷു കാലേഷു മാമ് അനുസ്മര യുധ്യ ച ।
മയി അര്പിത-മനഃ-ബുദ്ധിഃ മാമ് ഏവ ഏഷ്യസി അസംശയമ് ॥൭॥
അഭ്യാസ-യോഗ-യുക്തേന ചേതസാ ന അന്യ-ഗാമിനാ ।
പരമമ് പുരുഷമ് ദിവ്യമ് യാതി പാര്ഥ അനുചിന്തയന് ॥൮॥
കവിമ് പുരാണമ് അനുശാസിതാരമ് അണോഃ അണീയാംസമ് അനുസ്മരേത് യഃ ।
സര്വസ്യ ധാതാരമ് അചിന്ത്യ-രൂപം ആദിത്യ-വര്ണമ് തമസഃ പരസ്താത് ॥൯॥
പ്രയാണ-കാലേ മനസാ അചലേന ഭക്ത്യാ യുക്തഃ യോഗ-ബലേന ച ഏവ ।
ഭ്രുവോഃമധ്യേ പ്രാണമ്ആവേശ്യ സമ്യക് സഃ തം പരം പുരുഷമ് ഉപൈതി ദിവ്യമ്॥൧൦॥
യത് അക്ഷരമ് വേദ-വിദഃ വദന്തി വിശന്തി യത് യതയഃ വീത-രാഗാഃ ।
യത് ഇച്ഛന്തഃ ബ്രഹ്മചര്യമ് ചരന്തി തത് തേ പദമ് സംഗ്രഹേണ പ്രവക്ഷ്യേ ॥൧൧॥
സര്വ-ദ്വാരാണി സംയമ്യ മനഃ ഹൃദി നിരുധ്യ ച ।
മൂര്ധ്നി ആധായ ആത്മനഃ പ്രാണമ് ആസ്ഥിതഃ യോഗ-ധാരണാമ് ॥൧൨॥
ഓമ് ഇതി ഏക-അക്ഷരമ് ബ്രഹ്മ വ്യാഹരന് മാമ് അനുസ്മരന് ।
യഃ പ്രയാതി ത്യജന് ദേഹമ് സഃ യാതി പരമാമ് ഗതിമ് ॥൧൩॥
അനന്യ-ചേതാഃ സതതമ് യഃ മാമ് സ്മരതി നിത്യശഃ ।
തസ്യ അഹം സുലഭഃ പാര്ഥ നിത്യ-യുക്തസ്യ യോഗിനഃ ॥൧൪॥
മാമ് ഉപേത്യ പുനഃ-ജന്മ ദുഃഖ-ആലയമ് അശാശ്വതമ് ।
ന ആപ്നുവന്തി മഹാത്മാനഃ സംസിദ്ധിമ് പരമാമ് ഗതാഃ ॥൧൫॥
ആബ്രഹ്മ-ഭുവനാത് ലോകാഃ പുനഃ-ആവര്തിനഃ അര്ജുന ।
മാമ് ഉപേത്യ തു കൌന്തേയ പുനഃ-ജന്മ ന വിദ്യതേ ॥൧൬॥
സഹസ്ര-യുഗ-പര്യന്തമ് അഹഃ യത് ബ്രഹ്മണഃ വിദുഃ ।
രാത്രിമ് യുഗ-സഹസ്ര-അന്താമ് തേ അഹോരാത്ര-വിദഃ ജനാഃ ॥൧൭॥
അവ്യക്താത് വ്യക്തയഃ സര്വാഃ പ്രഭവന്തി അഹഃ ആഗമേ ।
രാത്രി ആഗമേ പ്രലീയന്തേ തത്ര ഏവ അവ്യക്ത-സംജ്ഞകേ ॥൧൮॥
ഭൂത-ഗ്രാമഃ സഃ ഏവ അയമ് ഭൂത്വാ ഭൂത്വാ പ്രലീയതേ ।
രാത്രി ആഗമേ അവശഃ പാര്ഥ പ്രഭവതി അഹഃ ആഗമേ ॥൧൯॥
പരഃ തസ്മാത് തു ഭാവഃ അന്യഃ അവ്യക്തഃ അവ്യക്താത് സനാതനഃ ।
യഃ സഃ സര്വേഷു ഭൂതേഷു നശ്യത്സു ന വിനശ്യതി ॥൨൦॥
അവ്യക്തഃ അക്ഷരഃ ഇതി ഉക്തഃ തമ് ആഹുഃ പരമാമ് ഗതിമ് ।
യമ് പ്രാപ്യ ന നിവര്തന്തേ തത് ധാമ പരമമ് മമ ॥൨൧॥
പുരുഷഃ സഃ പരഃ പാര്ഥ ഭക്ത്യാ ലഭ്യഃ തു അനന്യയാ ।
യസ്യ അന്തഃ-സ്ഥാനി ഭൂതാനി യേന സര്വമ് ഇദമ് തതമ് ॥൨൨॥
യത്ര കാലേ തു അനാവൃത്തിമ് ആവൃത്തിമ് ച ഏവ യോഗിനഃ ।
പ്രയാതാഃ യാന്തി തമ് കാലമ് വക്ഷ്യാമി ഭരതര്ഷഭ ॥൨൩॥
അഗ്നിഃ ജ്യോതിഃ അഹഃ ശുക്ലഃ ഷണ്മാസാഃ ഉത്തര-ആയണമ് ।
തത്ര പ്രയാതാഃ ഗച്ഛന്തി ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മവിദഃ ജനാഃ ॥൨൪॥
ധൂമഃ രാത്രിഃ തഥാ കൃഷ്ണഃ ഷണ്മാസാഃ ദക്ഷിണ-ആയനമ് ।
തത്ര ചാന്ദ്രമസമ് ജ്യോതിഃ യോഗീ പ്രാപ്യ നിവര്തതേ ॥൨൫॥
ശുക്ല-കൃഷ്ണേ ഗതീ ഹി ഏതേ ജഗതഃ ശാശ്വതേ മതേ ।
ഏകയാ യാതി അനാവൃത്തിമ് അന്യയാ ആവര്തതേ പുനഃ ॥൨൬॥
ന ഏതേ സൃതീ പാര്ഥ ജാനന് യോഗീ മുഹ്യതി കശ്ചന ।
തസ്മാത് സര്വേഷു കാലേഷു യോഗ-യുക്തഃ ഭവ അര്ജുന ॥൨൭॥
വേദേഷു യജ്ഞേഷു തപഃസു ച ഏവ ദാനേഷു യത് പുണ്യ-ഫലമ് പ്രദിഷ്ടമ് ।
അത്യേതി തത്സര്വമ് ഇദം വിദിത്വാ യോഗീ പരം സ്ഥാനമ് ഉപൈതി ച ആദ്യമ്॥൨൮॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ അക്ഷര-ബ്രഹ്മ-യോഗഃ നാമ അഷ്ടമഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ നവമഃ അധ്യായഃ । രാജ-വിദ്യാ-രാജ-ഗുഹ്യ-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ഇദമ് തു തേ ഗുഹ്യതമമ് പ്രവക്ഷ്യാമി അനസൂയവേ ।
ജ്ഞാനമ് വിജ്ഞാന-സഹിതമ് യത് ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേ അശുഭാത് ॥൧॥
രാജ-വിദ്യാ രാജ-ഗുഹ്യമ് പവിത്രമ്മ് ഇദമ് ഉത്തമമ് ।
പ്രത്യക്ഷ-അവഗമമ് ധര്മ്യമ് സുസുഖമ് കര്തുമ് അവ്യയമ് ॥൨॥
അശ്രദ്ദധാനാഃ പുരുഷാഃ ധര്മസ്യ അസ്യ പരന്തപ ।
അപ്രാപ്യ മാമ് നിവര്തന്തേ മൃത്യു-സംസാര-വര്ത്മനി ॥൩॥
മയാ തതമ് ഇദമ് സര്വമ് ജഗത് അവ്യക്ത-മൂര്തിനാ ।
മത്-സ്ഥാനി സര്വ-ഭൂതാനി ന ച അഹമ് തേഷു അവസ്ഥിതഃ ॥൪॥
ന ച മത്-സ്ഥാനി ഭൂതാനി പശ്യ മേ യോഗമ് ഐശ്വരമ് ।
ഭൂത-ഭൃത് ന ച ഭൂത-സ്ഥഃ മമ ആത്മാ ഭൂത-ഭാവനഃ ॥൫॥
യഥാ ആകാശ-സ്ഥിതഃ നിത്യമ് വായുഃ സര്വത്രഗഃ മഹാന് ।
തഥാ സര്വാണി ഭൂതാനി മത്-സ്ഥാനി ഇതി ഉപധാരയ ॥൬॥
സര്വ-ഭൂതാനി കൌന്തേയ പ്രകൃതിമ് യാന്തി മാമികാമ് ।
കല്പ-ക്ഷയേ പുനഃ താനി കല്പ-ആദൌ വിസൃജാമി അഹമ് ॥൭॥
പ്രകൃതിമ് സ്വാമ് അവഷ്ടഭ്യ വിസൃജാമി പുനഃ പുനഃ ।
ഭൂത-ഗ്രാമമ് ഇമമ് കൃത്സ്നമ് അവശമ് പ്രകൃതേഃ വശാത് ॥൮॥
ന ച മാമ് താനി കര്മാണി നിബധ്നന്തി ധനഞ്ജയ ।
ഉദാസീനവത് ആസീനമ് അസക്തമ് തേഷു കര്മസു ॥൯॥
മയാ അധ്യക്ഷേണ പ്രകൃതിഃ സൂയതേ സചര-അചരമ് ।
ഹേതുനാ അനേന കൌന്തേയ ജഗത് വിപരിവര്തതേ ॥൧൦॥
അവജാനന്തി മാമ് മൂഢാഃ മാനുഷീമ് തനുമ് ആശ്രിതമ് ।
പരമ് ഭാവമ് അജാനന്തഃ മമ ഭൂത-മഹേശ്വരമ് ॥൧൧॥
മോഘ-ആശാഃ മോഘ-കര്മാണഃ മോഘ-ജ്ഞാനാഃ വിചേതസഃ ।
രാക്ഷസീമ് ആസുരീമ് ച ഏവ പ്രകൃതിമ് മോഹിനീമ് ശ്രിതാഃ ॥൧൨॥
മഹാത്മാനഃ തു മാമ് പാര്ഥ ദൈവീമ് പ്രകൃതിമ് ആശ്രിതാഃ ।
ഭജന്തി അനന്യ-മനസഃ ജ്ഞാത്വാ ഭൂതാദിമ് അവ്യയമ് ॥൧൩॥
സതതമ് കീര്തയന്തഃ മാമ് യതന്തഃ ച ദൃഢ-വ്രതാഃ ।
നമസ്യന്തഃ ച മാമ് ഭക്ത്യാ നിത്യ-യുക്താഃ ഉപാസതേ ॥൧൪॥
ജ്ഞാന-യജ്ഞേന ച അപി അന്യേ യജന്തഃ മാമ് ഉപാസതേ ।
ഏകത്വേന പൃഥക്ത്വേന ബഹുധാ വിശ്വതോമുഖമ് ॥൧൫।
അഹമ് ക്രതുഃ അഹമ് യജ്ഞഃ സ്വധാ അഹമ് അഹമ് ഔഷധമ് ।
മന്ത്രഃ അഹമ് അഹമ് ഏവ ആജ്യമ് അഹമ് അഗ്നിഃ അഹമ് ഹുതമ് ॥൧൬॥
പിതാ അഹമ് അസ്യ ജഗതഃ മാതാ ധാതാ പിതാമഹഃ ।
വേദ്യമ് പവിത്രമ് ഓംകാരഃ ഋക്-സാമ യജുഃ ഏവ ച ॥൧൭॥
ഗതിഃ ഭര്താ പ്രഭുഃ സാക്ഷീ നിവാസഃ ശരണമ് സുഹൃത് ।
പ്രഭവഃ പ്രലയഃ സ്ഥാനമ് നിധാനമ് ബീജമ് അവ്യയമ് ॥൧൮॥
തപാമി അഹമ് അഹമ് വര്ഷമ് നിഗൃഹ്ണാമി ഉത്സൃജാമി ച ।
അമൃതമ് ച ഏവ മൃത്യുഃ ച സത് അസത് ച അഹമ് അര്ജുന ॥൧൯॥
ത്രൈ-വിദ്യാഃ മാമ് സോമപാഃ പൂത-പാപാഃ യജ്ഞൈഃ ഇഷ്ട്വാ സ്വര്ഗതിമ് പ്രാര്ഥയന്തേ ।
തേ പുണ്യമ് ആസാദ്യ സുരേന്ദ്രലോകം അശ്നന്തി ദിവ്യാന് ദിവി ദേവഭോഗാന് ॥൨൦॥
തേ തമ് ഭുക്ത്വാ സ്വര്ഗ-ലോകമ് വിശാലമ് ക്ഷീണേ പുണ്യേ മര്ത്യ-ലോകമ് വിശന്തി ।
ഏവമ് ത്രയീ-ധര്മമ് അനുപ്രപന്നാഃ ഗത-ആഗതമ് കാമ-കാമാഃ ലഭന്തേ ॥൨൧॥
അനന്യാഃ ചിന്തയന്തഃ മാമ് യേ ജനാഃ പര്യുപാസതേ ।
തേഷാമ് നിത്യ-അഭിയുക്താനാമ് യോഗ-ക്ഷേമമ് വഹാമി അഹമ് ॥൨൨॥
യേ അപി അന്യ-ദേവതാ-ഭക്താഃ യജന്തേ ശ്രദ്ധയാ അന്വിതാഃ ।
തേ അപി മാമ് ഏവ കൌന്തേയ യജന്തി അവിധി-പൂര്വകമ് ॥൨൩॥
അഹമ് ഹി സര്വ-യജ്ഞാനാമ് ഭോക്താ ച പ്രഭുഃ ഏവ ച ।
ന തു മാമ് അഭിജാനന്തി തത്ത്വേന അതഃ ച്യവന്തി തേ ॥൨൪॥
യാന്തി ദേവ-വ്രതാഃ ദേവാന് പിതൄന് യാന്തി പിതൃ-വ്രതാഃ ।
ഭൂതാനി യാന്തി ഭൂത-ഇജ്യാഃ യാന്തി മത് യാജിനഃ അപി മാമ് ॥൨൫॥
പത്രമ് പുഷ്പമ് ഫലമ് തോയമ് യഃ മേ ഭക്ത്യാ പ്രയച്ഛതി ।
തത് അഹമ് ഭക്തി-ഉപഹൃതമ് അശ്നാമി പ്രയത ആത്മനഃ ॥൨൬॥
യത് കരോഷി യത് അശ്നാസി യത് ജുഹോഷി ദദാസി യത് ।
യത് തപസ്യസി കൌന്തേയ തത് കുരുഷ്വ മത് അര്പണമ് ॥൨൭॥
ശുഭ-അശുഭ-ഫലൈഃ ഏവമ് മോക്ഷ്യസേ കര്മ-ബന്ധനൈഃ ।
സംന്യാസ-യോഗ-യുക്ത-ആത്മാ വിമുക്തഃ മാമ് ഉപൈഷ്യസി ॥൨൮॥
സമഃ അഹമ് സര്വ-ഭൂതേഷു ന മേ ദ്വേഷ്യഃ അസ്തി ന പ്രിയഃ ।
യേ ഭജന്തി തു മാമ് ഭക്ത്യാ മയി തേ തേഷു ച അപി അഹമ് ॥൨൯॥
അപി ചേത് സു-ദുഃ-ആചാരഃ ഭജതേ മാമ് അനന്യ-ഭാക് ।
സാധുഃ ഏവ സഃ മന്തവ്യഃ സമ്യക് വ്യവസിതഃ ഹി സഃ ॥൩൦॥
ക്ഷിപ്രമ് ഭവതി ധര്മ-ആത്മാ ശശ്വത് ശാന്തിമ് നിഗച്ഛതി ।
കൌന്തേയ പ്രതിജാനീഹി ന മേ ഭക്തഃ പ്രണശ്യതി ॥൩൧॥
മാമ് ഹി പാര്ഥ വ്യപാശ്രിത്യ യേ അപി സ്യുഃ പാപ-യോനയഃ ।
സ്ത്രിയഃ വൈശ്യാഃ തഥാ ശൂദ്രാഃ തേ അപി യാന്തി പരാമ് ഗതിമ് ॥൩൨॥
കിമ് പുനഃ ബ്രാഹ്മണാഃ പുണ്യാഃ ഭക്താഃ രാജര്ഷയഃ തഥാ ।
അനിത്യമ് അസുഖമ് ലോകമ് ഇമമ് പ്രാപ്യ ഭജസ്വ മാമ് ॥൩൩॥
മത്-മനാഃ ഭവ മത്-ഭക്തഃ മത്-യാജീ മാമ് നമസ്കുരു ।
മാമ് ഏവ ഏഷ്യസി യുക്ത്വാ ഏവമ് ആത്മാനമ് മത്-പരായണഃ ॥൩൪॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ രാജ-വിദ്യാ-രാജ-ഗുഹ്യ-യോഗഃ നാമ നവമഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ദശമഃ അധ്യായഃ । വിഭൂതി-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ഭൂയഃ ഏവ മഹാബാഹോ ശൃണു മേ പരമമ് വചഃ ।
യത് തേ അഹമ് പ്രീയമാണായ വക്ഷ്യാമി ഹിത-കാമ്യയാ ॥൧॥
ന മേ വിദുഃ സുര-ഗണാഃ പ്രഭവമ് ന മഹര്ഷയഃ ।
അഹമ് ആദിഃ ഹി ദേവാനാമ് മഹര്ഷീണാമ് ച സര്വശഃ ॥൨॥
യഃ മാമ് അജമ് അനാദിമ് ച വേത്തി ലോക-മഹേശ്വരമ് ।
അസമ്മൂഢഃ സഃ മര്ത്യേഷു സര്വ-പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥൩॥
ബുദ്ധിഃ ജ്ഞാനമ് അസമ്മോഹഃ ക്ഷമാ സത്യമ് ദമഃ ശമഃ ।
സുഖമ് ദുഃഖമ് ഭവഃ അഭാവഃ ഭയമ് ച അഭയമ് ഏവ ച ॥൪॥
അഹിംസാ സമതാ തുഷ്ടിഃ തപഃ ദാനമ് യശഃ അയശഃ ।
ഭവന്തി ഭാവാഃ ഭൂതാനാമ് മത്തഃ ഏവ പൃഥക്-വിധാഃ ॥൫॥
മഹര്ഷയഃ സപ്ത പൂര്വേ ചത്വാരഃ മനവഃ തഥാ ।
മത് ഭാവാഃ മാനസാഃ ജാതാഃ യേഷാമ് ലോകേ ഇമാഃ പ്രജാഃ ॥൬॥
ഏതാമ് വിഭൂതിമ് യോഗമ് ച മമ യഃ വേത്തി തത്ത്വതഃ ।
സഃ അവികമ്പേന യോഗേന യുജ്യതേ ന അത്ര സംശയഃ ॥൭॥
അഹമ് സര്വസ്യ പ്രഭവഃ മത്തഃ സര്വമ് പ്രവര്തതേ ।
ഇതി മത്വാ ഭജന്തേ മാമ് ബുധാഃ ഭാവ-സമന്വിതാഃ ॥൮॥
മത് ചിത്താഃ മത് ഗത-പ്രാണാഃ ബോധയന്തഃ പരസ്പരമ് ।
കഥയന്തഃ ച മാമ് നിത്യമ് തുഷ്യന്തി ച രമന്തി ച ॥൯॥
തേഷാമ് സതത-യുക്താനാമ് ഭജതാമ് പ്രീതി-പൂര്വകമ് ।
ദദാമി ബുദ്ധി-യോഗമ് തമ് യേന മാമ് ഉപയാന്തി തേ ॥൧൦॥
തേഷാമ് ഏവ അനുകമ്പാര്ഥമ് അഹമ് അജ്ഞാനജമ് തമഃ ।
നാശയാമി ആത്മ-ഭാവസ്ഥഃ ജ്ഞാന-ദീപേന ഭാസ്വതാ ॥൧൧॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
പരമ് ബ്രഹ്മ പരമ് ധാമ പവിത്രമ് പരമമ് ഭവാന് ।
പുരുഷമ് ശാശ്വതമ് ദിവ്യമ് ആദിദേവമ് അജമ് വിഭുമ് ॥൧൨॥
ആഹുഃ ത്വാമ് ഋഷയഃ സര്വേ ദേവര്ഷിഃ നാരദഃ തഥാ ।
അസിതഃ ദേവലഃ വ്യാസഃ സ്വയമ് ച ഏവ ബ്രവീഷി മേ ॥൧൩॥
സര്വമ് ഏതത് ഋതമ് മന്യേ യത് മാമ് വദസി കേശവ ।
ന ഹി തേ ഭഗവന് വ്യക്തിമ് വിദുഃ ദേവാഃ ന ദാനവാഃ ॥൧൪॥
സ്വയമ് ഏവ ആത്മനാ ആത്മാനമ് വേത്ഥ ത്വമ് പുരുഷോത്തമ ।
ഭൂത-ഭാവന ഭൂത-ഈശ ദേവ-ദേവ ജഗത്-പതേ ॥൧൫॥
വക്തുമ് അര്ഹസി അശേഷേണ ദിവ്യാഃ ഹി ആത്മ-വിഭൂതയഃ ।
യാഭിഃ വിഭൂതിഭിഃ ലോകാന് ഇമാന് ത്വമ് വ്യാപ്യ തിഷ്ഠസി ॥൧൬॥
കഥമ് വിദ്യാമ് അഹമ് യോഗിന് ത്വാമ് സദാ പരിചിന്തയന് ।
കേഷു കേഷു ച ഭാവേഷു ചിന്ത്യഃ അസി ഭഗവന് മയാ ॥൧൭॥
വിസ്തരേണ ആത്മനഃ യോഗമ് വിഭൂതിമ് ച ജനാര്ദന ।
ഭൂയഃ കഥയ തൃപ്തിഃ ഹി ശൃണ്വതഃ ന അസ്തി മേ അമൃതമ് ॥൧൮॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ദിവ്യാഃ ഹി ആത്മ-വിഭൂതയഃ ।
പ്രാധാന്യതഃ കുരു-ശ്രേഷ്ഠ ന അസ്തി അന്തഃ വിസ്തരസ്യ മേ ॥൧൯॥
അഹമ് ആത്മാ ഗുഡാകാ-ഈശ സര്വ-ഭൂത-ആശയ-സ്ഥിതഃ ।
അഹമ് ആദിഃ ച മധ്യമ് ച ഭൂതാനാമ് അന്തഃ ഏവ ച ॥൨൦॥
ആദിത്യാനാമ് അഹമ് വിഷ്ണുഃ ജ്യോതിഷാമ് രവിഃ അംശുമാന് ।
മരീചിഃ മരുതാമ് അസ്മി നക്ഷത്രാണാമ് അഹമ് ശശീ ॥൨൧॥
വേദാനാമ് സാമവേദഃ അസ്മി ദേവാനാമ് അസ്മി വാസവഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണാമ് മനഃ ച അസ്മി ഭൂതാനാമ് അസ്മി ചേതനാ ॥൨൨॥
രുദ്രാണാമ് ശങ്കരഃ ച അസ്മി വിത്ത-ഈശഃ യക്ഷ-രക്ഷസാമ് ।
വസൂനാമ് പാവകഃ ച അസ്മി മേരുഃ ശിഖരിണാമ് അഹമ് ॥൨൩॥
പുരോധസാമ് ച മുഖ്യമ് മാമ് വിദ്ധി പാര്ഥ ബൃഹസ്പതിമ് ।
സേനാനീനാമ് അഹമ് സ്കന്ദഃ സരസാമ് അസ്മി സാഗരഃ ॥൨൪॥
മഹര്ഷീണാമ് ഭൃഗുഃ അഹമ് ഗിരാമ് അസ്മി ഏകമ് അക്ഷരമ് ।
യജ്ഞാനാമ് ജപ-യജ്ഞഃ അസ്മി സ്ഥാവരാണാമ് ഹിമാലയഃ ॥൨൫॥
അശ്വത്ഥഃ സര്വ-വൃക്ഷാണാമ് ദേവര്ഷീണാമ് ച നാരദഃ ।
ഗന്ധര്വാണാമ് ചിത്രരഥഃ സിദ്ധാനാമ് കപിലഃ മുനിഃ ॥൨൬॥
ഉച്ചൈഃശ്രവസമ് അശ്വാനാമ് വിദ്ധി മാമ് അമൃത-ഉദ്ഭവമ് ।
ഐരാവതമ് ഗജേന്ദ്രാണാമ് നരാണാമ് ച നരാധിപമ് ॥൨൭॥
ആയുധാനാമ് അഹമ് വജ്രമ് ധേനൂനാമ് അസ്മി കാമധുക് ।
പ്രജനഃ ച അസ്മി കന്ദര്പഃ സര്പാണാമ് അസ്മി വാസുകിഃ ॥൨൮॥
അനന്തഃ ച അസ്മി നാഗാനാമ് വരുണഃ യാദസാമ് അഹമ് ।
പിതൄണാമ് അര്യമാ ച അസ്മി യമഃ സംയമതാമ് അഹമ് ॥൨൯॥
പ്രഹ്ലാദഃ ച അസ്മി ദൈത്യാനാമ് കാലഃ കലയതാമ് അഹമ് ।
മൃഗാണാമ് ച മൃഗേന്ദ്രഃ അഹമ് വൈനതേയഃ ച പക്ഷിണാമ് ॥൩൦॥
പവനഃ പവതാമ് അസ്മി രാമഃ ശസ്ത്ര-ഭൃതാമ് അഹമ് ।
ഝഷാണാമ് മകരഃ ച അസ്മി സ്രോതസാമ് അസ്മി ജാഹ്നവീ ॥൩൧॥
സര്ഗാണാമ് ആദിഃ അന്തഃ ച മധ്യമ് ച ഏവ അഹമ് അര്ജുന ।
അധ്യാത്മ-വിദ്യാ വിദ്യാനാമ് വാദഃ പ്രവദതാമ് അഹമ് ॥൩൨॥
അക്ഷരാണാമ് അകാരഃ അസ്മി ദ്വന്ദ്വഃ സാമാസികസ്യ ച ।
അഹമ് ഏവ അക്ഷയഃ കാലഃ ധാതാ അഹമ് വിശ്വതോമുഖഃ ॥൩൩॥
മൃത്യുഃ സര്വ-ഹരഃ ച അഹമ് ഉദ്ഭവഃ ച ഭവിഷ്യതാമ് ।
കീര്തിഃ ശ്രീഃ വാക് ച നാരീണാമ് സ്മൃതിഃ മേധാ ധൃതിഃ ക്ഷമാ ॥൩൪॥
ബൃഹത്-സാമ തഥാ സാമ്നാമ് ഗായത്രീ ഛന്ദസാമ് അഹമ് ।
മാസാനാമ് മാര്ഗശീര്ഷഃ അഹമ് ഋതൂനാമ് കുസുമാകരഃ ॥൩൫॥
ദ്യൂതമ് ഛലയതാമ് അസ്മി തേജഃ തേജസ്വിനാമ് അഹമ് ।
ജയഃ അസ്മി വ്യവസായഃ അസ്മി സത്ത്വമ് സത്ത്വവതാമ് അഹമ് ॥൩൬॥
വൃഷ്ണീനാമ് വാസുദേവഃ അസ്മി പാണ്ഡവാനാമ് ധനഞ്ജയഃ ।
മുനീനാമ് അപി അഹം വ്യാസഃ കവീനാമ് ഉശനാ കവിഃ ॥൩൭॥
ദണ്ഡോ ദമയതാമസ്മി നീതിരസ്മി ജിഗീഷതാമ് ।
മൌനം ചൈവാസ്മി ഗുഹ്യാനാം ജ്ഞാനം ജ്ഞാനവതാമഹമ് ॥൩൮॥
ദണ്ഡഃ ദമയതാമ് അസ്മി നീതിഃ അസ്മി ജിഗീഷതാമ് ।
മൌനമ് ച ഏവ അസ്മി ഗുഹ്യാനാമ് ജ്ഞാനമ് ജ്ഞാനവതാമ് അഹമ് ॥൩൮॥
യത് ച അപി സര്വ-ഭൂതാനാമ് ബീജമ് തത് അഹമ് അര്ജുന ।
ന തത് അസ്തി വിനാ യത് സ്യാത് മയാ ഭൂതമ് ചര-അചരമ് ॥൩൯॥
ന അന്തഃ അസ്തി മമ ദിവ്യാനാമ് വിഭൂതീനാമ് പരന്തപ ।
ഏഷഃ തു ഉദ്ദേശതഃ പ്രോക്തഃ വിഭൂതേഃ വിസ്തരഃ മയാ ॥൪൦॥
യത് യത് വിഭൂതിമത് സത്ത്വമ് ശ്രീമത് ഊര്ജിതമ് ഏവ വാ ।
തത് തത് അവഗച്ഛ ത്വമ് മമ തേജഃ അംശ-സമ്ഭവമ് ॥൪൧॥
അഥവാ ബഹുനാ ഏതേന കിമ് ജ്ഞാതേന തവ അര്ജുന ।
വിഷ്ടഭ്യ അഹമ് ഇദമ് കൃത്സ്നമ് ഏക-അംശേന സ്ഥിതഃ ജഗത് ॥൪൨॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ വിഭൂതി-യോഗഃ നാമ ദശമഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ഏകാദശഃ അധ്യായഃ । വിശ്വ-രൂപ-ദര്ശന-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
മത് അനുഗ്രഹായ പരമമ് ഗുഹ്യമ് അധ്യാത്മ-സംജ്ഞിതമ് ।
യത് ത്വയാ ഉക്തമ് വചഃ തേന മോഹഃ അയമ് വിഗതഃ മമ ॥൧॥
ഭവ അപി അയൌ ഹി ഭൂതാനാമ് ശ്രുതൌ വിസ്തരശഃ മയാ ।
ത്വത്തഃ കമല-പത്ര-അക്ഷ മാഹാത്മ്യമ് അപി ച അവ്യയമ് ॥൨॥
ഏവമ് ഏതത് യഥാ ആത്ഥ ത്വമ് ആത്മാനം പരമേശ്വര ।
ദ്രഷ്ടുമ് ഇച്ഛാമി തേ രൂപമ് ഐശ്വരമ് പുരുഷോത്തമ ॥൩॥
മന്യസേ യദി തത് ശക്യമ് മയാ ദ്രഷ്ടുമ് ഇതി പ്രഭോ ।
യോഗേശ്വര തതഃ മേ ത്വമ് ദര്ശയ ആത്മാനമ് അവ്യയമ് ॥൪॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
പശ്യ മേ പാര്ഥ രൂപാണി ശതശഃ അഥ സഹസ്രശഃ ।
നാനാ-വിധാനി ദിവ്യാനി നാനാ-വര്ണ-ആകൃതീനി ച ॥൫॥
പശ്യ ആദിത്യാന് വസൂന് രുദ്രാന് അശ്വിനൌ മരുതാഃ തഥാ ।
ബഹൂനി അദൃഷ്ട-പൂര്വാണി പശ്യ ആശ്ചര്യാണി ഭാരത ॥൬॥
ഇഹ ഏകസ്ഥമ് ജഗത് കൃത്സ്നമ് പശ്യ അദ്യ സചര-അചരമ് ।
മമ ദേഹേ ഗുഡാകേശ യത് ച അന്യത് ദ്രഷ്ടുമ് ഇച്ഛസി ॥൭॥
ന തു മാമ് ശക്യസേ ദ്രഷ്ടുമ് അനേന ഏവ സ്വ-ചക്ഷുഷാ ।
ദിവ്യമ് ദദാമി തേ ചക്ഷുഃ പശ്യ മേ യോഗമ് ഐശ്വരമ് ॥൮॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ഏവമ് ഉക്ത്വാ തതഃ രാജന് മഹാ-യോഗ-ഈശ്വരഃ ഹരിഃ ।
ദര്ശയാമാസ പാര്ഥായ പരമമ് രൂപമ് ഐശ്വരമ് ॥൯॥
അനേക-വക്ത്ര-നയനമ് അനേക-അദ്ഭുത-ദര്ശനമ് ।
അനേക-ദിവ്യ-ആഭരണമ് ദിവ്യ-അനേക-ഉദ്യത-ആയുധമ് ॥൧൦॥
ദിവ്യ-മാല്യ-അമ്ബര-ധരമ് ദിവ്യ-ഗന്ധ-അനുലേപനമ് ।
സര്വ-ആശ്ചര്യമയമ് ദേവമ് അനന്തമ് വിശ്വതോമുഖമ് ॥൧൧॥
ദിവി സൂര്യ-സഹസ്രസ്യ ഭവേത് യുഗപത് ഉത്ഥിതാ ।
യദി ഭാഃ സദൃശീ സാ സ്യാത് ഭാസഃ തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥൧൨॥
തത്ര ഏകസ്ഥമ് ജഗത് കൃത്സ്നമ് പ്രവിഭക്തമ് അനേകധാ ।
അപശ്യത് ദേവ-ദേവസ്യ ശരീരേ പാണ്ഡവഃ തദാ ॥൧൩॥
തതഃ സ വിസ്മയാവിഷ്ടോ ഹൃഷ്ടരോമാ ധനഞ്ജയഃ ।
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവം കൃതാഞ്ജലിരഭാഷത ॥൧൪॥
തതഃ സഃ വിസ്മയ-ആവിഷ്ടഃ ഹൃഷ്ട-രോമാ ധനഞ്ജയഃ ।
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവമ് കൃത-അഞ്ജലിഃ അഭാഷത ॥൧൪॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
പശ്യാമി ദേവാന് തവ ദേവ ദേഹേ സര്വാന് തഥാ ഭൂത-വിശേഷ-സങ്ഘാന് ।
ബ്രഹ്മാണമ് ഈശമ് കമലആസനസ്ഥം ഋഷീന് ച സര്വാന് ഉരഗാന് ച ദിവ്യാന്॥൧൫॥
അനേക-ബാഹു-ഉദര-വക്ത്ര-നേത്രമ് പശ്യാമി ത്വാമ് സര്വതഃ അനന്ത-രൂപമ് ।
ന അന്തമ് ന മധ്യം ന പുനഃ തവ ആദിമ് പശ്യാമി വിശ്വേശ്വര വിശ്വരൂപ॥൧൬॥
കിരീടിനമ് ഗദിനമ് ചക്രിണമ് ച തേജോ-രാശിമ് സര്വതഃ ദീപ്തിമന്തമ് ।
പശ്യാമി ത്വാം ദുര്നിരീക്ഷ്യമ് സമന്താത് ദീപ്തഅനലഅര്ക ദ്യുതിമ്അപ്രമേയമ്॥൧൭॥
ത്വമ് അക്ഷരമ് പരമമ് വേദിതവ്യമ് ത്വമ് അസ്യ വിശ്വസ്യ പരമ് നിധാനമ് ।
ത്വമ് അവ്യയഃ ശാശ്വത-ധര്മ-ഗോപ്താ സനാതനഃ ത്വമ് പുരുഷഃ മതഃ മേ ॥൧൮॥
അനാദി-മധ്യ-അന്തമ് അനന്ത-വീര്യമ് അനന്ത-ബാഹുമ് ശശി-സൂര്യ-നേത്രമ് ।
പശ്യാമി ത്വാമ് ദീപ്തഹുതാശവക്ത്രമ് സ്വതേജസാ വിശ്വമ് ഇദമ് തപന്തമ് ॥൧൯॥
ദ്യാവാ-പൃഥിവ്യോഃ ഇദമ് അന്തരമ് ഹി വ്യാപ്തമ് ത്വയാ ഏകേന ദിശഃ ച സര്വാഃ ।
ദൃഷ്ട്വാഅദ്ഭുതമ് രൂപമുഗ്രം തവ ഇദമ് ലോക-ത്രയമ് പ്രവ്യഥിതമ് മഹാത്മന്॥൨൦॥
അമീ ഹി ത്വാമ് സുര-സങ്ഘാഃ വിശന്തി കേചിത് ഭീതാഃ പ്രാഞ്ജലയഃ ഗൃണന്തി ।
സ്വസ്തി ഇതി ഉക്ത്വാ മഹര്ഷി-സിദ്ധ-സങ്ഘാഃസ്തുവന്തി ത്വാമ് സ്തുതിഭിഃപുഷ്കലാഭിഃ॥൨൧॥
രുദ്ര-ആദിത്യാഃ വസവഃ യേ ച സാധ്യാഃ വിശ്വേ അശ്വിനൌ മരുതഃ ച ഉഷ്മപാഃ ച ।
ഗന്ധര്വ-യക്ഷ-അസുര-സിദ്ധ-സങ്ഘാഃ വീക്ഷന്തേ ത്വാമ് വിസ്മിതാഃ ച ഏവ സര്വേ॥൨൨॥
രൂപമ് മഹത് തേ ബഹു-വക്ത്ര-നേത്രമ് മഹാ-ബാഹോ ബഹു-ബാഹു-ഊരു-പാദമ് ।
ബഹു-ഉദരമ് ബഹു-ദംഷ്ട്രാ-കരാലമ് ദൃഷ്ട്വാ ലോകാഃ പ്രവ്യഥിതാഃ തഥാ അഹമ്॥൨൩॥
നഭഃ-സ്പൃശമ് ദീപ്തമ് അനേക-വര്ണമ് വ്യാത്ത-ആനനമ് ദീപ്ത-വിശാല-നേത്രമ് ।
ദൃഷ്ട്വാ ഹി ത്വാം പ്രവ്യഥിത-അന്തര-ആത്മാ ധൃതിമ് ന വിന്ദാമി ശമമ് ച വിഷ്ണോ॥൨൪॥
ദംഷ്ട്രാ-കരാലാനി ച തേ മുഖാനി ദൃഷ്ട്വാ ഏവ കാല-അനല-സന്നിഭാനി ।
ദിശഃ ന ജാനേ ന ലഭേ ച ശര്മ പ്രസീദ ദേവേശ ജഗത്-നിവാസ ॥൨൫॥
അമീ ച ത്വാമ് ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാഃ സര്വേ സഹ ഏവ അവനിപാല-സങ്ഘൈഃ ।
ഭീഷ്മഃ ദ്രോണഃ സൂത-പുത്രഃ തഥാ അസൌ സഹ അസ്മദീയൈഃ അപി യോധ-മുഖ്യൈഃ॥൨൬॥
വക്ത്രാണി തേ ത്വരമാണാഃ വിശന്തി ദംഷ്ട്രാ-കരാലാനി ഭയാനകാനി ।
കേചിത് വിലഗ്നാഃ ദശന-അന്തരേഷു സന്ദൃശ്യന്തേ ചൂര്ണിതൈഃ ഉത്തമ-അങ്ഗൈഃ ॥൨൭॥
യഥാ നദീനാമ് ബഹവഃ അമ്ബു-വേഗാഃ സമുദ്രമ് ഏവ അഭിമുഖാഃ ദ്രവന്തി ।
തഥാ തവ അമീ നര-ലോക-വീരാഃ വിശന്തി വക്ത്രാണി അഭിവിജ്വലന്തി ॥൨൮॥
യഥാ പ്രദീപ്തമ് ജ്വലനമ് പതങ്ഗാഃ വിശന്തി നാശായ സമൃദ്ധ-വേഗാഃ ।
തഥാ ഏവ നാശായ വിശന്തി ലോകാഃ തവ അപി വക്ത്രാണി സമൃദ്ധ-വേഗാഃ॥൨൯॥
ലേലിഹ്യസേ ഗ്രസമാനഃ സമന്താത് ലോകാന് സമഗ്രാന് വദനൈഃ ജ്വലദ്ഭിഃ ।
തേജോഭിഃ ആപൂര്യ ജഗത് സമഗ്രമ് ഭാസഃ തവ ഉഗ്രാഃ പ്രതപന്തി വിഷ്ണോ ॥൩൦॥
ആഖ്യാഹി മേ കോ ഭവാനുഗ്രരൂപോ നമഃ അസ്തു തേ ദേവവര പ്രസീദ ।
വിജ്ഞാതുമ് ഇച്ഛാമി ഭവന്തമ് ആദ്യമ് ന ഹി പ്രജാനാമി തവ പ്രവൃത്തിമ് ॥൩൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
കാലഃ അസ്മി ലോക-ക്ഷയ-കൃത് പ്രവൃദ്ധഃ ലോകാന് സമാഹര്തുമ് ഇഹ പ്രവൃത്തഃ ।
ഋതേഽപി ത്വാം ന ഭവിഷ്യന്തി സര്വേ യേ അവസ്ഥിതാഃ പ്രത്യനീകേഷു യോധാഃ॥൩൨॥
തസ്മാത് ത്വമ് ഉത്തിഷ്ഠ യശഃ ലഭസ്വ ജിത്വാ ശത്രൂന് ഭുങ്ക്ഷ്വ രാജ്യമ് സമൃദ്ധമ് ।
മയാ ഏവ ഏതേ നിഹതാഃ പൂര്വമ് ഏവ നിമിത്ത-മാത്രമ് ഭവ സവ്യ-സാചിന് ॥൩൩॥
ദ്രോണമ് ച ഭീഷ്മമ് ച ജയദ്രഥമ് ച കര്ണമ് തഥാ അന്യാന് അപി യോധ-വീരാന് ।
മയാ ഹതാംസ്ത്വം ജഹി മാ വ്യഥിഷ്ഠാഃ യുധ്യസ്വ ജേതാഅസി രണേ സപത്നാന്॥൩൪॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ഏതത് ശ്രുത്വാ വചനമ് കേശവസ്യ കൃത-അഞ്ജലിഃ വേപമാനഃ കിരീടീ ।
നമസ്കൃത്വാ ഭൂയഃ ഏവ ആഹ കൃഷ്ണമ് സഗദ്ഗദമ് ഭീത-ഭീതഃ പ്രണമ്യ ॥൩൫॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
സ്ഥാനേ ഹൃഷീകേശ തവ പ്രകീര്ത്യാ ജഗത് പ്രഹൃഷ്യതി അനുരജ്യതേ ച ।
രക്ഷാംസി ഭീതാനി ദിശഃ ദ്രവന്തി സര്വേ നമസ്യന്തി ച സിദ്ധ-സങ്ഘാഃ ॥൩൬॥
കസ്മാത് ച തേ ന നമേരന് മഹാത്മന് ഗരീയസേ ബ്രഹ്മണഃ അപി ആദി-കര്ത്രേ ।
അനന്ത ദേവേശ ജഗത് നിവാസ ത്വമക്ഷരം സത് അസത് തത് പരം യത് ॥൩൭॥
ത്വമ് ആദിദേവഃ പുരുഷഃ പുരാണഃ ത്വമ് അസ്യ വിശ്വസ്യ പരമ് നിധാനമ് ।
വേത്താ അസി വേദ്യം ച പരമ് ച ധാമ ത്വയാ തതം വിശ്വമ്അനന്ത-രൂപ ॥൩൮॥
വായുഃ യമഃ അഗ്നിഃ വരുണഃ ശശാങ്കഃ പ്രജാപതിഃ ത്വമ് പ്രപിതാമഹഃ ച ।
നമഃ നമഃതേഅസ്തു സഹസ്ര-കൃത്വഃ പുനഃച ഭൂയഃഅപി നമഃ നമഃ തേ ॥൩൯॥
നമഃ പുരസ്താത് അഥ പൃഷ്ഠതഃ തേ നമഃ അസ്തു തേ സര്വതഃ ഏവ സര്വ ।
അനന്ത-വീര്യ-അമിത-വിക്രമഃ ത്വമ് സര്വമ് സമാപ്നോഷി തതഃഅസി സര്വഃ ॥൪൦॥
സഖാ ഇതി മത്വാ പ്രസഭമ് യത് ഉക്തമ് ഹേ കൃഷ്ണ ഹേ യാദവ ഹേ സഖാ ഇതി ।
അജാനതാ മഹിമാനമ് തവ ഇദമ് മയാ പ്രമാദാത് പ്രണയേന വാ അപി ॥൪൧॥
യത് ച അവഹാസാര്ഥമ് അസത് കൃതഃ അസി വിഹാര-ശയ്യാ-ആസന-ഭോജനേഷു ।
ഏകഃഅഥവാഅപിഅച്യുത തത്സമക്ഷമ് തത്ക്ഷാമയേ ത്വാമ്അഹമ് അപ്രമേയമ് ॥൪൨॥
പിതാ അസി ലോകസ്യ ചര-അചരസ്യ ത്വമ് അസ്യ പൂജ്യഃ ച ഗുരുഃ ഗരീയാന് ।
ന ത്വത്സമഃഅസ്തിഅഭ്യധികഃ കുതഃഅന്യഃ ലോക-ത്രയേഅപിഅപ്രതിമ-പ്രഭാവ॥൪൩॥
തസ്മാത് പ്രണമ്യ പ്രണിധായ കായമ് പ്രസാദയേ ത്വാമ് അഹമ് ഈശമ് ഈഡ്യമ് ।
പിതാഇവ പുത്രസ്യ സഖാ ഇവ സഖ്യുഃ പ്രിയഃ പ്രിയായാഃഅര്ഹസി ദേവ സോഢുമ്॥൪൪॥
അദൃഷ്ട-പൂര്വമ് ഹൃഷിതഃ അസ്മി ദൃഷ്ട്വാ ഭയേന ച പ്രവ്യഥിതമ് മനഃ മേ ।
തത് ഏവ മേ ദര്ശയ ദേവ രൂപമ് പ്രസീദ ദേവേശ ജഗത്-നിവാസ ॥൪൫॥
കിരീടിനമ് ഗദിനമ് ചക്ര-ഹസ്തമ് ഇച്ഛാമി ത്വാമ് ദ്രഷ്ടുമ്അഹമ് തഥാ ഏവ ।
തേന ഏവ രൂപേണ ചതുഃ-ഭുജേന സഹസ്ര-ബാഹോ ഭവ വിശ്വ-മൂര്തേ ॥൪൬॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
മയാ പ്രസന്നേന തവ അര്ജുന ഇദമ് രൂപമ് പരമ് ദര്ശിതമ് ആത്മ-യോഗാത് ।
തേജോമയമ് വിശ്വമ്അനന്തമ് ആദ്യമ് യത് മേ ത്വത് അന്യേന ന ദൃഷ്ട-പൂര്വമ്॥൪൭॥
ന വേദ-യജ്ഞ-അധ്യയനൈഃ ന ദാനൈഃ ന ച ക്രിയാഭിഃ ന തപോഭിഃ ഉഗ്രൈഃ ।
ഏവമ് രൂപഃ ശക്യഃ അഹമ് നൃ-ലോകേ ദ്രഷ്ടുമ് ത്വത് അന്യേന കുരു-പ്രവീര ॥൪൮॥
മാ തേ വ്യഥാ മാ ച വിമൂഢ-ഭാവഃ ദൃഷ്ട്വാ രൂപമ് ഘോരമ് ഈദൃക് മമ ഇദമ് ।
വ്യപേത-ഭീഃ പ്രീത-മനാഃ പുനഃ ത്വമ് തത് ഏവ മേ രൂപമ് ഇദമ് പ്രപശ്യ ॥൪൯॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ഇതി അര്ജുനമ് വാസുദേവഃ തഥാ ഉക്ത്വാ സ്വകമ് രൂപമ് ദര്ശയാമാസ ഭൂയഃ ।
ആശ്വാസയാമാസ ച ഭീതമ് ഏനമ് ഭൂത്വാ പുനഃ സൌമ്യ-വപുഃ മഹാത്മാ ॥൫൦॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
ദൃഷ്ട്വാ ഇദമ് മാനുഷമ് രൂപമ് തവ സൌമ്യമ് ജനാര്ദന ।
ഇദാനീമ് അസ്മി സംവൃത്തഃ സചേതാഃ പ്രകൃതിമ് ഗതഃ ॥൫൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
സുദുര്ദര്ശമ് ഇദമ് രൂപമ് ദൃഷ്ടവാന് അസി യത് മമ ।
ദേവാഃ അപി അസ്യ രൂപസ്യ നിത്യമ് ദര്ശന-കാങ്ക്ഷിണഃ ॥൫൨॥
ന അഹമ് വേദൈഃ ന തപസാ ന ദാനേന ന ച ഇജ്യയാ ।
ശക്യഃ ഏവമ്-വിധഃ ദ്രഷ്ടുമ് ദൃഷ്ടവാന് അസി മാമ് യഥാ ॥൫൩॥
ഭക്ത്യാ തു അനന്യയാ ശക്യഃ അഹമ് ഏവമ്-വിധഃ അര്ജുന ।
ജ്ഞാതുമ് ദ്രഷ്ടുമ് ച തത്ത്വേന പ്രവേഷ്ടുമ് ച പരന്തപ ॥൫൪॥
മത്-കര്മ-കൃത് മത്-പരമഃ മത്-ഭക്തഃ സങ്ഗ-വര്ജിതഃ ।
നിര്വൈരഃ സര്വ-ഭൂതേഷു യഃ സഃ മാമ് ഏതി പാണ്ഡവ ॥൫൫॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ വിശ്വ-രൂപ-ദര്ശന-യോഗഃ നാമ ഏകാദശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ദ്വാദശഃ അധ്യായഃ । ഭക്തി-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
ഏവമ് സതത-യുക്താഃ യേ ഭക്താഃ ത്വാമ് പര്യുപാസതേ ।
യേ ച അപി അക്ഷരമ് അവ്യക്തമ് തേഷാമ് കേ യോഗ-വിത്തമാഃ ॥൧൨-൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
മയി ആവേശ്യ മനഃ യേ മാമ് നിത്യ-യുക്താഃ ഉപാസതേ ।
ശ്രദ്ധയാ പരയാ ഉപേതാഃ തേ മേ യുക്തതമാഃ മതാഃ ॥൧൨-൨॥
യേ തു അക്ഷരമ് അനിര്ദേശ്യമ് അവ്യക്തമ് പര്യുപാസതേ ।
സര്വത്രഗമ് അചിന്ത്യമ് ച കൂടസ്ഥമ് അചലമ് ധ്രുവമ് ॥൧൨-൩॥
സന്നിയമ്യ ഇന്ദ്രിയ-ഗ്രാമമ് സര്വത്ര സമ-ബുദ്ധയഃ ।
തേ പ്രാപ്നുവന്തി മാമ് ഏവ സര്വ-ഭൂത-ഹിതേ രതാഃ ॥൧൨-൪॥
ക്ലേശഃ അധികതരഃ തേഷാമ് അവ്യക്ത-ആസക്ത-ചേതസാമ് ॥
അവ്യക്താ ഹി ഗതിഃ ദുഃഖമ് ദേഹവദ്ഭിഃ അവാപ്യതേ ॥൧൨-൫॥
യേ തു സര്വാണി കര്മാണി മയി സംന്യസ്യ മത്-പരാഃ ।
അനന്യേന ഏവ യോഗേന മാമ് ധ്യായന്തഃ ഉപാസതേ ॥൧൨-൬॥
തേഷാമ് അഹമ് സമുദ്ധര്താ മൃത്യു-സംസാര-സാഗരാത് ।
ഭവാമി ന ചിരാത് പാര്ഥ മയി ആവേശിത-ചേതസാമ് ॥൧൨-൭॥
മയി ഏവ മനഃ ആധത്സ്വ മയി ബുദ്ധിമ് നിവേശയ ।
നിവസിഷ്യസി മയി ഏവ അതഃ ഊര്ധ്വമ് ന സംശയഃ ॥൧൨-൮॥
അഥ ചിത്തമ് സമാധാതുമ് ന ശക്നോഷി മയി സ്ഥിരമ് ।
അഭ്യാസ-യോഗേന തതഃ മാമ് ഇച്ഛ ആപ്തുമ് ധനഞ്ജയ ॥൧൨-൯॥
അഭ്യാസേ അപി അസമര്ഥഃ അസി മത്-കര്മ-പരമഃ ഭവ ।
മത്-അര്ഥമ് അപി കര്മാണി കുര്വന് സിദ്ധിമ് അവാപ്സ്യസി ॥൧൨-൧൦॥
അഥ ഏതത് അപി അശക്തഃ അസി കര്തുമ് മത്-യോഗമ് ആശ്രിതഃ ।
സര്വ-കര്മ-ഫല-ത്യാഗമ് തതഃ കുരു യത-ആത്മവാന് ॥൧൨-൧൧॥
ശ്രേയഃ ഹി ജ്ഞാനമ് അഭ്യാസാത് ജ്ഞാനാത് ധ്യാനമ് വിശിഷ്യതേ ।
ധ്യാനാത് കര്മ-ഫല-ത്യാഗഃ ത്യാഗാത് ശാന്തിഃ അനന്തരമ് ॥൧൨-൧൨॥
അദ്വേഷ്ടാ സര്വ-ഭൂതാനാം മൈത്രഃ കരുണഃ ഏവ ച ।
നിര്മമഃ നിരഹങ്കാരഃ സമ-ദുഃഖ-സുഖഃ ക്ഷമീ ॥൧൨-൧൩॥
സന്തുഷ്ടഃ സതതമ് യോഗീ യത-ആത്മാ ദൃഢ-നിശ്ചയഃ ।
മയി അര്പിത-മനഃ-ബുദ്ധിഃ യഃ മത്-ഭക്തഃ സഃ മേ പ്രിയഃ ॥൧൨-൧൪॥
യസ്മാത് ന ഉദ്വിജതേ ലോകഃ ലോകാത് ന ഉദ്വിജതേ ച യഃ ।
ഹര്ഷ-ആമര്ഷ-ഭയ-ഉദ്വേഗൈഃ മുക്തഃ യഃ സഃ ച മേ പ്രിയഃ ॥൧൨-൧൫॥
അനപേക്ഷഃ ശുചിഃ ദക്ഷഃ ഉദാസീനഃ ഗത-വ്യഥഃ ।
സര്വ-ആരമ്ഭ-പരിത്യാഗീ യഃ മത്-ഭക്തഃ സഃ മേ പ്രിയഃ ॥൧൨-൧൬॥
യഃ ന ഹൃഷ്യതി ന ദ്വേഷ്ടി ന ശോചതി ന കാങ്ക്ഷതി ।
ശുഭ-അശുഭ-പരിത്യാഗീ ഭക്തിമാന് യഃ സഃ മേ പ്രിയഃ ॥൧൨-൧൭॥
സമഃ ശത്രൌ ച മിത്രേ ച തഥാ മാന-അപമാനയോഃ ।
ശീത-ഉഷ്ണ-സുഖ-ദുഃഖേഷു സമഃ സങ്ഗ-വിവര്ജിതഃ ॥൧൨-൧൮॥
തുല്യ-നിന്ദാ-സ്തുതിഃ മൌനീ സന്തുഷ്ടഃ യേന കേനചിത് ।
അനികേതഃ സ്ഥിര-മതിഃ ഭക്തിമാന് മേ പ്രിയഃ നരഃ ॥൧൨-൧൯॥
യേ തു ധര്മ്യ-അമൃതമ് ഇദമ് യഥാ ഉക്തമ് പര്യുപാസതേ ।
ശ്രദ്ദധാനാഃ മത്-പരമാഃ ഭക്താഃ തേ അതീവ മേ പ്രിയാഃ ॥൧൨-൨൦॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ഭക്തി-യോഗഃ നാമ ദ്വാദശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ത്രയോദശഃ അധ്യായഃ । ക്ഷേത്ര-ക്ഷേത്രജ്ഞ-വിഭാഗ-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
പ്രകൃതിമ് പുരുഷമ് ച ഏവ ക്ഷേത്രമ് ക്ഷേത്രജ്ഞമ് ഏവ ച ।
ഏതത് വേദിതുമ് ഇച്ഛാമി ജ്ഞാനമ് ജ്ഞേയമ് ച കേശവ ॥൦॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ഇദമ് ശരീരമ് കൌന്തേയ ക്ഷേത്രമ് ഇതി അഭിധീയതേ ।
ഏതത് യഃ വേത്തി തമ് പ്രാഹുഃ ക്ഷേത്രജ്ഞഃ ഇതി തത്-വിദഃ ॥൧॥
ക്ഷേത്രജ്ഞമ് ച അപി മാമ് വിദ്ധി സര്വ-ക്ഷേത്രേഷു ഭാരത ।
ക്ഷേത്ര-ക്ഷേത്രജ്ഞയോഃ ജ്ഞാനമ് യത് തത് ജ്ഞാനമ് മതമ് മമ ॥൨॥
തത് ക്ഷേത്രമ് യത് ച യാദൃക് ച യത് വികാരി യതഃ ച യത് ।
സഃ ച യഃ യത് പ്രഭാവഃ ച തത് സമാസേന മേ ശൃണു ॥൩॥
ഋഷിഭിഃ ബഹുധാ ഗീതമ് ഛന്ദോഭിഃ വിവിധൈഃ പൃഥക് ।
ബ്രഹ്മ-സൂത്ര-പദൈഃ ച ഏവ ഹേതുമദ്ഭിഃ വിനിശ്ചിതൈഃ ॥൪॥
മഹാഭൂതാനി അഹങ്കാരോ ബുദ്ധിഃ അവ്യക്തമേവ ച ।
ഇന്ദ്രിയാണി ദശൈകം ച പഞ്ച ച ഇന്ദ്രിയഗോചരാഃ ॥൫॥
ഇച്ഛാ ദ്വേഷഃ സുഖമ് ദുഃഖമ് സംഘാതഃ ചേതനാ ധൃതിഃ ।
ഏതത് ക്ഷേത്രമ് സമാസേന സവികാരമ് ഉദാഹൃതമ് ॥൬॥
അമാനിത്വമ് അദമ്ഭിത്വമ് അഹിംസാ ക്ഷാന്തിഃ ആര്ജവമ് ।
ആചാര്യ-ഉപാസനമ് ശൌചമ് സ്ഥൈര്യമ് ആത്മ-വിനിഗ്രഹഃ ॥൭॥
ഇന്ദ്രിയ-അര്ഥേഷു വൈരാഗ്യമ് അനഹംകാരഃ ഏവ ച ।
ജന്മ-മൃത്യു-ജരാ-വ്യാധി-ദുഃഖ-ദോഷ-അനുദര്ശനമ് ॥൮॥
അസക്തിഃ അനഭിഷ്വങ്ഗഃ പുത്ര-ദാര-ഗൃഹ-ആദിഷു ।
നിത്യമ് ച സമ-ചിത്തത്വമ് ഇഷ്ട അനിഷ്ട-ഉപപത്തിഷു ॥൯॥
മയി ച അനന്യ-യോഗേന ഭക്തിഃ അവ്യഭിചാരിണീ ।
വിവിക്ത-ദേശ-സേവിത്വമ് അരതിഃ ജന-സംസദി ॥൧൦॥
അധ്യാത്മ-ജ്ഞാന-നിത്യത്വമ് തത്ത്വ-ജ്ഞാന-അര്ഥ-ദര്ശനമ് ।
ഏതത് ജ്ഞാനമ് ഇതി പ്രോക്തമ് അജ്ഞാനമ് യത് അതഃ അന്യഥാ ॥൧൧॥
ജ്ഞേയമ് യത് തത് പ്രവക്ഷ്യാമി യത് ജ്ഞാത്വാ അമൃതമ് അശ്നുതേ ।
അനാദിമത് പരമ് ബ്രഹ്മ ന സത് തത് ന അസത് ഉച്യതേ ॥൧൨॥
സര്വതഃ പാണി-പാദമ് തത് സര്വതഃ അക്ഷി-ശിരഃ-മുഖമ് ।
സര്വതഃ ശ്രുതിമത് ലോകേ സര്വമ് ആവൃത്യ തിഷ്ഠതി ॥൧൩॥
സര്വ-ഇന്ദ്രിയ-ഗുണ-ആഭാസമ് സര്വ-ഇന്ദ്രിയ-വിവര്ജിതമ് ।
അസക്തമ് സര്വ-ഭൃത് ച ഏവ നിര്ഗുണമ് ഗുണ-ഭോക്തൃ ച ॥൧൪॥
ബഹിഃ-അന്തഃ ച ഭൂതാനാമ് അചരമ് ചരമ് ഏവ ച ।
സൂക്ഷ്മത്വാത് തത് അവിജ്ഞേയമ് ദൂരസ്ഥമ് ച അന്തികേ ച തത് ॥൧൫॥
അവിഭക്തമ് ച ഭൂതേഷു വിഭക്തമ് ഇവ ച സ്ഥിതമ് ।
ഭൂത-ഭര്തൃ ച തത് ജ്ഞേയമ് ഗ്രസിഷ്ണു പ്രഭവിഷ്ണു ച ॥൧൬॥
ജ്യോതിഷാമ് അപി തത് ജ്യോതിഃ തമസഃ പരമ് ഉച്യതേ ।
ജ്ഞാനമ് ജ്ഞേയമ് ജ്ഞാനഗമ്യമ് ഹൃദി സര്വസ്യ ധിഷ്ഠിതമ് ॥൧൭॥
ഇതി ക്ഷേത്രമ് തഥാ ജ്ഞാനമ് ജ്ഞേയമ് ച ഉക്തമ് സമാസതഃ ।
മത്-ഭക്തഃ ഏതത് വിജ്ഞായ മത്-ഭാവായ ഉപപദ്യതേ ॥൧൮॥
പ്രകൃതിമ് പുരുഷമ് ച ഏവ വിദ്ധി അനാദീ ഉഭാഉ അപി ।
വികാരാന് ച ഗുണാന് ച ഏവ വിദ്ധി പ്രകൃതി-സമ്ഭവാന് ॥൧൯॥
കാര്യ-കാരണ-കര്തൃത്വേ ഹേതുഃ പ്രകൃതിഃ ഉച്യതേ ।
പുരുഷഃ സുഖ-ദുഃഖാനാമ് ഭോക്തൃത്വേ ഹേതുഃ ഉച്യതേ ॥൨൦॥
പുരുഷഃ പ്രകൃതിസ്ഥഃ ഹി ഭുങ്ക്തേ പ്രകൃതിജാന് ഗുണാന് ।
കാരണമ് ഗുണ-സങ്ഗഃ അസ്യ സത് അസത് യോനി-ജന്മസു ॥൨൧॥
ഉപദ്രഷ്ടാ അനുമന്താ ച ഭര്താ ഭോക്താ മഹേശ്വരഃ ।
പരമാത്മാ ഇതി ച അപി ഉക്തഃ ദേഹേ അസ്മിന് പുരുഷഃ പരഃ ॥൨൨॥
യഃ ഏവമ് വേത്തി പുരുഷമ് പ്രകൃതിമ് ച ഗുണൈഃ സഹ ।
സര്വഥാ വര്തമാനഃ അപി ന സഃ ഭൂയഃ അഭിജായതേ ॥൨൩॥
ധ്യാനേന ആത്മനി പശ്യന്തി കേചിത് ആത്മാനമ് ആത്മനാ ।
അന്യേ സാങ്ഖ്യേന യോഗേന കര്മ-യോഗേന ച അപരേ ॥൨൪॥
അന്യേ തു ഏവമ് അജാനന്തഃ ശ്രുത്വാ അന്യേഭ്യഃ ഉപാസതേ ।
തേ അപി ച അതിതരന്തി ഏവ മൃത്യുമ് ശ്രുതി-പരായണാഃ ॥൨൫॥
യാവത് സഞ്ജായതേ കിഞ്ചിത് സത്ത്വമ് സ്ഥാവര-ജങ്ഗമമ് ।
ക്ഷേത്ര-ക്ഷേത്രജ്ഞ-സംയോഗാത് തത് വിദ്ധി ഭരതര്ഷഭ ॥൨൬॥
സമമ് സര്വേഷു ഭൂതേഷു തിഷ്ഠന്തമ് പരമേശ്വരമ് ।
വിനശ്യത്സു അവിനശ്യന്തമ് യഃ പശ്യതി സഃ പശ്യതി ॥൨൭॥
സമം പശ്യന് ഹി സര്വത്ര സമവസ്ഥിതമ് ഈശ്വരമ് ।
ന ഹിനസ്തി ആത്മനാ ആത്മാനമ് തതഃ യാതി പരാമ് ഗതിമ് ॥൨൮॥
പ്രകൃത്യാ ഏവ ച കര്മാണി ക്രിയമാണാനി സര്വശഃ ।
യഃ പശ്യതി തഥാ ആത്മാനമ് അകര്താരമ് സഃ പശ്യതി ॥൨൯॥
യദാ ഭൂത-പൃഥക്-ഭാവമ് ഏകസ്ഥമ് അനുപശ്യതി ।
തതഃ ഏവ ച വിസ്താരമ് ബ്രഹ്മ സമ്പദ്യതേ തദാ ॥൩൦॥
അനാദിത്വാത് നിര്ഗുണത്വാത് പരമാത്മാ അയമ് അവ്യയഃ ।
ശരീരസ്ഥഃ അപി കൌന്തേയ ന കരോതി ന ലിപ്യതേ ॥൩൧॥
യഥാ സര്വഗതമ് സൌക്ഷ്മ്യാത് ആകാശമ് ന ഉപലിപ്യതേ ।
സര്വത്ര-അവസ്ഥിതഃ ദേഹേ തഥാ ആത്മാ ന ഉപലിപ്യതേ ॥൩൨॥
യഥാ പ്രകാശയതി ഏകഃ കൃത്സ്നമ് ലോകമ് ഇമമ് രവിഃ ।
ക്ഷേത്രമ് ക്ഷേത്രീ തഥാ കൃത്സ്നമ് പ്രകാശയതി ഭാരത ॥൩൩॥
ക്ഷേത്ര-ക്ഷേത്രജ്ഞയോഃ ഏവമ് അന്തരമ് ജ്ഞാന-ചക്ഷുഷാ ।
ഭൂത-പ്രകൃതി-മോക്ഷമ് ച യേ വിദുഃ യാന്തി തേ പരമ് ॥൩൪॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ക്ഷേത്ര-ക്ഷേത്രജ്ഞ-വിഭാഗ-യോഗഃ നാമ ത്രയോദശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ചതുര്ദശഃ അധ്യായഃ । ഗുണ-ത്രയ-വിഭാഗ-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
പരമ് ഭൂയഃ പ്രവക്ഷ്യാമി ജ്ഞാനാനാമ് ജ്ഞാനമ് ഉത്തമമ് ।
യത് ജ്ഞാത്വാ മുനയഃ സര്വേ പരാമ് സിദ്ധിമ് ഇതഃ ഗതാഃ ॥൧॥
ഇദമ് ജ്ഞാനമ് ഉപാശ്രിത്യ മമ സാധര്മ്യമ് ആഗതാഃ ।
സര്ഗേ അപി ന ഉപജായന്തേ പ്രലയേ ന വ്യഥന്തി ച ॥൨॥
മമ യോനിഃ മഹത് ബ്രഹ്മ തസ്മിന് ഗര്ഭമ് ദധാമി അഹമ് ।
സമ്ഭവഃ സര്വ-ഭൂതാനാമ് തതഃ ഭവതി ഭാരത ॥൩॥
സര്വ-യോനിഷു കൌന്തേയ മൂര്തയഃ സമ്ഭവന്തി യാഃ ।
താസാമ് ബ്രഹ്മ മഹത് യോനിഃ അഹമ് ബീജ-പ്രദഃ പിതാ ॥൪॥
സത്ത്വമ് രജഃ തമഃ ഇതി ഗുണാഃ പ്രകൃതി-സമ്ഭവാഃ ।
നിബധ്നന്തി മഹാ-ബാഹോ ദേഹേ ദേഹിനമ് അവ്യയമ് ॥൫॥
തത്ര സത്ത്വമ് നിര്മലത്വാത് പ്രകാശകമ് അനാമയമ് ।
സുഖ-സങ്ഗേന ബധ്നാതി ജ്ഞാന-സങ്ഗേന ച അനഘ ॥൬॥
രജഃ രാഗ-ആത്മകമ് വിദ്ധി തൃഷ്ണാ-സങ്ഗ-സമുദ്ഭവമ് ।
തത് നിബധ്നാതി കൌന്തേയ കര്മ-സങ്ഗേന ദേഹിനമ് ॥൭॥
തമഃ തു അജ്ഞാനജമ് വിദ്ധി മോഹനമ് സര്വ-ദേഹിനാമ് ।
പ്രമാദ-ആലസ്യ-നിദ്രാഭിഃ തത് നിബധ്നാതി ഭാരത ॥൮॥
സത്ത്വമ് സുഖേ സഞ്ജയതി രജഃ കര്മണി ഭാരത ।
ജ്ഞാനമ് ആവൃത്യ തു തമഃ പ്രമാദേ സഞ്ജയതി ഉത ॥൯॥
രജഃ തമഃ ച അഭിഭൂയ സത്ത്വമ് ഭവതി ഭാരത ।
രജഃ സത്ത്വമ് തമഃ ച ഏവ തമഃ സത്ത്വമ് രജഃ തഥാ ॥൧൦॥
സര്വ-ദ്വാരേഷു ദേഹേ അസ്മിന് പ്രകാശഃ ഉപജായതേ ।
ജ്ഞാനമ് യദാ തദാ വിദ്യാത് വിവൃദ്ധമ് സത്ത്വമ് ഇതി ഉത ॥൧൧॥
ലോഭഃ പ്രവൃത്തിഃ ആരമ്ഭഃ കര്മണാമ് അശമഃ സ്പൃഹാ ।
രജസി ഏതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ ഭരതര്ഷഭ ॥൧൨॥
അപ്രകാശഃ അപ്രവൃത്തിഃ ച പ്രമാദഃ മോഹഃ ഏവ ച ।
തമസി ഏതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ കുരു-നന്ദന ॥൧൩॥
യദാ സത്ത്വേ പ്രവൃദ്ധേ തു പ്രലയമ് യാതി ദേഹ-ഭൃത് ।
തദാ ഉത്തമ-വിദാമ് ലോകാന് അമലാന് പ്രതിപദ്യതേ ॥൧൪॥
രജസി പ്രലയമ് ഗത്വാ കര്മ-സങ്ഗിഷു ജായതേ ।
തഥാ പ്രലീനഃ തമസി മൂഢ-യോനിഷു ജായതേ ॥൧൫॥
കര്മണഃ സുകൃതസ്യ ആഹുഃ സാത്ത്വികമ് നിര്മലമ് ഫലമ് ।
രജസഃ തു ഫലമ് ദുഃഖമ് അജ്ഞാനമ് തമസഃ ഫലമ് ॥൧൬॥
സത്ത്വാത് സഞ്ജായതേ ജ്ഞാനമ് രജസഃ ലോഭഃ ഏവ ച ।
പ്രമാദ-മോഹൌ തമസഃ ഭവതഃ അജ്ഞാനമ് ഏവ ച ॥൧൭॥
ഊര്ധ്വമ് ഗച്ഛന്തി സത്ത്വസ്ഥാഃ മധ്യേ തിഷ്ഠന്തി രാജസാഃ ।
ജഘന്യ-ഗുണ-വൃത്തിസ്ഥാഃ അധഃ ഗച്ഛന്തി താമസാഃ ॥൧൮॥
ന അന്യമ് ഗുണേഭ്യഃ കര്താരമ് യദാ ദ്രഷ്ടാ അനുപശ്യതി ।
ഗുണേഭ്യഃ ച പരമ് വേത്തി മത്-ഭാവമ് സഃ അധിഗച്ഛതി ॥൧൯॥
ഗുണാന് ഏതാന് അതീത്യ ത്രീന് ദേഹീ ദേഹ-സമുദ്ഭവാന് ।
ജന്മ-മൃത്യു-ജരാ-ദുഃഖൈഃ വിമുക്തഃ അമൃതമ് അശ്നുതേ ॥൨൦॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
കൈഃ ലിങ്ഗൈഃ ത്രീന് ഗുണാന് ഏതാന് അതീതഃ ഭവതി പ്രഭോ ।
കിമ് ആചാരഃ കഥമ് ച ഏതാന് ത്രീന് ഗുണാന് അതിവര്തതേ ॥൨൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
പ്രകാശമ് ച പ്രവൃത്തിമ് ച മോഹമ് ഏവ ച പാണ്ഡവ ।
ന ദ്വേഷ്ടി സമ്പ്രവൃത്താനി ന നിവൃത്താനി കാങ്ക്ഷതി ॥൨൨॥
ഉദാസീനവത് ആസീനഃ ഗുണൈഃ യഃ ന വിചാല്യതേ ।
ഗുണാഃ വര്തന്തേ ഇതി ഏവമ് യഃ അവതിഷ്ഠതി ന ഇങ്ഗതേ ॥൨൩॥
സമ-ദുഃഖ-സുഖഃ സ്വസ്ഥഃ സമ-ലോഷ്ട-അശ്മ-കാഞ്ചനഃ ।
തുല്യ-പ്രിയ-അപ്രിയഃ ധീരഃ തുല്യ-നിന്ദാ-ആത്മ-സംസ്തുതിഃ ॥൨൪॥
മാന-അപമാനയോഃ തുല്യഃ തുല്യഃ മിത്ര-അരി-പക്ഷയോഃ ।
സര്വ-ആരമ്ഭ-പരിത്യാഗീ ഗുണാതീതഃ സഃ ഉച്യതേ ॥൨൫॥
മാമ് ച യഃ അവ്യഭിചാരേണ ഭക്തി-യോഗേന സേവതേ ।
സഃ ഗുണാന് സമതീത്യ ഏതാന് ബ്രഹ്മ-ഭൂയായ കല്പതേ ॥൨൬॥
ബ്രഹ്മണഃ ഹി പ്രതിഷ്ഠാ അഹമ് അമൃതസ്യ അവ്യയസ്യ ച ।
ശാശ്വതസ്യ ച ധര്മസ്യ സുഖസ്യ ഏകാന്തികസ്യ ച ॥൨൭॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ഗുണ-ത്രയ-വിഭാഗ-യോഗഃ നാമ ചതുര്ദശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ പഞ്ചദശഃ അധ്യായഃ । പുരുഷോത്തമ-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ഊര്ധ്വ-മൂലമ് അധഃ-ശാഖമ് അശ്വത്ഥമ് പ്രാഹുഃ അവ്യയമ് ।
ഛന്ദാംസി യസ്യ പര്ണാനി യഃ തമ് വേദ സഃ വേദവിത് ॥൧॥
അധഃ ച ഊര്ധ്വമ് പ്രസൃതാഃ തസ്യ ശാഖാഃ ഗുണ-പ്രവൃദ്ധാഃ വിഷയ-പ്രവാലാഃ ।
അധഃ ച മൂലാനി അനുസന്തതാനി കര്മ-അനുബന്ധീനി മനുഷ്യ-ലോകേ ॥൨॥
ന രൂപമ്അസ്യ ഇഹ തഥാഉപലഭ്യതേ നഅന്തഃ ന ചആദിഃ ന ച സമ്പ്രതിഷ്ഠാ।
അശ്വത്ഥമ് ഏനമ് സുവിരൂഢ-മൂലമ് അസങ്ഗ-ശസ്ത്രേണ ദൃഢേന ഛിത്ത്വാ ॥൩॥
തതഃ പദമ് തത് പരിമാര്ഗിതവ്യം യസ്മിന് ഗതാഃ ന നിവര്തന്തി ഭൂയഃ ।
തമ് ഏവ ച ആദ്യമ് പുരുഷമ് പ്രപദ്യേ യതഃ പ്രവൃത്തിഃ പ്രസൃതാ പുരാണീ ॥൪॥
നിര്മാന-മോഹാഃ ജിതസങ്ഗദോഷാഃ അധ്യാത്മ-നിത്യാഃ വിനിവൃത്ത-കാമാഃ ।
ദ്വന്ദ്വൈഃവിമുക്താഃസുഖദുഃഖ-സംജ്ഞൈഃ ഗച്ഛന്തി അമൂഢാഃ പദമ് അവ്യയം തത്॥൫॥
ന തത് ഭാസയതേ സൂര്യഃ ന ശശാങ്കഃ ന പാവകഃ ।
യത് ഗത്വാ ന നിവര്തന്തേ തത് ധാമ പരമമ് മമ ॥൬॥
മമ ഏവ അംശഃ ജീവ-ലോകേ ജീവ-ഭൂതഃ സനാതനഃ ।
മനഃ-ഷഷ്ഠാനി-ഇന്ദ്രിയാണി പ്രകൃതി-സ്ഥാനി കര്ഷതി ॥൭॥
ശരീരമ് യത് അവാപ്നോതി യത് ച അപി ഉത്ക്രാമതി ഈശ്വരഃ ।
ഗൃഹീത്വാ ഏതാനി സംയാതി വായുഃ ഗന്ധാന് ഇവ ആശയാത് ॥൮॥
ശ്രോത്രമ് ചക്ഷുഃ സ്പര്ശനമ് ച രസനമ് ഘ്രാണമ് ഏവ ച ।
അധിഷ്ഠായ മനഃ ച അയമ് വിഷയാന് ഉപസേവതേ ॥൯॥
ഉത്ക്രാമന്തമ് സ്ഥിതമ് വാ അപി ഭുഞ്ജാനമ് വാ ഗുണ-അന്വിതമ് ।
വിമൂഢാഃ ന അനുപശ്യന്തി പശ്യന്തി ജ്ഞാന-ചക്ഷുഷഃ ॥൧൦॥
യതന്തഃ യോഗിനഃ ച ഏനമ് പശ്യന്തി ആത്മനി അവസ്ഥിതമ് ।
യതന്തഃ അപി അകൃത-ആത്മാനഃ ന ഏനമ് പശ്യന്തി അചേതസഃ ॥൧൧॥
യത് ആദിത്യ-ഗതം തേജഃ ജഗത് ഭാസയതേ അഖിലമ് ।
യത് ചന്ദ്രമസി യത് ച അഗ്നൌ തത് തേജഃ വിദ്ധി മാമകമ് ॥൧൨॥
ഗാമ് ആവിശ്യ ച ഭൂതാനി ധാരയാമി അഹമ് ഓജസാ ।
പുഷ്ണാമി ച ഓഷധീഃ സര്വാഃ സോമഃ ഭൂത്വാ രസാത്മകഃ ॥൧൩॥
അഹമ് വൈശ്വാനരഃ ഭൂത്വാ പ്രാണിനാമ് ദേഹമ് ആശ്രിതഃ ।
പ്രാണ-അപാന-സമ-ആയുക്തഃ പചാമി അന്നമ് ചതുര്വിധമ് ॥൧൪॥
സര്വസ്യ ച അഹമ് ഹൃദി സന്നിവിഷ്ടഃ മത്തഃ സ്മൃതിഃ ജ്ഞാനമ് അപോഹനമ് ച ।
വേദൈഃ ച സര്വൈഃ അഹമ് ഏവ വേദ്യഃ വേദാന്ത-കൃത് വേദ-വിത് ഏവ ച അഹമ്॥൧൫॥
ദ്വൌ ഇമൌ പുരുഷൌ ലോകേ ക്ഷരഃ ച അക്ഷരഃ ഏവ ച ।
ക്ഷരഃ സര്വാണി ഭൂതാനി കൂടസ്ഥഃ അക്ഷരഃ ഉച്യതേ ॥൧൬॥
ഉത്തമഃ പുരുഷഃ തു അന്യഃ പരമ്-ആത്മാ ഇതി ഉദാഹൃതഃ ।
യഃ ലോക-ത്രയമ് ആവിശ്യ ബിഭര്തി അവ്യയഃ ഈശ്വരഃ ॥൧൭॥
യസ്മാത് ക്ഷരമ് അതീതഃ അഹമ് അക്ഷരാത് അപി ച ഉത്തമഃ ।
അതഃ അസ്മി ലോകേ വേദേ ച പ്രഥിതഃ പുരുഷോത്തമഃ ॥൧൮॥
യഃ മാമ് ഏവമ് അസമ്മൂഢഃ ജാനാതി പുരുഷോത്തമമ് ।
സഃ സര്വ-വിത് ഭജതി മാമ് സര്വ-ഭാവേന ഭാരത ॥൧൯॥
ഇതി ഗുഹ്യതമമ് ശാസ്ത്രമ് ഇദമ് ഉക്തമ് മയാ അനഘ ।
ഏതത് ബുദ്ധ്വാ ബുദ്ധിമാന് സ്യാത് കൃതകൃത്യഃ ച ഭാരത ॥൨൦॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ പുരുഷോത്തമ-യോഗഃ നാമ പഞ്ചദശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ ഷോഡശഃ അധ്യായഃ । ദൈവ-ആസുര-സമ്പത്-വിഭാഗ-യോഗഃ ।
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
അഭയമ് സത്ത്വ-സംശുദ്ധിഃ ജ്ഞാന-യോഗ-വ്യവസ്ഥിതിഃ ।
ദാനമ് ദമഃ ച യജ്ഞഃ ച സ്വാധ്യായഃ തപഃ ആര്ജവമ് ॥൧॥
അഹിംസാ സത്യമ് അക്രോധഃ ത്യാഗഃ ശാന്തിഃ അപൈശുനമ് ।
ദയാ ഭൂതേഷു അലോലുപ്ത്വമ് മാര്ദവമ് ഹ്രീഃ അചാപലമ് ॥൨॥
തേജഃ ക്ഷമാ ധൃതിഃ ശൌചമ് അദ്രോഹഃ ന അതി-മാനിതാ ।
ഭവന്തി സമ്പദമ് ദൈവീമ് അഭിജാതസ്യ ഭാരത ॥൩॥
ദമ്ഭഃ ദര്പഃ അഭിമാനഃ ച ക്രോധഃ പാരുഷ്യമ് ഏവ ച ।
അജ്ഞാനമ് ച അഭിജാതസ്യ പാര്ഥ സമ്പദമ് ആസുരീമ് ॥൪॥
ദൈവീ സമ്പത് വിമോക്ഷായ നിബന്ധായ ആസുരീ മതാ ।
മാ ശുചഃ സമ്പദമ് ദൈവീമ് അഭിജാതഃ അസി പാണ്ഡവ ॥൫॥
ദ്വൌ ഭൂത-സര്ഗൌ ലോകേ അസ്മിന് ദൈവഃ ആസുരഃ ഏവ ച ।
ദൈവഃ വിസ്തരശഃ പ്രോക്തഃ ആസുരമ് പാര്ഥ മേ ശൃണു ॥൬॥
പ്രവൃത്തിമ് ച നിവൃത്തിമ് ച ജനാഃ ന വിദുഃ ആസുരാഃ ।
ന ശൌചമ് ന അപി ച ആചാരഃ ന സത്യമ് തേഷു വിദ്യതേ ॥൭॥
അസത്യമ് അപ്രതിഷ്ഠമ് തേ ജഗത് ആഹുഃ അനീശ്വരമ് ।
അപരസ്പര-സമ്ഭൂതം കിമ് അന്യത് കാമ-ഹൈതുകമ് ॥൮॥
ഏതാമ് ദൃഷ്ടിമ് അവഷ്ടഭ്യ നഷ്ട-ആത്മാനഃ അല്പ-ബുദ്ധയഃ ।
പ്രഭവന്തി ഉഗ്ര-കര്മാണഃ ക്ഷയായ ജഗതഃ അഹിതാഃ ॥൯॥
കാമമ് ആശ്രിത്യ ദുഷ്പൂരമ് ദമ്ഭ-മാന-മദ-അന്വിതാഃ ।
മോഹാത് ഗൃഹീത്വാ അസത് ഗ്രാഹാന് പ്രവര്തന്തേ അശുചി-വ്രതാഃ ॥൧൦॥
ചിന്താമ് അപരിമേയാമ് ച പ്രലയാന്താമ് ഉപാശ്രിതാഃ ।
കാമ-ഉപഭോഗ-പരമാഃ ഏതാവത് ഇതി നിശ്ചിതാഃ ॥൧൧॥
ആശാ-പാശ-ശതൈഃ ബദ്ധാഃ കാമ-ക്രോധ-പരായണാഃ ।
ഈഹന്തേ കാമ-ഭോഗാര്ഥമ് അന്യായേന അര്ഥ-സഞ്ചയാന് ॥൧൨॥
ഇദമ് അദ്യ മയാ ലബ്ധമ് ഇമമ് പ്രാപ്സ്യേ മനോരഥമ് ।
ഇദമ് അസ്തി ഇദമ് അപി മേ ഭവിഷ്യതി പുനഃ ധനമ് ॥൧൩॥
അസൌ മയാ ഹതഃ ശത്രുഃ ഹനിഷ്യേ ച അപരാന് അപി ।
ഈശ്വരഃ അഹമ് അഹം ഭോഗീ സിദ്ധഃ അഹമ് ബലവാന് സുഖീ ॥൧൪॥
ആഢ്യഃ അഭിജനവാന് അസ്മി കഃ അന്യഃ അസ്തി സദൃശഃ മയാ ।
യക്ഷ്യേ ദാസ്യാമി മോദിഷ്യേ ഇതി അജ്ഞാന-വിമോഹിതാഃ ॥൧൫॥
അനേക-ചിത്ത-വിഭ്രാന്താഃ മോഹ-ജാല-സമാവൃതാഃ ।
പ്രസക്താഃ കാമ-ഭോഗേഷു പതന്തി നരകേ അശുചൌ ॥൧൬॥
ആത്മ-സമ്ഭാവിതാഃ സ്തബ്ധാഃ ധന-മാന-മദ-അന്വിതാഃ ।
യജന്തേ നാമ-യജ്ഞൈഃ തേ ദമ്ഭേന അവിധി-പൂര്വകമ് ॥൧൭॥
അഹംകാരമ് ബലമ് ദര്പമ് കാമമ് ക്രോധമ് ച സംശ്രിതാഃ ।
മാമ് ആത്മ-പര-ദേഹേഷു പ്രദ്വിഷന്തഃ അഭ്യസൂയകാഃ ॥൧൮॥
താന് അഹമ് ദ്വിഷതഃ ക്രൂരാന് സംസാരേഷു നരാധമാന് ।
ക്ഷിപാമി അജസ്രമ് അശുഭാന് ആസുരീഷു ഏവ യോനിഷു ॥൧൯॥
ആസുരീമ് യോനിമ് ആപന്നാഃ മൂഢാഃ ജന്മനി ജന്മനി ।
മാമ് അപ്രാപ്യ ഏവ കൌന്തേയ തതഃ യാന്തി അധമാമ് ഗതിമ് ॥൨൦॥
ത്രിവിധമ് നരകസ്യ ഇദമ് ദ്വാരമ് നാശനമ് ആത്മനഃ ।
കാമഃ ക്രോധഃ തഥാ ലോഭഃ തസ്മാത് ഏതത് ത്രയമ് ത്യജേത് ॥൨൧॥
ഏതൈഃ വിമുക്തഃ കൌന്തേയ തമോ-ദ്വാരൈഃ ത്രിഭിഃ നരഃ ।
ആചരതി ആത്മനഃ ശ്രേയഃ തതഃ യാതി പരാമ് ഗതിമ് ॥൨൨॥
യഃ ശാസ്ത്ര-വിധിമ് ഉത്സൃജ്യ വര്തതേ കാമ-കാരതഃ ।
ന സഃ സിദ്ധിമ് അവാപ്നോതി ന സുഖമ് ന പരാമ് ഗതിമ് ॥൨൩॥
തസ്മാത് ശാസ്ത്രമ് പ്രമാണമ് തേ കാര്യ-അകാര്യ-വ്യവസ്ഥിതൌ ।
ജ്ഞാത്വാ ശാസ്ത്ര-വിധാന-ഉക്തമ് കര്മ കര്തുമ് ഇഹ അര്ഹസി ॥൨൪॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ദൈവ-ആസുര-സമ്പത്-വിഭാഗ-യോഗഃ നാമ ഷോഡശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ സപ്തദശഃ അധ്യായഃ । ശ്രദ്ധാ-ത്രയ-വിഭാഗ-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
യേ ശാസ്ത്ര-വിധിമ് ഉത്സൃജ്യ യജന്തേ ശ്രദ്ധയാ അന്വിതാഃ ।
തേഷാമ് നിഷ്ഠാ തു കാ കൃഷ്ണ സത്ത്വമ് ആഹോ രജഃ തമഃ ॥൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
ത്രിവിധാ ഭവതി ശ്രദ്ധാ ദേഹിനാമ് സാ സ്വഭാവജാ ।
സാത്ത്വികീ രാജസീ ച ഏവ താമസീ ച ഇതി താമ് ശൃണു ॥൨॥
സത്ത്വ-അനുരൂപാ സര്വസ്യ ശ്രദ്ധാ ഭവതി ഭാരത ।
ശ്രദ്ധാമയഃ അയമ് പുരുഷഃ യഃ യത് ശ്രദ്ധഃ സഃ ഏവ സഃ ॥൩॥
യജന്തേ സാത്ത്വികാഃ ദേവാന് യക്ഷ-രക്ഷാംസി രാജസാഃ ।
പ്രേതാന് ഭൂതഗണാന് ച അന്യേ യജന്തേ താമസാഃ ജനാഃ ॥൪॥
അശാസ്ത്ര-വിഹിതമ് ഘോരമ് തപ്യന്തേ യേ തപഃ ജനാഃ ।
ദമ്ഭ-അഹംകാര-സംയുക്താഃ കാമ-രാഗ-ബല-അന്വിതാഃ ॥൫॥
കര്ഷയന്തഃ ശരീരസ്ഥമ് ഭൂത-ഗ്രാമമ് അചേതസഃ ।
മാമ് ച ഏവ അന്തഃ-ശരീരസ്ഥമ് താന് വിദ്ധി ആസുര-നിശ്ചയാന് ॥൬॥
ആഹാരഃ തു അപി സര്വസ്യ ത്രിവിധഃ ഭവതി പ്രിയഃ ।
യജ്ഞഃ തപഃ തഥാ ദാനമ് തേഷാമ് ഭേദമ് ഇമമ് ശൃണു ॥൭॥
ആയുഃ-സത്ത്വ-ബല-ആരോഗ്യ-സുഖ-പ്രീതി-വിവര്ധനാഃ ।
രസ്യാഃ സ്നിഗ്ധാഃ സ്ഥിരാഃ ഹൃദ്യാഃ ആഹാരാഃ സാത്ത്വിക-പ്രിയാഃ ॥൮॥
കട്വമ്ല-ലവണ-അതി-ഉഷ്ണ-തീക്ഷ്ണ-രൂക്ഷ-വിദാഹിനഃ ।
ആഹാരാഃ രാജസസ്യ ഇഷ്ടാഃ ദുഃഖ-ശോക-ആമയ-പ്രദാഃ ॥൯॥
യാതയാമമ് ഗത-രസമ് പൂതി പര്യുഷിതമ് ച യത് ।
ഉച്ഛിഷ്ടമ് അപി ച അമേധ്യമ് ഭോജനമ് താമസ-പ്രിയമ് ॥൧൦॥
അഫല-ആകാങ്ക്ഷിഭിഃ യജ്ഞഃ വിധി-ദൃഷ്ടഃ യഃ ഇജ്യതേ ।
യഷ്ടവ്യമ് ഏവ ഇതി മനഃ സമാധായ സഃ സാത്ത്വികഃ ॥൧൧॥
അഭിസന്ധായ തു ഫലമ് ദമ്ഭാര്ഥമ് അപി ച ഏവ യത് ।
ഇജ്യതേ ഭരത-ശ്രേഷ്ഠ തമ് യജ്ഞമ് വിദ്ധി രാജസമ് ॥൧൨॥
വിധി-ഹീനമ് അസൃഷ്ട-അന്നമ് മന്ത്ര-ഹീനമ് അദക്ഷിണമ് ।
ശ്രദ്ധാ-വിരഹിതമ് യജ്ഞമ് താമസമ് പരിചക്ഷതേ ॥൧൩॥
ദേവ-ദ്വിജ-ഗുരു-പ്രാജ്ഞ-പൂജനമ് ശൌചമ് ആര്ജവമ് ।
ബ്രഹ്മചര്യമ് അഹിംസാ ച ശാരീരമ് തപഃ ഉച്യതേ ॥൧൪॥
അനുദ്വേഗകരമ് വാക്യമ് സത്യമ് പ്രിയ-ഹിതമ് ച യത് ।
സ്വാധ്യായ-അഭ്യസനമ് ച ഏവ വാങ്മയമ് തപഃ ഉച്യതേ ॥൧൫॥
മനഃ-പ്രസാദഃ സൌമ്യത്വമ് മൌനമ് ആത്മ-വിനിഗ്രഹഃ ।
ഭാവ-സംശുദ്ധിഃ ഇതി ഏതത് തപഃ മാനസമ് ഉച്യതേ ॥൧൬॥
ശ്രദ്ധയാ പരയാ തപ്തമ് തപഃ തത് ത്രിവിധമ് നരൈഃ ।
അഫല-ആകാങ്ക്ഷിഭിഃ യുക്തൈഃ സാത്ത്വികമ് പരിചക്ഷതേ ॥൧൭॥
സത്കാര-മാന-പൂജാര്ഥമ് തപഃ ദമ്ഭേന ച ഏവ യത് ।
ക്രിയതേ തത് ഇഹ പ്രോക്തമ് രാജസമ് ചലമ് അധ്രുവമ് ॥൧൮॥
മൂഢ-ഗ്രാഹേണ ആത്മനഃ യത് പീഡയാ ക്രിയതേ തപഃ ।
പരസ്യ ഉത്സാദനാര്ഥമ് വാ തത് താമസമ് ഉദാഹൃതമ് ॥൧൯॥
ദാതവ്യമ് ഇതി യത് ദാനമ് ദീയതേ അനുപകാരിണേ ।
ദേശേ കാലേ ച പാത്രേ ച തത് ദാനമ് സാത്ത്വികമ് സ്മൃതമ് ॥൨൦॥
യത് തു പ്രതി-ഉപകാരാര്ഥമ് ഫലമ് ഉദ്ദിശ്യ വാ പുനഃ ।
ദീയതേ ച പരിക്ലിഷ്ടമ് തത് ദാനമ് രാജസമ് സ്മൃതമ് ॥൨൧॥
അദേശ-കാലേ യത് ദാനമ് അപാത്രേഭ്യഃ ച ദീയതേ ।
അസത്കൃതമ് അവജ്ഞാതമ് തത് താമസമ് ഉദാഹൃതമ് ॥൨൨॥
ഓം തത് സത് ഇതി നിര്ദേശഃ ബ്രഹ്മണഃ ത്രിവിധഃ സ്മൃതഃ ।
ബ്രാഹ്മണാഃ തേന വേദാഃ ച യജ്ഞാഃ ച വിഹിതാഃ പുരാ ॥൨൩॥
തസ്മാത് ഓം ഇതി ഉദാഹൃത്യ യജ്ഞ-ദാന-തപഃ-ക്രിയാഃ ।
പ്രവര്തന്തേ വിധാന-ഉക്താഃ സതതമ് ബ്രഹ്മ-വാദിനാമ് ॥൨൪॥
തത് ഇതി അനഭിസന്ധായ ഫലമ് യജ്ഞ-തപഃ-ക്രിയാഃ ।
ദാന-ക്രിയാഃ ച വിവിധാഃ ക്രിയന്തേ മോക്ഷ-കാങ്ക്ഷിഭിഃ ॥൨൫॥
സത്-ഭാവേ സാധു-ഭാവേ ച സത് ഇതി ഏതത് പ്രയുജ്യതേ ।
പ്രശസ്തേ കര്മണി തഥാ സത് ശബ്ദഃ പാര്ഥ യുജ്യതേ ॥൨൬॥
യജ്ഞേ തപസി ദാനേ ച സ്ഥിതിഃ സത് ഇതി ച ഉച്യതേ ।
കര്മ ച ഏവ തത്-അര്ഥീയമ് സത് ഇതി ഏവ അഭിധീയതേ ॥൨൭॥
അശ്രദ്ധയാ ഹുതമ് ദത്തമ് തപഃ തപ്തമ് കൃതമ് ച യത് ।
അസത് ഇതി ഉച്യതേ പാര്ഥ ന ച തത് പ്രേത്യ നോ ഇഹ ॥൨൮॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ ശ്രദ്ധാ-ത്രയ-വിഭാഗ-യോഗഃ നാമ സപ്തദശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮

അഥ അഷ്ടാദശഃ അധ്യായഃ । മോക്ഷ-സംന്യാസ-യോഗഃ ।
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
സംന്യാസസ്യ മഹാ-ബാഹോ തത്ത്വമ് ഇച്ഛാമി വേദിതുമ് ।
ത്യാഗസ്യ ച ഹൃഷീകേശ പൃഥക് കേശി-നിഷൂദന ॥൧॥
ശ്രീഭഗവാന് ഉവാച ।
കാമ്യാനാമ് കര്മണാമ് ന്യാസമ് സംന്യാസമ് കവയഃ വിദുഃ ।
സര്വ-കര്മ-ഫല-ത്യാഗമ് പ്രാഹുഃ ത്യാഗമ് വിചക്ഷണാഃ ॥൨॥
ത്യാജ്യമ് ദോഷവത് ഇതി ഏകേ കര്മ പ്രാഹുഃ മനീഷിണഃ ।
യജ്ഞ-ദാന-തപഃ-കര്മ ന ത്യാജ്യമ് ഇതി ച അപരേ ॥൩॥
നിശ്ചയമ് ശൃണു മേ തത്ര ത്യാഗേ ഭരതസത്തമ ।
ത്യാഗഃ ഹി പുരുഷ-വ്യാഘ്ര ത്രിവിധഃ സമ്പ്രകീര്തിതഃ ॥൪॥
യജ്ഞ-ദാന-തപഃ-കര്മ ന ത്യാജ്യമ് കാര്യമ് ഏവ തത് ।
യജ്ഞഃ ദാനമ് തപഃ ച ഏവ പാവനാനി മനീഷിണാമ് ॥൫॥
ഏതാനി അപി തു കര്മാണി സങ്ഗമ് ത്യക്ത്വാ ഫലാനി ച ।
കര്തവ്യാനി ഇതി മേ പാര്ഥ നിശ്ചിതമ് മതമ് ഉത്തമമ് ॥൬॥
നിയതസ്യ തു സംന്യാസഃ കര്മണഃ ന ഉപപദ്യതേ ।
മോഹാത് തസ്യ പരിത്യാഗഃ താമസഃ പരികീര്തിതഃ ॥൭॥
ദുഃഖമ് ഇതി ഏവ യത് കര്മ കായ-ക്ലേശ-ഭയാത് ത്യജേത് ।
സഃ കൃത്വാ രാജസമ് ത്യാഗമ് ന ഏവ ത്യാഗ-ഫലമ് ലഭേത് ॥൮॥
കാര്യമ് ഇതി ഏവ യത് കര്മ നിയതമ് ക്രിയതേ അര്ജുന ।
സങ്ഗമ് ത്യക്ത്വാ ഫലമ് ച ഏവ സഃ ത്യാഗഃ സാത്ത്വികഃ മതഃ ॥൯॥
ന ദ്വേഷ്ടി അകുശലമ് കര്മ കുശലേ ന അനുഷജ്ജതേ ।
ത്യാഗീ സത്ത്വ-സമാവിഷ്ടഃ മേധാവീ ഛിന്ന-സംശയഃ ॥൧൦॥
ന ഹി ദേഹ-ഭൃതാ ശക്യമ് ത്യക്തുമ് കര്മാണി അശേഷതഃ ।
യഃ തു കര്മ-ഫല-ത്യാഗീ സഃ ത്യാഗീ ഇതി അഭിധീയതേ ॥൧൧॥
അനിഷ്ടമ് ഇഷ്ടമ് മിശ്രമ് ച ത്രിവിധമ് കര്മണഃ ഫലമ് ।
ഭവതി അത്യാഗിനാമ് പ്രേത്യ ന തു സംന്യാസിനാമ് ക്വചിത് ॥൧൨॥
പഞ്ച ഏതാനി മഹാ-ബാഹോ കാരണാനി നിബോധ മേ ।
സാങ്ഖ്യേ കൃത-അന്തേ പ്രോക്താനി സിദ്ധയേ സര്വ-കര്മണാമ് ॥൧൩॥
അധിഷ്ഠാനമ് തഥാ കര്താ കരണമ് ച പൃഥക്-വിധമ് ।
വിവിധാഃ ച പൃഥക് ചേഷ്ടാഃ ദൈവമ് ച ഏവ അത്ര പഞ്ചമമ് ॥൧൪॥
ശരീര-വാക്-മനോഭിഃ യത് കര്മ പ്രാരഭതേ നരഃ ।
ന്യായ്യമ് വാ വിപരീതം വാ പഞ്ച ഏതേ തസ്യ ഹേതവഃ ॥൧൫॥
തത്ര ഏവമ് സതി കര്താരമ് ആത്മാനമ് കേവലമ് തു യഃ ।
പശ്യതി അകൃത-ബുദ്ധിത്വാത് ന സഃ പശ്യതി ദുര്മതിഃ ॥൧൬॥
യസ്യ ന അഹംകൃതഃ ഭാവഃ ബുദ്ധിഃ യസ്യ ന ലിപ്യതേ ।
ഹത്വാ അപി സഃ ഇമാന് ലോകാന് ന ഹന്തി ന നിബധ്യതേ ॥൧൭॥
ജ്ഞാനമ് ജ്ഞേയമ് പരിജ്ഞാതാ ത്രിവിധാ കര്മ-ചോദനാ ।
കരണമ് കര്മ കര്താ ഇതി ത്രിവിധഃ കര്മ-സംഗ്രഹഃ ॥൧൮॥
ജ്ഞാനമ് കര്മ ച കര്താ ച ത്രിധാ ഏവ ഗുണ-ഭേദതഃ ।
പ്രോച്യതേ ഗുണ-സങ്ഖ്യാനേ യഥാവത് ശൃണു താനി അപി ॥൧൯॥
സര്വ-ഭൂതേഷു യേന ഏകമ് ഭാവമ് അവ്യയമ് ഈക്ഷതേ ।
അവിഭക്തമ് വിഭക്തേഷു തത് ജ്ഞാനമ് വിദ്ധി സാത്ത്വികമ് ॥൨൦॥
പൃഥക്ത്വേന തു യത് ജ്ഞാനമ് നാനാ-ഭാവാന് പൃഥക്-വിധാന് ।
വേത്തി സര്വേഷു ഭൂതേഷു തത് ജ്ഞാനമ് വിദ്ധി രാജസമ് ॥൨൧॥
യത് തു കൃത്സ്നവത് ഏകസ്മിന് കാര്യേ സക്തമ് അഹൈതുകമ് ।
അതത്ത്വാര്ഥവത് അല്പമ് ച തത് താമസമ് ഉദാഹൃതമ് ॥൨൨॥
നിയതമ് സങ്ഗ-രഹിതമ് അരാഗ-ദ്വേഷതഃ കൃതമ് ।
അഫല-പ്രേപ്സുനാ കര്മ യത് തത് സാത്ത്വികമ് ഉച്യതേ ॥൨൩॥
യത് തു കാമ-ഈപ്സുനാ കര്മ സാഹംകാരേണ വാ പുനഃ ।
ക്രിയതേ ബഹുല ആയാസമ് തത് രാജസമ് ഉദാഹൃതമ് ॥൨൪॥
അനുബന്ധമ് ക്ഷയമ് ഹിംസാമ് അനപേക്ഷ്യ ച പൌരുഷമ് ।
മോഹാത് ആരഭ്യതേ കര്മ യത് തത് താമസമ് ഉച്യതേ ॥൨൫॥
മുക്ത-സങ്ഗഃ അനഹം-വാദീ ധൃതി-ഉത്സാഹ-സമന്വിതഃ ।
സിദ്ധി-അസിദ്ധ്യോഃ നിര്വികാരഃ കര്താ സാത്ത്വികഃ ഉച്യതേ ॥൨൬॥
രാഗീ കര്മ-ഫല-പ്രേപ്സുഃ ലുബ്ധഃ ഹിംസാത്മകഃ അശുചിഃ ।
ഹര്ഷ-ശോക-അന്വിതഃ കര്താ രാജസഃ പരികീര്തിതഃ ॥൨൭॥
അയുക്തഃ പ്രാകൃതഃ സ്തബ്ധഃ ശഠഃ നൈഷ്കൃതികഃ അലസഃ ।
വിഷാദീ ദീര്ഘ-സൂത്രീ ച കര്താ താമസഃ ഉച്യതേ ॥൨൮॥
ബുദ്ധേഃ ഭേദമ് ധൃതേഃ ച ഏവ ഗുണതഃ ത്രിവിധമ് ശൃണു ।
പ്രോച്യമാനമ് അശേഷേണ പൃഥക്ത്വേന ധനഞ്ജയ ॥൨൯॥
പ്രവൃത്തിമ് ച നിവൃത്തിമ് ച കാര്യ-അകാര്യേ ഭയ-അഭയേ ।
ബന്ധമ് മോക്ഷമ് ച യാ വേത്തി ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ സാത്ത്വികീ ॥൩൦॥
യയാ ധര്മമ് അധര്മമ് ച കാര്യമ് ച അകാര്യമ് ഏവ ച ।
അയഥാവത് പ്രജാനാതി ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ രാജസീ ॥൩൧॥
അധര്മമ് ധര്മമ് ഇതി യാ മന്യതേ തമസാ ആവൃതാ ।
സര്വ-അര്ഥാന് വിപരീതാന് ച ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ താമസീ ॥൩൨॥
ധൃത്യാ യയാ ധാരയതേ മനഃ-പ്രാണ-ഇന്ദ്രിയ-ക്രിയാഃ ।
യോഗേന അവ്യഭിചാരിണ്യാ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ സാത്ത്വികീ ॥൩൩॥
യയാ തു ധര്മ-കാമ-അര്ഥാന് ധൃത്യാ ധാരയതേ അര്ജുന ।
പ്രസങ്ഗേന ഫല-ആകാങ്ക്ഷീ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ രാജസീ ॥൩൪॥
യയാ സ്വപ്നമ് ഭയമ് ശോകമ് വിഷാദമ് മദമ് ഏവ ച ।
ന വിമുഞ്ചതി ദുര്മേധാ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ താമസീ ॥൩൫॥
സുഖമ് തു ഇദാനീമ് ത്രിവിധമ് ശൃണു മേ ഭരതര്ഷഭ ।
അഭ്യാസാത് രമതേ യത്ര ദുഃഖാന്തമ് ച നിഗച്ഛതി ॥൩൬॥
യത് തത് അഗ്രേ വിഷമ് ഇവ പരിണാമേ അമൃത-ഉപമമ് ।
തത് സുഖമ് സാത്ത്വികമ് പ്രോക്തമ് ആത്മ-ബുദ്ധി-പ്രസാദജമ് ॥൩൭॥
വിഷയ-ഇന്ദ്രിയ-സംയോഗാത് യത് തത് അഗ്രേ അമൃത-ഉപമമ് ।
പരിണാമേ വിഷമ് ഇവ തത് സുഖമ് രാജസമ് സ്മൃതമ് ॥൩൮॥
യത് അഗ്രേ ച അനുബന്ധേ ച സുഖമ് മോഹനമ് ആത്മനഃ ।
നിദ്രാ-ആലസ്യ-പ്രമാദ-ഉത്ഥമ് തത് താമസമ് ഉദാഹൃതമ് ॥൩൯॥
ന തത് അസ്തി പൃഥിവ്യാമ് വാ ദിവി ദേവേഷു വാ പുനഃ ।
സത്ത്വമ് പ്രകൃതിജൈഃ മുക്തമ് യത് ഏഭിഃ സ്യാത് ത്രിഭിഃ ഗുണൈഃ ॥൪൦॥
ബ്രാഹ്മണ-ക്ഷത്രിയ-വിശാമ് ശൂദ്രാണാമ് ച പരന്തപ ।
കര്മാണി പ്രവിഭക്താനി സ്വഭാവ-പ്രഭവൈഃ ഗുണൈഃ ॥൪൧॥
ശമഃ ദമഃ തപഃ ശൌചമ് ക്ഷാന്തിഃ ആര്ജവമ് ഏവ ച ।
ജ്ഞാനമ് വിജ്ഞാനമ് ആസ്തിക്യമ് ബ്രഹ്മ-കര്മ സ്വഭാവജമ് ॥൪൨॥
ശൌര്യമ് തേജഃ ധൃതിഃ ദാക്ഷ്യമ് യുദ്ധേ ച അപി അപലായനമ് ।
ദാനമ് ഈശ്വര-ഭാവഃ ച ക്ഷാത്രമ് കര്മ സ്വഭാവജമ് ॥൪൩॥
കൃഷി-ഗൌരക്ഷ്യ-വാണിജ്യമ് വൈശ്യ-കര്മ സ്വഭാവജമ് ।
പരിചര്യാ-ആത്മകമ് കര്മ ശൂദ്രസ്യ അപി സ്വഭാവജമ് ॥൪൪॥
സ്വേ സ്വേ കര്മണി അഭിരതഃ സംസിദ്ധിമ് ലഭതേ നരഃ ।
സ്വകര്മ-നിരതഃ സിദ്ധിമ് യഥാ വിന്ദതി തത് ശൃണു ॥൪൫॥
യതഃ പ്രവൃത്തിഃ ഭൂതാനാമ് യേന സര്വമ് ഇദമ് തതമ് ।
സ്വകര്മണാ തമ് അഭ്യര്ച്യ സിദ്ധിമ് വിന്ദതി മാനവഃ ॥൪൬॥
ശ്രേയാന് സ്വധര്മഃ വിഗുണഃ പര-ധര്മാത് സ്വനുഷ്ഠിതാത് ।
സ്വഭാവ-നിയതമ് കര്മ കുര്വന് ന ആപ്നോതി കില്ബിഷമ് ॥൪൭॥
സഹജമ് കര്മ കൌന്തേയ സദോഷമ് അപി ന ത്യജേത് ।
സര്വാരമ്ഭാഃ ഹി ദോഷേണ ധൂമേന അഗ്നിഃ ഇവ ആവൃതാഃ ॥൪൮॥
അസക്ത-ബുദ്ധിഃ സര്വത്ര ജിത-ആത്മാ വിഗത-സ്പൃഹഃ ।
നൈഷ്കര്മ്യ-സിദ്ധിമ് പരമാമ് സംന്യാസേന അധിഗച്ഛതി ॥൪൯॥
സിദ്ധിമ് പ്രാപ്തഃ യഥാ ബ്രഹ്മ തഥാ ആപ്നോതി നിബോധ മേ ।
സമാസേന ഏവ കൌന്തേയ നിഷ്ഠാ ജ്ഞാനസ്യ യാ പരാ ॥൫൦॥
ബുദ്ധ്യാ വിശുദ്ധയാ യുക്തോ ധൃത്യാത്മാനം നിയമ്യ ച ।
ശബ്ദാദീന്വിഷയാംസ്ത്യക്ത്വാ രാഗദ്വേഷൌ വ്യുദസ്യ ച ॥൫൧॥
വിവിക്ത-സേവീ ലഘു-ആശീ യത-വാക്-കായ-മാനസഃ ।
ധ്യാന-യോഗ-പരഃ നിത്യമ് വൈരാഗ്യമ് സമുപാശ്രിതഃ ॥൫൨॥
അഹംകാരമ് ബലമ് ദര്പമ് കാമമ് ക്രോധമ് പരിഗ്രഹമ് ।
വിമുച്യ നിര്മമഃ ശാന്തഃ ബ്രഹ്മ-ഭൂയായ കല്പതേ ॥൫൩॥
ബ്രഹ്മ-ഭൂതഃ പ്രസന്ന-ആത്മാ ന ശോചതി ന കാങ്ക്ഷതി ।
സമഃ സര്വേഷു ഭൂതേഷു മത്-ഭക്തിമ് ലഭതേ പരാമ് ॥൫൪॥
ഭക്ത്യാ മാമ് അഭിജാനാതി യാവാന് യഃ ച അസ്മി തത്ത്വതഃ ।
തതഃ മാമ് തത്ത്വതഃ ജ്ഞാത്വാ വിശതേ തത് അനന്തരമ് ॥൫൫॥
സര്വ-കര്മാണി അപി സദാ കുര്വാണഃ മത്-വ്യപാശ്രയഃ ।
മത്-പ്രസാദാത് അവാപ്നോതി ശാശ്വതമ് പദമ് അവ്യയമ് ॥൫൬॥
ചേതസാ സര്വ-കര്മാണി മയി സംന്യസ്യ മത്-പരഃ ।
ബുദ്ധി-യോഗമ് ഉപാശ്രിത്യ മത്-ചിത്തഃ സതതമ് ഭവ ॥൫൭॥
മത്-ചിത്തഃ സര്വ-ദുര്ഗാണി മത്-പ്രസാദാത് തരിഷ്യസി ।
അഥ ചേത് ത്വമ് അഹംകാരാത് ന ശ്രോഷ്യസി വിനങ്ക്ഷ്യസി ॥൫൮॥
യത് അഹംകാരമ് ആശ്രിത്യ ന യോത്സ്യേ ഇതി മന്യസേ ।
മിഥ്യാ ഏഷഃ വ്യവസായഃ തേ പ്രകൃതിഃ ത്വാമ് നിയോക്ഷ്യതി ॥൫൯॥
സ്വഭാവജേന കൌന്തേയ നിബദ്ധഃ സ്വേന കര്മണാ ।
കര്തുമ് ന ഇച്ഛസി യത് മോഹാത് കരിഷ്യസി അവശഃ അപി തത് ॥൬൦॥
ഈശ്വരഃ സര്വ-ഭൂതാനാമ് ഹൃത്-ദേശേ അര്ജുന തിഷ്ഠതി ।
ഭ്രാമയന് സര്വ-ഭൂതാനി യന്ത്ര-ആരൂഢാനി മായയാ ॥൬൧॥
തമ് ഏവ ശരണമ് ഗച്ഛ സര്വ-ഭാവേന ഭാരത ।
തത് പ്രസാദാത് പരാമ് ശാന്തിമ് സ്ഥാനമ് പ്രാപ്സ്യസി ശാശ്വതമ് ॥൬൨॥
ഇതി തേ ജ്ഞാനമ് ആഖ്യാതമ് ഗുഹ്യാത് ഗുഹ്യതരം മയാ ।
വിമൃശ്യ ഏതത് അശേഷേണ യഥാ ഇച്ഛസി തഥാ കുരു ॥൬൩॥
സര്വ-ഗുഹ്യതമമ് ഭൂയഃ ശൃണു മേ പരമമ് വചഃ ।
ഇഷ്ടഃ അസി മേ ദൃഢമ് ഇതി തതഃ വക്ഷ്യാമി തേ ഹിതമ് ॥൬൪॥
മത്-മനാഃ ഭവ മത്-ഭക്തഃ മത്-യാജീ മാമ് നമസ്കുരു ।
മാമ് ഏവ ഏഷ്യസി സത്യമ് തേ പ്രതിജാനേ പ്രിയഃ അസി മേ ॥൬൫॥
സര്വ-ധര്മാന് പരിത്യജ്യ മാമ് ഏകമ് ശരണമ് വ്രജ ।
അഹമ് ത്വാ സര്വ-പാപേഭ്യഃ മോക്ഷ്യയിഷ്യാമി മാ ശുചഃ ॥൬൬॥
ഇദമ് തേ ന അതപസ്കായ ന അഭക്തായ കദാചന ।
ന ച അശുശ്രൂഷവേ വാച്യമ് ന ച മാമ് യഃ അഭ്യസൂയതി ॥൬൭॥
യഃ ഇദമ് പരമമ് ഗുഹ്യമ് മത്-ഭക്തേഷു അഭിധാസ്യതി ।
ഭക്തിമ് മയി പരാമ് കൃത്വാ മാമ് ഏവ ഏഷ്യതി അസംശയഃ ॥൬൮॥
ന ച തസ്മാത് മനുഷ്യേഷു കശ്ചിത് മേ പ്രിയ-കൃത്തമഃ ।
ഭവിതാ ന ച മേ തസ്മാത് അന്യഃ പ്രിയതരഃ ഭുവി ॥൬൯॥
അധ്യേഷ്യതേ ച യഃ ഇമമ് ധര്മ്യമ് സംവാദമ് ആവയോഃ ।
ജ്ഞാന-യജ്ഞേന തേന അഹമ് ഇഷ്ടഃ സ്യാമ് ഇതി മേ മതിഃ ॥൭൦॥
ശ്രദ്ധാവാന് അനസൂയഃ ച ശൃണുയാത് അപി യഃ നരഃ ।
സഃ അപി മുക്തഃ ശുഭാന് ലോകാന് പ്രാപ്നുയാത് പുണ്യ-കര്മണാമ് ॥൭൧॥
കച്ചിത് ഏതത് ശ്രുതമ് പാര്ഥ ത്വയാ ഏകാഗ്രേണ ചേതസാ ।
കച്ചിത് അജ്ഞാന-സമ്മോഹഃ പ്രനഷ്ടഃ തേ ധനഞ്ജയ ॥൭൨॥
അര്ജുനഃ ഉവാച ।
നഷ്ടഃ മോഹഃ സ്മൃതിഃ ലബ്ധാ ത്വത് പ്രസാദാത് മയാ അച്യുത ।
സ്ഥിതഃ അസ്മി ഗത-സന്ദേഹഃ കരിഷ്യേ വചനമ് തവ ॥൭൩॥
സഞ്ജയഃ ഉവാച ।
ഇതി അഹമ് വാസുദേവസ്യ പാര്ഥസ്യ ച മഹാത്മനഃ ।
സംവാദമ് ഇമമ് അശ്രൌഷമ് അദ്ഭുതമ് രോമ-ഹര്ഷണമ് ॥൭൪॥
വ്യാസ-പ്രസാദാത് ശ്രുതവാന് ഏതത് ഗുഹ്യമ് അഹമ് പരമ് ।
യോഗമ് യോഗേശ്വരാത് കൃഷ്ണാത് സാക്ഷാത് കഥയതഃ സ്വയമ് ॥൭൫॥
രാജന് സംസ്മൃത്യ സംസ്മൃത്യ സംവാദമ് ഇമമ് അദ്ഭുതമ് ।
കേശവ-അര്ജുനയോഃ പുണ്യമ് ഹൃഷ്യാമി ച മുഹുഃ മുഹുഃ ॥൭൬॥
തത് ച സംസ്മൃത്യ സംസ്മൃത്യ രൂപമ് അതി-അദ്ഭുതമ് ഹരേഃ ।
വിസ്മയഃ മേ മഹാന് രാജന് ഹൃഷ്യാമി ച പുനഃ പുനഃ ॥൭൭॥
യത്ര യോഗേശ്വരഃ കൃഷ്ണഃ യത്ര പാര്ഥഃ ധനുര്ധരഃ ।
തത്ര ശ്രീഃ വിജയഃ ഭൂതിഃ ധ്രുവാ നീതിഃ മതിഃ മമ ॥൭൮॥

ഓം തത് സത് ഇതി ശ്രീമത് ഭഗവത് ഗീതാസു ഉപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മ-വിദ്യായാമ് യോഗ-ശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണ-അര്ജുന-സംവാദേ മോക്ഷ-സംന്യാസ-യോഗഃ നാമ അഷ്ടാദശഃ അധ്യായഃ
ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത് ഹരി ഊँ തത്സത്

അധ്യായഃ ൧ ൨ ൩ ൪ ൫ ൬ ൭ ൮ ൯ ൧൦ ൧൧ ൧൨ ൧൩ ൧൪ ൧൫ ൧൬ ൧൭ ൧൮